VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji - z upoważnienia ministra -

na zapytanie nr 9916

w sprawie udostępniania osobom postronnym danych osobowych funkcjonariuszy Policji i służb specjalnych

   Szanowny Panie Marszałku! W nawiązaniu do pisma z dnia 15 czerwca 2011 r. (znak: SPS-024-9916/11) dotyczącego zapytania posła na Sejm RP pana Stanisława Pięty w sprawie udostępniania osobom postronnym danych osobowych funkcjonariuszy Policji i służb specjalnych uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   Na wstępie należy zauważyć, że zgodnie z art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego w przypadku gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ono zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników. Z kolei w świetle art. 23 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926, z późn. zm.) dopuszczalne jest przetwarzanie danych, gdy jest to niezbędne dla zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa.

   Pragnę zauważyć, że zasady udostępniania danych ze zbioru PESEL reguluje ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993, z późn. zm.). Zgodnie z art. 44h ust. 2 pkt 1 i 3 ww. aktu prawnego dane ze zbioru PESEL mogą być w szczególności udostępnione osobom i jednostkom organizacyjnym, jeżeli wykażą w tym interes prawny, bądź innym osobom i podmiotom, jeżeli uwiarygodnią one interes faktyczny w otrzymaniu danych i za zgodą osób, których dane dotyczą.

   Przez pojęcie interesu prawnego należy rozumieć sytuacje, gdy wnioskodawca posiada uprawnienie do uzyskania danych osoby poszukiwanej. Uprawnienie to musi zostać właściwie udokumentowane, zaś o jego istnieniu decydują, w myśl ugruntowanych poglądów orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, przepisy prawa materialnego przyznające stronie konkretne, indywidualne i aktualne korzyści (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 26 listopada 1998 r., sygn. akt II SA 1390/98). W sytuacji zaś gdy wnioskodawca posiada jedynie interes faktyczny w udostępnieniu danych poszukiwanej osoby, konieczne jest uzyskanie jej zgody na udostępnienie danych. Dodatkowym warunkiem udostępnienia żądanych danych w obu trybach jest wymóg złożenia przez wnioskodawcę oświadczenia, że uzyskane dane zostaną wykorzystane wyłącznie do wskazanego we wniosku celu.

   Mając na uwadze, że ustawa o ewidencji ludności i dowodach osobistych nie zawiera w tym przedmiocie żadnych norm szczególnych, należy przyjąć, że reguły przekazywania danych ze zbioru PESEL mają charakter powszechnie obowiązujący. Tym samym brak jest podstaw ku temu, aby różnicować ochronę danych osobowych wedle kryterium zajmowanego stanowiska bądź pełnionej funkcji państwowej.

   Podsumowując dotychczasowe ustalenia, należy stwierdzić, że jeżeli dana osoba lub jednostka organizacyjna złoży wniosek o udostępnienie danych adresowych funkcjonariusza publicznego i w rzeczonym wniosku wykaże swój interes prawny w uzyskaniu powyższych danych lub alternatywnie organ uzyska zgodę osoby poszukiwanej, wówczas brak jest podstaw prawnych do odmowy przekazania wnioskowanych danych.

   Do rozstrzygnięcia pozostaje natomiast, czy pojęcie interesu prawnego obejmuje również sytuacje występowania z roszczeniami cywilnoprawnymi przeciwko osobom publicznym, w tym także roszczeniami o naruszenie dóbr osobistych. Zauważyć należy, że kwestia ta budziła wątpliwości Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, które dostrzegło niebezpieczeństwo nadużywania możliwości pozyskania danych osobowych ze zbioru PESEL pod pretekstem wszczęcia postępowania sądowego przeciwko funkcjonariuszom publicznym.

   W związku z powyższym minister spraw wewnętrznych i administracji wystąpił o zajęcie stanowiska w tej kwestii m.in. do ministra sprawiedliwości. W odpowiedzi uzyskano stanowisko, iż ochrona przed nadużywaniem możliwości pozyskiwania informacji adresowych powinna polegać na wnikliwym badaniu przez organy właściwe do udzielenia takich informacji kryterium istnienia interesu prawnego po stronie wnioskodawcy. Badanie to nie oznacza jednak, że wnioskodawca ma obowiązek wykazać zasadność przyszłego powództwa, gdyż ocena jego zasadności należy wyłącznie do sądu. Ponadto minister sprawiedliwości zwrócił uwagę, że wskazanie w pozwie miejsca zamieszkania pozwanego warunkuje nadanie sprawie nie tylko dalszego biegu, ale przede wszystkim jest istotne dla ustalenia właściwości miejscowej sądu. W ocenie ministra sprawiedliwości nie jest również zasadne wprowadzenie takich rozwiązań prawnych, które zapewniałyby większą ochronę danych osobowych osobom pełniącym funkcje publiczne.

   Odnosząc się natomiast do indywidualnej sprawy dotyczącej udostępnienia danych adresowych wskazanej w wystąpieniu osoby, uprzejmie prezentuję przebieg postępowania w przedmiotowej sprawie.

   W dniu 28 marca 2010 r. do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wpłynął wniosek o udostępnienie ze zbioru PESEL aktualnego adresu zameldowania na pobyt stały wskazanej osoby. W uzasadnieniu wniosku wskazano m.in., że wnioskodawca czuje się urażony publiczną wypowiedzią ww. wygłoszoną na mającym miejsce w dniu 19 stycznia 2010 r. posiedzeniu jednej z sejmowych komisji śledczych, której obrady transmitowała ogólnopolska telewizja. Wnioskodawca stwierdził, że jego dobre imię zostało naruszone wskutek wypowiedzi ww., w związku z powyższym zamierza wytoczyć proces sądowy o naruszenie dóbr osobistych, do czego, zgodnie z art. 27 § 1 i art. 126 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania cywilnego konieczne jest ustalenie adresu zamieszkania pozywanej osoby. Do wniosku dołączono wyciąg ze stenogramu posiedzenia komisji sejmowej, dokument pełnomocnictwa wraz z dowodem uiszczenia opłaty skarbowej za jego złożenie oraz dowód uiszczenia opłaty w wysokości 31 zł za udostępnienie danych ze zbioru PESEL.

   Prowadząc przedmiotową sprawę, organ dokonał wnikliwej analizy i uznał, że o uprawnieniu strony do uzyskania żądanych danych przesądziły przepisy prawa materialnego regulujące ochronę dóbr osobistych. Zaznaczyć należy bowiem, że ochrona ta jest zagwarantowana w Konstytucji RP, której art. 47 stanowi, iż każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz decydowania o swoim życiu osobistym. Ochronę dóbr osobistych w sposób szczegółowy regulują również normy zawarte w art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego.

   W myśl przywołanego art. 23 K.c. dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Zgodnie natomiast z art. 24 § 1 K.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

   Do skutecznego wniesienia pozwu przeciwko wskazanemu w wystąpieniu w celu rozstrzygnięcia przez sąd powszechny, czy do powyższego naruszenia doszło, konieczne było dysponowanie przez wnioskodawcę adresem ww., co wynika z przywołanego art. 27 § 1 oraz art. 126 § 1 i 2 Kodeksu postępowania cywilnego. Mając powyższe na względzie, pismem z dnia 11 maja 2010 r. udostępniono pełnomocnikowi wnioskowane dane adresowe.

   Jednocześnie uprzejmie informuję, iż wyżej wskazany wystąpił do MSWiA ze skargą na nieuprawnione udostępnienie jego danych adresowych. Pismem z dnia 18 lipca 2011 r. MSWiA poinformowało skarżącego, iż udostępnienie jego danych nastąpiło zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o ewidencji ludności i dowodach osobistych.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Piotr Kołodziejczyk

   Warszawa, dnia 19 lipca 2011 r.