VI kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 23649

w sprawie wysokości stawek opłat za czynności adwokata i radcy prawnego w postępowaniu z zakresu prawa pracy

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na przesłaną przy piśmie z dnia 26 lipca 2011 r., nr SPS-023-23649/11, interpelację panów posłów Sławomira Woracha i Roberta Telusa z dnia 14 lipca 2011 r., dotyczącą wysokości stawek opłat za czynności adwokata i radcy prawnego w postępowaniu z zakresu prawa pracy, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

   Obecnie zasady wynagradzania adwokatów za czynności związane ze świadczeniem pomocy prawnej regulują: ustawa z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188, z późn. zm.) oraz rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348, z późn. zm.). Tożsame kwestie w stosunku do radców prawnych uregulowane zostały w: ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65, z późn. zm.) oraz w rozporządzeniu ministra sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349, z późn. zm.).

   Wskazane regulacje ustawowe poddają określenie wysokości opłaty za czynności adwokackie i radcowskie umowie z klientem. Stosownie bowiem do art. 16 ust. 1 Prawa o adwokaturze wysokość opłaty za czynności adwokackie ustala umowa z klientem. Analogiczne rozwiązanie przewiduje art. 22⁵ ust. 1 ustawy o radcach prawnych. Natomiast wymienione rozporządzenia określają jedynie wysokość opłat za czynności adwokackie i radcowskie wykonywane przed organami wymiaru sprawiedliwości, stawki minimalne opłat za czynności adwokackie i radcowskie oraz szczegółowe zasady ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata lub radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

   Należy podkreślić, iż zasądzając opłatę za czynności adwokata lub radcy prawnego z tytułu zastępstwa prawnego, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy, a także charakter sprawy i wkład jego pracy w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Podstawę zasądzenia tej opłaty stanowią stawki minimalne określone w treści rozporządzeń. Opłata ta nie może być wyższa niż sześciokrotna stawka minimalna ani przekraczać wartości przedmiotu sporu, które to ograniczenia nie obowiązują w zakresie opłat ustalanych w umowie z klientem. Nie można zatem wykluczyć, iż opłaty za czynności adwokackie i radcowskie zasądzone przez sąd z tytułu zastępstwa prawnego mogą być niższe od wynagrodzenia uzgodnionego w umowie z klientem.

   Odmienną natomiast kwestią jest wynagrodzenie adwokata za prowadzenie sprawy z urzędu. W takim przypadku zgodnie z § 19 pkt 1 rozporządzenia koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują m.in. opłatę w wysokości nie wyższej niż 150% stawki minimalnej. Jak wynika zaś z art. 29 ust. 2 Prawa o adwokaturze, stanowiącego podstawę wydania omawianego rozporządzenia, w tym zakresie jego przepisy stanowią podstawę określenia przez sąd wysokości opłaty za udzieloną pomoc prawną. Ponadto zgodnie z § 2 ust. 3 omawianego rozporządzenia w sprawach, w których strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu, opłaty za czynności adwokackie podwyższa się o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług, obowiązującą w dniu orzekania o tych opłatach. Tożsame regulacje odnoszące się do radców prawnych zawarte są w art. 22³ ustawy o radcach prawnych i § 15 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

   Odnosząc się do poruszonego przez panów posłów problemu, nie można podzielić stanowiska, iż pozostawienie obowiązujących stawek za prowadzenie sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych na obecnym poziomie skutkuje ograniczeniem możliwości korzystania z profesjonalnego pełnomocnika procesowego przez pracownika czy ubezpieczonego, a tym samym redukuje zakres ochrony prawnej pracowników czy ubezpieczonych. Na adwokacie (radcy prawnym) ciąży bowiem obowiązek udzielenia pomocy prawnej, której może odmówić tylko z ważnych powodów, o których informuje zainteresowanego.

   Stawki minimalne w wysokości 60 zł, określone w treści cytowanych rozporządzeń, dotyczą tylko niektórych kategorii spraw z zakresu prawa pracy, a mianowicie o: nawiązanie umowy o pracę, uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne, przywrócenie do pracy lub ustalenie sposobu ustania stosunku pracy, inne roszczenia niemajątkowe. Natomiast tylko w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego stawki minimalne zostały określone także w wysokości 60 zł. W pozostałych sprawach z zakresu prawa pracy, tj. o wynagrodzenie za pracę lub odszkodowanie inne niż świadczenie odszkodowawcze należne z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, stawka minimalna wynosi 75% stawki obliczonej na zasadach ogólnych. W tej kategorii spraw stawki minimalne wzrastają wraz ze zwiększeniem się wartości przedmiotu sprawy i kształtują się w granicach od 45 zł do 5400 zł.

   Podnoszone przez panów posłów w treści interpelacji zarzuty odnoszące się do braku waloryzacji stawek minimalnych dotyczą zatem tylko niewielkiej ilości spraw ze stosunku pracy i ubezpieczenia społecznego. Niemniej jednak podkreślić należy, iż są to sprawy o szczególnym charakterze, bardzo istotne dla zabezpieczenia bytu pracownika i jego rodziny. Utrzymanie tych stawek na stosunkowo niskim poziomie leży zatem także w interesie społecznym.

   Nie może przy tym ujść uwadze, iż jakiekolwiek zwiększenie stawek minimalnych za czynności adwokata lub radcy prawnego skutkowałoby równocześnie zwiększeniem wydatków z budżetu państwa z tytułu wynagrodzeń pełnomocników z urzędu. Natomiast w budżecie państwa zarówno w części 15: Sądy powszechne na rok 2011, jak i w projekcie budżetu państwa na rok 2012 nie zostały zaplanowane środki na ten cel.

   Wobec powyższego aktualnie brak jest uzasadnionych przesłanek przemawiających za podwyższeniem stawek minimalnych w sprawach z zakresu prawa pracy oraz ubezpieczenia społecznego, o których mowa w interpelacji.

   Pragnę jednocześnie uprzejmie poinformować panów posłów, iż w chwili obecnej prowadzone są prace legislacyjne nad zmianami rozporządzeń ministra sprawiedliwości: w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu w zakresie dotyczącym uregulowania kwestii wysokości stawek minimalnych w sprawach cywilnych, których przedmiotem są odszkodowania lub zadośćuczynienia z tytułu naruszenia warunków wykonywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania. Wskazane prace aktualnie pozostają na etapie konsultacji i uzgodnień. W przypadku wypracowania projektu zmiany wymienionych rozporządzeń zostanie on przedstawiony do publicznej wiadomości poprzez ogłoszenie w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Sprawiedliwości.

   Z poważaniem

   Sekretarz stanu

   Stanisław Chmielewski

   Warszawa, dnia 10 sierpnia 2011 r.