VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 7448

w sprawie zwiększenia wymiaru kar pieniężnych dla pijanych kierowców oraz prowadzenia wzmożonej prewencji policyjnej

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację pana posła Henryka Siedlaczka w sprawie zwiększenia wymiaru kar pieniężnych orzekanych wobec osób prowadzących pojazdy mechaniczne w stanie nietrzeźwości oraz wprowadzenia wzmożonej prewencji policyjnej w odniesieniu do takich osób, przesłaną pismem z dnia 30 stycznia 2009 r., nr SPS-023-7448/09, uprzejmie przedstawiam, co następuje.

   Art. 87 § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2007 r. Nr 109, poz. 756, z późn. zm.) penalizuje zachowanie polegające na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka. Czyn ten jest zagrożony karą aresztu albo grzywny nie niższej niż 50 zł i nie wyższej niż 5000 zł.

   Kwota 5000 zł jest górną granicą grzywny przewidzianej w polskim systemie prawnym jako kara za wykroczenia. W wypadku popełnienia wykroczenia określonego w art. 87 § 1 lub 2 K.w. obligatoryjnie orzekany jest ponadto zakaz prowadzenia pojazdów.

   Stan po użyciu alkoholu, stanowiący znamię powołanego przepisu Kodeksu wykroczeń, określony został w art. 46 ust. 2 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 471, z późn. zm.) i zachodzi wówczas, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5 ‰ albo obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

   Wydaje się, że sformułowanie autora interpelacji ˝pijani kierowcy˝ odnosi się do sprawców przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, prowadzących pojazdy mechaniczne w stanie nietrzeźwości, który zachodzi - zgodnie z art. 115 § 16 K.k. - gdy zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5‰ albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub gdy zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.

   Zachowanie penalizowane w art. 178a ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.) polegające na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, stanowi występek zagrożony grzywną, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności do lat 2.

   Jeżeli uczestnik ruchu znajdujący się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego spowoduje wypadek lub katastrofę w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym albo sprowadzi bezpośrednie niebezpieczeństwo takiej katastrofy, sąd obowiązany jest, na podstawie art. 178 K.k., do orzeczenia wobec niego kary pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane mu przestępstwo w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę do górnej granicy tego zagrożenia zwiększonego o połowę. Takie samo nadzwyczajne obostrzenie wymiaru kary dotyczy sprawców przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, którzy zbiegli z miejsca zdarzenia.

   Granice ustawowego zagrożenia karą grzywny wyznacza się na podstawie art. 33 § 1 i 3 K.k.

   Wobec sprawcy przestępstwa określonego w art. 178a K.k. może zostać orzeczona kara grzywny samoistnej, której wysokość wynosi od 10 do 360 stawek dziennych, przy czym stawka dzienna nie może być niższa niż 10 zł i nie może przekroczyć kwoty 2000 zł. Praktycznie więc wobec takiego sprawcy może zostać orzeczona kara grzywny w wysokości od 100 do 720 000 zł.

   Natomiast w przypadku sprawcy przestępstwa z art. 178a K.k. skazanego na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania może zostać orzeczona grzywna akcesoryjna w wysokości do 180 stawek dziennych, czyli maksymalnie w wysokości do 360 000 zł. W przypadku zawieszenia wobec takiego sprawcy kary ograniczenia wolności maksymalna wysokość grzywny wynosi do 90 stawek dziennych, a więc do 180 000 zł (art. 71 § 1 i 2 K.k.).

   Biorąc pod uwagę powołane wyżej regulacje, uznać należy, że przepisy prawa karnego materialnego pozwalają sądom na orzekanie kar i środków karnych zgodnie z zasadą indywidualizacji wymiaru kary, w sposób adekwatny do okoliczności konkretnej sprawy, przy uwzględnieniu potrzeb w zakresie prewencji generalnej i indywidualnej.

   Podkreślić ponadto należy, że jednym z elementów prewencyjnego oddziaływania na sprawców skazanych za przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji jest środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych albo pojazdów mechanicznych określonego rodzaju, określony w art. 42 K.k. W odniesieniu do osób, które dopuściły się popełnienia tego rodzaju przestępstwa, znajdując się w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego, jak również wobec sprawców, którzy zbiegli z miejsca zdarzenia, orzeczenie tego środka jest obligatoryjne. Zakaz prowadzenia pojazdów orzekany jest na okres od roku do lat 10. Nowelizacja Kodeksu karnego, dokonana ustawą z dnia 14 kwietnia 2000 r. (Dz. U. Nr 48, poz. 548), uzupełniła art. 42 przepisami § 3 i 4. Według tych przepisów sąd może orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze, jeżeli sprawca przestępstwa określonego w art. 173, 174 lub 177 § 2, którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia. Natomiast sąd orzeka obligatoryjnie zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze w razie ponownego skazania sprawcy w warunkach określonych w art. 42 § 3.

   Odnosząc się zatem do przedstawionej przez pana posła propozycji ˝zwiększenia kar pieniężnych za jazdę po pijanemu do kwoty 30 - 40 000 złotych˝, należy stwierdzić, że wskazane kwoty mieszczą się już obecnie w granicach ustawowego zagrożenia karą grzywny za przestępstwo określone w art. 178a K.k. Zauważyć należy jednak, że sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych w ustawie, mając na uwadze, by dolegliwość kary nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzebę kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa (art. 53 § 1 K.k.). Wymierzając karę, sąd uwzględnia w szczególności motywację i sposób zachowania się sprawcy, popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim, rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się pokrzywdzonego (art. 53 § 2 K.k.). Sąd bierze również pod uwagę pozytywne wyniki przeprowadzonej mediacji pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą albo ugodę pomiędzy nimi, osiągniętą w postępowaniu przed sądem lub prokuratorem (art. 53 § 3 K.k.). Wymierzając karę nieletniemu albo młodocianemu, sąd kieruje się przede wszystkim tym, aby sprawcę wychować (art. 54 § 1 K.k.).

   Należy przy tym pamiętać, że zasada niezawisłości sędziowskiej wyłącza możliwość oddziaływania na proces orzekania w konkretnych kategoriach spraw ze strony organów władzy wykonawczej. Jedynymi w tym zakresie możliwościami są instrumenty kontroli judykacyjnej w trakcie rozpoznawania środków odwoławczych składanych przez strony postępowania.

   Niezależnie od powyższych rozważań, odnosząc się do problematyki poruszonej przez autora interpelacji, należy przytoczyć rozwiązania prawne, przewidziane w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy Kodeks postępowania karnego, ustawy Kodeks karny wykonawczy, ustawy Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw (druk Sejmu RP Nr 1394), który został opracowany w Ministerstwie Sprawiedliwości i w dniu 21 listopada 2008 r. skierowany do Sejmu RP (aktualnie projekt jest przedmiotem prac legislacyjnych w Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach).

   Powołany projekt przewiduje regulacje odnoszące się do kary grzywny, polegające na podwyższeniu maksymalnego jej wymiaru - zarówno w wypadku grzywny samoistnej, orzekanej jako kara zasadnicza, grzywny kumulatywnej, orzekanej obok kary pozbawienia wolności, jak również grzywny akcesoryjnej, orzekanej w związku z warunkowym zawieszeniem wykonania kary zasadniczej.

   Projektowane regulacje przewidują możliwość orzeczenia do 540 stawek dziennych grzywny, co podniesie maksymalną wysokość grzywny samoistnej do kwoty 1 080 000 zł.

   W odniesieniu do grzywny orzekanej na podstawie art. 71 § 1 K.k., projektowane jest podwyższenie liczby stawek dziennych grzywny orzekanej w związku z warunkowym zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności do 270 stawek, podniesie maksymalną wysokość grzywny z kwoty 360 000 zł do kwoty 540 000 zł.

   Ponadto w Ministerstwie Sprawiedliwości opracowany został projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks wykroczeń oraz niektórych innych ustaw zmierzający do wprowadzenia uregulowań umożliwiających bardziej efektywne zwalczanie wykroczeń.

   Projekt przewiduje dwukrotne podwyższenie górnej granicy kary grzywny za wykroczenia (z 5000 zł do 10 000 zł) oraz podwyższenie jej dolnej granicy (z 20 zł do 50 zł). Pozwoli to na wzmocnienie oddziaływania na sprawców wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji, w tym również sprawców czynów z art. 87 § 1 i 2 K.w.

   Nadmieniam również, że w Ministerstwie Sprawiedliwości podjęte zostały prace legislacyjne mające na celu stworzenie podstawy prawnej do orzekania przez sądy przepadku pojazdu, który prowadził sprawca przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego.

   Prace te są następstwem podjętej w dniu 30 października 2008 r. uchwały składu siedmiu sędziów Izby Karnej Sądu Najwyższego w sprawie o sygnaturze akt I KZP 20/08, w której Sąd Najwyższy wskazał, iż pojazd mechaniczny stanowi przedmiot czynności wykonawczej przestępstwa określonego w art. 178a § 1 K.k., a więc nie należy do kategorii przedmiotów, które służą lub są przeznaczone, w rozumieniu art. 44 § 2 K.k., do popełnienia przestępstwa.

   Konsekwencją powołanej uchwały jest uznanie, iż obowiązujące przepisy nie dają podstawy do orzeczenia przepadku pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę przestępstwa z art. 178a § 1 K.k., a pogląd ten uzasadniał celowość podjęcia stosownych prac legislacyjnych.

   Odnosząc się do drugiego pytania zawartego w interpelacji wskazać należy, że Ministerstwo Sprawiedliwości, dostrzegając znaczenie polityki prewencyjnej w zakresie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, deklaruje pełne wsparcie dla wszystkich akcji związanych z omawianą problematyką. Podkreślić jednak należy, że bezpośrednia realizacja tej polityki należy do kompetencji ministra spraw wewnętrznych i administracji, jako organu nadzorującego między innymi Biuro Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji. Jednym z podstawowych zadań tego biura jest organizowanie i koordynowanie wszelkich działań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa i porządku w ruchu drogowym

   Z wyrazami szacunku

   Podsekretarz stanu

   Zbigniew Wrona

   Warszawa, dnia 24 lutego 2009 r.