VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Gospodarki - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 14040

w sprawie dystrybucji lekkiego oleju opałowego

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na pismo z dnia 29 stycznia 2010 r., znak: SPS-023-14040/10, skierowane do ministra gospodarki, dotyczące interpelacji pana posła Janusza Dzięcioła w sprawie dystrybucji lekkiego oleju opałowego, pragnę przedstawić poniższe wyjaśnienia. Jednocześnie zaznaczam, iż zaprezentowany w interpelacji problem dotyczy kompetencji ministra finansów. W przedstawionych poniżej wyjaśnieniach oparto się na stanowisku resortu finansów.

   Przedstawiony w interpelacji problem dotyczy prowadzonych przez ograny podatkowe kontroli stosowania obniżonej stawki podatku akcyzowego na lekki olej opałowy. Zgodnie z przepisami stosowanie obniżonej stawki podatku wiąże się z obowiązkiem uzyskania przez sprzedawcę oświadczenia od kupującego o przeznaczeniu oleju opałowego na cele grzewcze.

   W poprzednim stanie prawnym w odniesieniu do powyższej kwestii obowiązywały regulacje rozporządzenia ministra finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego (Dz. U. Nr 87, poz. 825, z późn. zm.) wydanego na podstawie ustawy z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 29, poz. 257, z późn. zm.). W rozporządzeniu tym szczegółowo określono zakres danych, jakie powinny zawierać oświadczenia, a od 15 września 2005 r. również miesięczne zestawienia tych oświadczeń (zmiana wprowadzona rozporządzeniem ministra finansów z dnia 13 września 2005 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego - Dz. U. Nr 177, poz. 1473), tryb ich uzyskiwania od nabywców oraz tryb i terminy przekazywania organom podatkowym. Jednakże z regulacji zawartych w przywołanym rozporządzeniu nie wynikał obowiązek ustalania prawdziwości i wiarygodności treści składanych przez nabywców ww. wyrobów oświadczeń.

   Wobec faktu, iż przed 1 marca 2009 r. ustawodawca nie nałożył na sprzedającego obowiązku sprawdzania prawdziwości danych zawartych w składanych oświadczeniach, nie można było w stosunku do niego wyciągać konsekwencji podatkowych. Obowiązujące przepisy nie obligowały podatnika do odmowy sprzedaży oleju opałowego z zastosowaniem obniżonej stawki podatku akcyzowego w sytuacji złożenia przez kupującego kompletnego pod względem formalnym i czytelnego oświadczenia. Natomiast niezłożenie przez nabywcę oświadczenia lub podanie w oświadczeniu niepełnych informacji, tj. niespełnienie wymogów formalnych określonych przepisami stanowiło dla sprzedawcy podstawę do odmowy sprzedaży ww. wyrobów po cenie zawierającej stawkę akcyzy właściwą dla olejów przeznaczonych na cele opałowe.

   Należy zatem uznać, iż sam fakt uzyskania oświadczenia zawierającego w swojej treści wszystkie elementy określone w przepisach dawał podatnikowi prawo do stosowania obniżonej stawki akcyzy na przedmiotowe wyroby. W związku z czym obowiązkiem sprzedającego było uzyskanie od nabywcy oświadczenia określonej treści, załączenie go do dokumentów i złożenie miesięcznego zestawienia uzyskanych oświadczeń. Przyjmując od nabywców przedmiotowe oświadczenia, sprzedający winien dokonać ich weryfikacji formalnej, tj. ocenić, czy zawierają one wszystkie wymagane przepisami dane.

   W stanie prawnym od 1 maja 2004 r. do 28 lutego 2009 r. sprzedający nie tylko nie miał obowiązku weryfikowania prawdziwości wymaganych oświadczeń, ale też nie miał ku temu stosownych instrumentów. W takim zaś przypadku, gdy w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego stwierdzono, że sprzedawca posiadał fałszywe oświadczenia o przeznaczeniu ww. wyrobów, a nie zdołano udowodnić sprzedawcy, iż wiedział o nieprawdziwości tych oświadczeń, wówczas nie może on ponosić ich konsekwencji. Należy jednak podkreślić, iż każdy przypadek jest indywidualnie rozpatrywany przez organy podatkowe.

   Organy podatkowe, prowadząc kontrolę zasadności korzystania przez dystrybutorów oleju opałowego z obniżonej stawki podatku akcyzowego przy sprzedaży oleju opałowego na cele grzewcze, analizują pobierane przez nich oświadczenia pod względem formalnym, tj. spełnienia wymogów określonych w przepisach prawa. Ponadto dokonują ich oceny pod względem materialnym, tzn. przeprowadzają identyfikację osób je składających, a także konfrontują (w ramach czynności sprawdzających, przesłuchań, oględzin) dane z oświadczeń z rzeczywistym wykorzystaniem oleju opałowego. W każdym przypadku ostateczna ocena zasadności korzystania z preferencyjnej stawki podatku akcyzowego przez kontrolowany podmiot jest dokonywana na podstawie całości materiału dowodowego zebranego w trakcie postępowania podatkowego.

   Przedstawione powyżej działania wynikają z uprawnień, jakie posiadają organy podatkowe do oceny zebranych w trakcie kontroli dowodów, m.in. oświadczeń z punktu widzenia ogólnych zasad postępowania podatkowego, a przede wszystkim zasady swobodnej oceny dowodów określonej w art. 191 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 8, poz. 60, z późń. zm.). Ocena dowodów prowadzona jest pod kątem ich znaczenia i wartości dla toczącego się postępowania kontrolnego.

   Jednocześnie należy podkreślić, że organy podatkowe prowadzą postępowanie kontrolne w sposób samodzielny i w ramach obowiązującego prawa dokonują interpretacji przepisów mających zastosowanie w sprawie. Stąd też wszelka ingerencja w kompetencje organów podatkowych mogłaby podważyć ich obiektywność, a ponadto naruszyć zasadę dwuinstancyjności postępowania podatkowego, o której mowa w art. 127 Ordynacji podatkowej.

   Jeżeli zaś chodzi o ustawowe uregulowanie sprzedaży oleju opałowego, obowiązek weryfikacji przez sprzedawców niektórych danych zawartych w oświadczeniach wprowadzony został od 1 marca 2009 r., czyli z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. z 2009 r. Nr 3, poz. 11, z późn. zm.). Zgodnie z art. 89 ust. 5 ustawy sprzedawca olejów opałowych został zobowiązany do uzyskania od nabywcy oświadczenia o przeznaczeniu nabywanych wyrobów na cele opałowe. Ustawodawca w art. 89 ust. 9 ustawy zobowiązał osobę fizyczną nabywającą te paliwa do okazania sprzedawcy dokumentu stwierdzającego jego tożsamość. Równolegle z tym obowiązkiem, zgodnie z art. 89 ust. 10 ustawy, sprzedawcy zyskali jednak dodatkowe narzędzie w postaci ustawowego uprawnienia do odmowy sprzedaży tych wyrobów, w przypadku gdy: nabywca odmawia okazania dowodu tożsamości bądź dane zawarte w oświadczeniu są niekompletne lub nie zgadzają się z danymi w okazanym dokumencie tożsamości.

   Powyższe uprawnienia ułatwiające sprzedawcy znaczne ograniczenie możliwości wystąpienia nieprawidłowości w systemie oświadczeń weszły w życie z dniem 1 marca 2009 r.

   Zatem przepisy ustawy nakładają na sprzedawcę obowiązek weryfikacji danych zawartych w składanych oświadczeniach tylko w zakresie ich kompletności, czytelności oraz zgodności z danymi wynikającymi z dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość nabywcy. Należy jednak podkreślić, że sprzedawca posiada także wiedzę na temat ilości, rodzaju i przeznaczeniu olejów opałowych oraz adresu, pod jaki dostarcza zamówione wyroby, gdyż na tym polega charakter prowadzonej przez niego działalności handlowej, a zatem ma możliwość sprawdzenia prawidłowości również tych danych zawartych w oświadczeniu. W związku z powyższym argument, iż sprzedawcy lekkiego oleju opałowego nie mają żadnej prawnej możliwości weryfikacji danych zawartych w oświadczeniach, nie znajduje potwierdzenia w przepisach akcyzowych.

   Analogicznie jak stwierdzenie o braku odpowiedzialności nieuczciwych nabywców, gdyż zgodnie z art. 73a § 1 ustawy z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy, kto w użyciu wyrobu akcyzowego zmienia jego przeznaczenie, w szczególności używa oleju opałowego jako oleju napędowego, przez co naraża podatek akcyzowy na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie. Zatem w takiej sytuacji to nieuczciwy nabywca np. oleju opałowego jest pociągany do odpowiedzialności karnej.

   W celu dalszego zwiększenia skuteczności działań eliminujących zjawiska niepożądane, a dotyczące niewłaściwego obrotu ww. wyrobami akcyzowymi, w przygotowywanym przez Ministerstwo Finansów projekcie ustawy o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz innych ustaw przewidziano wprowadzenie dodatkowo obowiązku umieszczania przez pomioty prowadzące działalność gospodarczą i osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej w składanym sprzedawcy oświadczeniu o przeznaczeniu wyrobów nabywanych do celów opałowych dodatkowych danych pozwalających w sposób jednoznaczny zidentyfikować nabywcę, w tym nazwę oraz adres siedziby lub miejsce zamieszkania, a także numery NIP oraz REGON lub PESEL. Analogicznie, sprzedawca będzie obowiązany do umieszczania w miesięcznym zestawieniu oświadczeń, dodatkowo imienia i nazwiska albo nazwy oraz adresu siedziby lub zamieszkania, a także numerów: NIP, PESEL (jeżeli został nadany) oraz REGON składającego oświadczenie.

   W trakcie prac nad ustawą z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym Polska Izba Paliw Płynnych złożyła propozycję zastąpienia oświadczeń systemem monitorowania i kontroli obrotu oraz wykorzystania wyrobów akcyzowych. Propozycja ta była wielokrotnie analizowana i omawiana w trakcie spotkań z przedstawicielami branży paliwowej w Ministerstwie Finansów. W trakcie tych spotkań przedstawiono argumenty uzasadniające odrzucenie proponowanych zmian. Wśród podstawowych argumentów, które przesądziły o niewdrożeniu systemu monitorowania i kontroli obrotu oraz wykorzystania wyrobów akcyzowych należy nadmienić przede wszystkim względy ekonomiczne (wysoki koszt opracowania i wdrożenia ogólnodostępnego systemu elektronicznego). Ponadto założenia projektu obejmowały wadliwe z punktu widzenia legislacyjnego rozwiązania, np. objęcie obowiązkiem rejestracji wielotysięcznej rzeszy osób fizycznych zużywających oleje opałowe do ogrzewania swoich domów, które nie są podatnikami akcyzy. Proponowany system miał być elementem kontroli podatkowej, którą regulują odrębne przepisy o Służbie Celnej. Ponadto zaproponowany przez Polską Izbę Paliw Płynnych system ewidencji nie gwarantował zmniejszenia skali nieprawidłowości w obrocie ww. wyrobami.

   Pragnę jednocześnie poinformować, że zgodnie z informacją Ministerstwa Finansów kompetencyjnie odpowiedzialnego za tę sprawę resort Finansów pracuje nad rozwiązaniami, które przyczynią się do poprawy systemu kontroli wykorzystywania oleju opałowego sprzedawanego z obniżoną stawką podatku akcyzowego.

   Przedstawiając powyższe wyjaśnienia, wyrażam przekonanie, że będą one stanowiły wyczerpującą na obecnym etapie odpowiedź na zgłoszoną przez pana posła interpelację.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Joanna Strzelec-Łobodzińska

   Warszawa, dnia 17 lutego 2010 r.