VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 2043

w sprawie podatku dochodowego od osób fizycznych naliczanego od alimentów zasądzanych na rzecz osób fizycznych z przeznaczeniem na utrzymanie rodziny i zaspokojenie jej podstawowych potrzeb bytowych w sytuacji, gdy strony płacąca alimenty i otrzymująca alimenty prowadzą wspólne gospodarstwo domowe

   Szanowny Panie Marszałku! W związku z przekazaną przy piśmie z dnia 26 marca 2008 r., Nr SPS-023-2043/08, interpelacją pana posła Krzysztofa Gadowskiego w sprawie opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych alimentów, w sytuacji gdy osoba zobowiązana do ich płacenia oraz osoba alimentowana prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, uprzejmie informuję.

   Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) oraz obowiązek obojga małżonków przyczyniania się do zaspakajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli, wynika z przepisów ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, z późn. zm.), a nie z przepisów prawa podatkowego. Prawo podatkowe określa jedynie skutki podatkowe zdarzeń prawnych regulowanych przez inne normy niż przepisy podatkowe. Do najczęstszych należy powstanie obowiązku podatkowego.

   Podstawową zasadą podatku dochodowego od osób fizycznych jest bowiem powszechność opodatkowania, która wynika z treści art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.), zwanej dalej ˝ustawą˝.

   Przepis ten stanowi, iż opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c ustawy oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

   Stosownie do postanowień art. 11 ust. 1 ustawy przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Stąd też opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkie dochody osiągane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione od podatku, bądź od których zaniechano poboru podatku w drodze rozporządzenia ministra finansów.

   Jednocześnie należy zauważyć, iż ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217, poz. 1588) rozszerzony został katalog zwolnień przedmiotowych. W art. 21 ust. 1 ustawy dodany został pkt 127, na podstawie którego, począwszy od 1 stycznia 2007 r., wolne od podatku są alimenty:

   a) na rzecz dzieci, które nie ukończyły 25 roku życia, oraz dzieci bez względu na wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymują zasiłek pielęgnacyjny,

   b) na rzecz innych osób niż wymienione w lit. a, zasądzone przez sąd, do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 700 zł.

   Ponadto nowelizacją z dnia 16 listopada 2006 r. wyłączono spod regulacji ustawy świadczenia na zaspokojenie potrzeb rodziny objęte wspólnością majątkową małżeńską (art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy). A to oznacza, że w obecnym stanie prawnym opodatkowaniu - na ogólnych zasadach, przy zastosowaniu skali podatkowej - podlegają wyłącznie alimenty, które nie mieszczą się w dyspozycji wyżej przytoczonego art. 21 ust. 1 pkt 127 ustawy oraz świadczenia na zaspokojenie potrzeb rodziny, które nie są objęte wspólnością majątkową małżeńską.

   Należy zauważyć, iż stosownie do postanowień Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek alimentacyjny oraz obowiązek zaspakajania potrzeb rodziny obejmuje w szczególności dostarczanie środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. W tym kontekście całkowite zwolnienie z opodatkowania alimentów oraz świadczeń na zaspokojenie potrzeb rodziny mogłoby zostać uznane za przejaw niesprawiedliwości podatkowej. Bowiem w przypadku osoby utrzymującej się wyłącznie z emerytury, renty czy też wynagrodzenia za pracę uzyskiwane przez nią dochody podlegałyby opodatkowaniu, natomiast jedyny dochód osoby ˝alimentowanej˝ (w postaci alimentów lub świadczeń na zaspokojenie potrzeb rodziny) byłby zwolniony (wyłączony) z opodatkowania.

   Nie sposób również zgodzić się ze stwierdzeniem, jakoby alimenty (środki utrzymania) podlegały podwójnemu opodatkowaniu. Podatek dochodowy od osób fizycznych jest bowiem podatkiem osobistym. Zatem dla powstania obowiązku podatkowego u osoby, która otrzymuje alimenty, nie ma znaczenia fakt prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego z osobą płacącą alimenty. Jednocześnie alimenty podlegają opodatkowaniu tylko raz, tj. u osoby je otrzymującej. Tylko dla tej osoby stanowią źródło przychodu. Źródłem przychodu nie są natomiast dla osoby realizującej obowiązek alimentacyjny. Dla tej osoby źródłem przychodu jest np. przychód ze stosunku pracy, z którego to przychodu następuje wypłata alimentów.

   W omawianej sprawie na uwagę zasługuje również wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 maja 1996 r. (K.22/95), w którym zaprezentowano pogląd, iż w prawie podatkowym zasada sprawiedliwości, wyrażająca się w szczególności powszechnością i równością opodatkowania, łączy się ze swobodą ustawodawcy w kształtowaniu ulg i zwolnień podatkowych, a także ich znoszeniu lub ograniczaniu. Zwolnienia podatkowe nie stanowią zatem standardu prawnego, lecz są wyjątkiem od powszechności i równości obowiązków podatkowych.

   Zgodnie z art. 84 Konstytucji RP każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków określonych ustawą. Jednocześnie w przypadku, gdy zła sytuacja materialna podatnika powoduje, iż nie jest on w stanie wypełnić swoich zobowiązań podatkowych, może zwrócić się do organu podatkowego z wnioskiem o ulgę w spłacie zobowiązania podatkowego, stosownie do postanowień art. 67a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.). Przepis ten przewiduje możliwość udzielenia ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych poprzez:

   1) odroczenie terminu płatności podatku lub rozłożenie zapłaty podatku na raty,

   2) odroczenie lub rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę,

   3) umorzenie w całości lub w części zaległości podatkowej, odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej.

   W świetle powyższego w chwili obecnej nie są prowadzone prace legislacyjne mające na celu zmianę obecnie obowiązujących unormowań w zakresie opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych alimentów oraz świadczeń na zaspokajanie potrzeb rodziny.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Elżbieta Chojna-Duch

   Warszawa, dnia 17 kwietnia 2008 r.