VI kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 3915
w sprawie przywrócenia limitów przyjęć na aplikacje
Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację, nr SPS-023-3915/08, posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej pana Jana Kamińskiego w sprawie przywrócenia limitów przyjęć na aplikacje uprzejmie przedstawiam, co następuje.
Opracowywany w Ministerstwie Sprawiedliwości nowy projekt ustawy o państwowych egzaminach prawniczych ma na celu istotne poszerzenie dostępu społeczeństwa do pomocy prawnej oraz wprowadzenie znacznych ułatwień dla absolwentów wyższych studiów prawniczych w dojściu do zawodu adwokata, radcy prawnego i notariusza.
Rozwiązania zawarte w projekcie ustawy o państwowych egzaminach prawniczych zapewnią realną możliwość przygotowania do właściwego wykonywania zawodów prawniczych. W żaden sposób nie mają one na celu limitowania przyjęć na aplikację, ale stworzenie regulacji zapewniających racjonalne rozmieszczenie aplikantów w poszczególnych izbach, w zależności od wielkości i możliwości szkoleniowych danej izby. Dotychczasowe doświadczenie (np. w izbie radcowskiej w Warszawie na I roku aplikację odbywa 1200 osób, a w Koszalinie - 23 osoby) pokazuje, że wypracowanie takiego systemu jest konieczne. Przy czym podkreślić należy, że nowy system będzie stanowił z jednej strony gwarancję właściwego przygotowania i szkolenia zawodowego aplikantów, jak również równomiernego przyrostu liczby radców prawnych, adwokatów i notariuszy na terenie całego kraju. Należy zaznaczyć, że wybór miejsca odbywania aplikacji nie będzie uzależniony od miejsca zdania egzaminu, jednakże pierwszeństwo w wyborze miejsca odbywania aplikacji będzie należało do osób, które otrzymają najlepsze wyniki z tego egzaminu.
Zgodnie z założeniami projektu minimalna liczba osób przyjmowanych corocznie na aplikacje będzie uzależniona od liczby adwokatów, radców prawnych i notariuszy w poszczególnych izbach oraz będzie wynikała z procentowo określonych proporcji. Wstępnie przyjęto, że minimalny poziom przyjęć będzie wynosił ok. 10% osób wpisanych na listę adwokatów (radców prawnych) wykonujących dany zawód na obszarze konkretnej izby. Należy podkreślić, że ustawowo określony poziom przyjęć ma dotyczyć minimum przyjmowanych corocznie na aplikacje, a zatem będzie rodził obowiązek po stronie danej izby do przyjęcia nie mniej niż ustawowe minimum. Porównując liczbę przyjęć na aplikacje w roku ubiegłym, należy zauważyć, że na aplikację adwokacką np. w Bielsku-Białej przyjęto jedynie 5 osób (co stanowiło 3% osób wpisanych na listę adwokatów w tej izbie), zaś zgodnie z nowymi założeniami przyjęto by co najmniej 15 osób. Podobna sytuacja była w Wałbrzychu, gdzie na aplikację radcowską przyjęto 24 osoby, a zgodnie z rozwiązaniami przyjętymi w projekcie można byłoby przyjąć aż 83 aplikantów.
Odnosząc się do pytania dotyczącego ewentualnej ˝bocznej drogi do korporacji˝, należy wskazać, że przedmiotowy projekt ma na celu stworzenie dwóch równoległych ścieżek dochodzenia do prawniczych zawodów zaufania publicznego (poprzez aplikację lub wykonywanie własnej działalności). Projekt ten przewiduje wprowadzenie państwowych egzaminów prawniczych I i II stopnia. Zdanie państwowego egzaminu prawniczego I stopnia (na poziomie podstawowym lub rozszerzonym) uprawniałoby odpowiednio do rozpoczęcia aplikacji lub świadczenia podstawowych czynności prawniczych. Kandydat mógłby zatem zdecydować, czy niezbędne w zawodzie umiejętności zdobywałby poprzez aplikację prowadzoną przez samorząd zawodowy, czy też poprzez samodzielną praktykę. Możliwość dokonania takiego wyboru jest bardzo istotna, gdyż z uwagi na wysokość opłaty rocznej (ok. 15 000 zł za 3,5-letnie szkolenie) aplikacje dotychczas nie były dostępne dla wszystkich chętnych.
Przyznanie uprawnienia do świadczenia usług prawniczych osobom po zdanym państwowym egzaminie prawniczym I stopnia nie spowoduje utworzenia nowej ˝korporacji prawniczej˝, jak wskazuje pan poseł, gdyż świadczenie tych usług stanowić będzie alternatywną drogę do zawodów prawniczych. Projekt nie przewiduje stworzenia nowego samorządu zawodowego, lecz jedynie wprowadzenie dla osób wykonujących czynności prawnicze po zdanym egzaminie obowiązkowego ubezpieczenia. Zgodnie z przyjętymi założeniami do państwowego egzaminu prawniczego II stopnia (odpowiadającego obecnym egzaminom zawodowym) dopuszczone byłyby zarówno osoby, które ukończyły aplikację, jak i te, które przez okres 4 lat zajmowały się świadczeniem podstawowych czynności prawniczych (doradcy prawni). Zdanie zaś państwowego egzaminu prawniczego II stopnia uprawniałoby do wpisu na listę adwokatów lub radców prawnych albo do powołania na stanowisko asesora notarialnego, a także pozwalałoby ubiegać się o wolne stanowisko sędziego. Nowy system zapewni zatem systematyczny wzrost liczby adwokatów, radców prawnych i notariuszy, a jednocześnie wpłynie na wzrost konkurencyjności, co w rezultacie może doprowadzić do obniżenia cen usług prawniczych.
Odnosząc się do pytania dotyczącego skutków połączenia korporacji radcowskiej i adwokackiej, stwierdzić należy, że nie ma racjonalnych przesłanek, by w Polsce funkcjonowały dwa podobne zawody prawnicze, które nieuchronnie zbliżają się do siebie pod względem zakresu świadczonej pomocy prawnej. Dla wielu osób postronnych niezrozumiały jest podział, według którego klienci nie mogą korzystać z pomocy radców prawnych we wszystkich kwestiach. Planowane połączenie samorządów: adwokackiego i radcowskiego ujednolici rynek usług prawniczych, który będzie bardziej czytelny dla obywateli i jednocześnie stworzy silne izby oraz dużo większe dla nich szanse rozwoju.
Z wyrazami szacunku
Podsekretarz stanu
Jacek Czaja
Warszawa, dnia 10 lipca 2008 r.