VI kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 6815
w sprawie blokady rachunków bankowych na podstawie tytułu egzekucyjnego organów administracji publicznej
Szanowny Panie Marszałku! W związku z przekazaną przy piśmie z dnia 8 grudnia 2008 r. nr SPS-023-6815/08 interpelacją pana posła Tadeusza Arkita oraz grupy posłów w sprawie blokady rachunków bankowych na podstawie administracyjnego tytułu egzekucyjnego uprzejmie wyjaśniam, co następuje.
Zasady postępowania egzekucyjnego oraz środki egzekucyjne (w tym egzekucja z rachunku bankowego), jakie mogą być stosowane przez administracyjne organy egzekucyjne w celu doprowadzenia do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym, uregulowane zostały w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954, z późn. zm.). Egzekucję administracyjną wszczyna się na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przez wierzyciela, według ustalonego wzoru określonego w rozporządzeniu ministra finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2002 r. Nr 137, poz. 1541, z późn. zm.). Tytuł wykonawczy winien zawierać dane wskazane w art. 27 ww. ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, m.in. imię i nazwisko zobowiązanego, treść podlegającego egzekucji obowiązku, a także jego podstawę prawną. Ponadto w tytule wykonawczym wierzyciel podaje informacje o majątku i źródłach dochodu zobowiązanego, o ile jest w ich posiadaniu. Powyższe ma przyczynić się do usprawnienia działań podejmowanych przez organ egzekucyjny, niemniej nie oznacza, iż organ egzekucyjny jest uprawniony do kierowania egzekucji wyłącznie do majątku wskazanego przez wierzyciela (np. rachunku bankowego zobowiązanego wskazanego w tytule wykonawczym). Postępowanie egzekucyjne prowadzi się bowiem wobec osoby, która nie wykonała w terminie prawem nałożonego na nią obowiązku, tj. zobowiązanego. Przy czym należy wskazać, iż stosownie do art. 26 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.) podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające z zobowiązań podatkowych podatki. Natomiast w myśl art. 29 § 1 tej ustawy, w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, o której mowa w art. 26, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Przedmiotowe przepisy wyznaczają zakres składników majątkowych, które są objęte odpowiedzialnością podatnika za jego zobowiązania podatkowe i do których w konsekwencji może być skierowana przymusowa egzekucja administracyjna, w przypadku braku dobrowolnego wywiązania się przez podatnika z ciążących na nim obowiązków.
Kwestie dotyczące zasad stosowania środka egzekucyjnego w postaci egzekucji z rachunku bankowego uregulowane zostały w przepisach art. 80-87 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Stosownie do art. 80 § 1 tej ustawy organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego przez przesłanie do banku, a jeżeli bank posiada oddziały - do właściwego oddziału, zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego z rachunku bankowego do wysokości egzekwowanej należności pieniężnej wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia w terminie dochodzonej wierzytelności oraz kosztami egzekucyjnymi. Organ egzekucyjny jednocześnie wzywa bank, aby bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności, lecz bezzwłocznie przekazał zajętą kwotę organowi egzekucyjnemu na pokrycie egzekwowanej należności albo zawiadomił organ egzekucyjny, w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty. Zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego zobowiązanego jest dokonane z chwilą doręczenia bankowi ww. zawiadomienia o zajęciu i obejmuje również kwoty, które nie były na rachunku bankowym w chwili zajęcia, a zostały wpłacone na ten rachunek po dokonaniu zajęcia. Ponadto podkreślić należy, iż zgodnie z dyspozycją zawartą w art. 81 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji zajęcie wierzytelności jest skuteczne w odniesieniu do rachunków bankowych zobowiązanego prowadzonych przez bank, niezależnie od tego, czy organ egzekucyjny wskazał w zawiadomieniu, o którym mowa w art. 80 § 1, numery tych rachunków.
W świetle powyższego nie ulega wątpliwości, iż organ egzekucyjny, stosując ww. środek egzekucyjny, nie jest obowiązany do dokładnego określania rachunku bankowego (podania jego numeru) i wystarczające jest, by zobowiązany w danym banku w ogóle posiadał rachunek bankowy. Dlatego też należy przyjąć, iż zajęcie wierzytelności dokonane na podstawie art. 80 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - o ile organ egzekucyjny nie wskazał konkretnego numeru rachunku bankowego podlegającego zajęciu - obejmuje wszystkie rachunki bankowe prowadzone dla danej osoby. W takim przypadku brak jest podstaw do ograniczania odpowiedzialności podatnika, który odpowiada całym swoim majątkiem, tylko do określonych rachunków bankowych (np. tylko rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego).
Z kolei zakres zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego obejmuje sumy zgromadzone na rachunku bankowym wystarczające na pokrycie egzekwowanej kwoty. Blokada wszystkich środków zgromadzonych na rachunku bankowym występuje zatem wyłącznie w przypadku, gdy kwota znajdująca się na rachunku nie wystarcza na pokrycie egzekwowanej należności. Zauważyć przy tym należy, iż środki pieniężne znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby, niezależnie od liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia na podstawie administracyjnego tytułu wykonawczego do wysokości trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia tytułu wykonawczego (art. 54 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn. zm.).
Ponadto zajęcie wierzytelności zobowiązanego z rachunku bankowego jest skuteczne, co do zasady, do czasu zapłacenia egzekwowanej kwoty. W takim przypadku dochodzi do zrealizowania zajęcia, przy czym przepisy nie nakładają na organy egzekucyjne obowiązku zawiadamiania o tym fakcie banku, który konkretne zajęcie zrealizował. Na banku jako na dłużniku zajętej wierzytelności ciąży bowiem zgodnie z art. 70 § 1 ww. ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji obowiązek naliczenia odsetek z tytułu niezapłacenia należności w terminie, należnych od następnego dnia po dniu wystawienia przez organ egzekucyjny zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub prawa majątkowego do dnia przekazania organowi egzekucyjnemu środków pieniężnych uzyskanych z zajęcia. Ewentualne oczekiwanie przez bank, który zrealizował konkretne zajęcie z odblokowaniem środków znajdujących się na rachunku bankowym do czasu otrzymania informacji organu egzekucyjnego o zrealizowaniu zajęcia, nie znajduje podstaw w przepisach ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, niemniej może wynikać z ostrożności banku. Dłużnik zajętej wierzytelności (bank), który nie wykonał lub nienależycie wykonał ciążące na nim obowiązki związane z realizacją zajęcia egzekucyjnego lub zabezpieczającego wierzytelności lub prawa majątkowego, odpowiada bowiem za wyrządzone przez to wierzycielowi szkody na postawie przepisów Kodeksu cywilnego (art. 168c ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji). W przypadku natomiast gdy w wyniku realizacji zajęcia uzyska się wystarczającą kwotę na pokrycie egzekwowanych sum, organ egzekucyjny zobowiązany jest do niezwłocznego uchylenia pozostałych zajęć egzekucyjnych.
Bez wątpienia usprawnienie procesu przekazywania informacji dotyczących realizacji zajęć wierzytelności z rachunku bankowego pomiędzy bankami i administracyjnymi organami egzekucyjnymi wpłynęłoby pozytywnie nie tylko na sytuację zobowiązanego w postępowaniu egzekucyjnym, ale także zoptymalizowało działania organów egzekucyjnych podejmowane w związku z zastosowaniem przedmiotowego środka egzekucyjnego. Aktualnie rozważana jest propozycja umożliwienia elektronicznego przesyłania dokumentów związanych z zajęciem wierzytelności z rachunku bankowego oraz jego realizacją. Należy jednak wskazać, że przyjęcie nowych rozwiązań w tym zakresie - z uwagi na stopień złożoności przedmiotowej materii, jak i konieczność zapewnienia proponowanemu rozwiązaniu spójności systemowej oraz adekwatności do aktualnego poziomu technicznego - wymaga czasu.
Niezależnie od powyższego uprzejmie zauważam, iż nie widzę potrzeby przyjmowania na gruncie egzekucji administracyjnej z rachunku bankowego rozwiązań obowiązujących w egzekucji sądowej w zakresie kierowania zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego do określonego rachunku bankowego. Celem egzekucji sądowej jest w zasadzie przymusowe wykonanie obowiązków cywilnoprawnych, zaś egzekucji administracyjnej - obowiązków o charakterze administracyjnoprawnym. Z uwagi na istnienie zasadniczych różnic pomiędzy charakterem dochodzonych należności istnieją odmienności w sposobie i zakresie ich przymusowej egzekucji.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Andrzej Parafianowicz
Warszawa, dnia 22 grudnia 2008 r.