VI kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 7323

w sprawie pogarszającej się sytuacji ekonomicznej rolników z terenu woj. lubelskiego

   Panie Marszałku! W odpowiedzi na pismo z dnia 13 stycznia 2009 r. (znak: SPS-023-7323/09) dotyczące interpelacji poseł Małgorzaty Sadurskiej w sprawie pogarszającej się sytuacji ekonomicznej rolników z terenu woj. lubelskiego pragnę przekazać następujące informacje w przedmiotowej sprawie.

   Zagadnienia dotyczące sytuacji w rolnictwie, w tym ceny środków do produkcji rolnej, są kwestią znajdującą się w kręgu szczególnego zainteresowania resortu rolnictwa. Należy zaznaczyć, iż rynek środków produkcji i usług dla rolnictwa jest na bieżąco monitorowany i analizowany na zlecenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi (MRiRW) m.in. przez Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy. Dzięki prowadzonym analizom MRiRW podejmuje działania zmierzające do wyjaśnienia niepokojących sytuacji na rynkach dotyczących rolnictwa oraz zgodnie z prawnymi możliwościami przeciwdziała niewłaściwym zachowaniom producentów i dystrybutorów w zakresie polityki cenowej dotyczącej np. nawozów mineralnych.

   W ocenie MRiRW w ostatnim czasie notuje się wzrost cen energii, w tym gazu oraz cen surowców mineralnych niezbędnych do produkcji nawozów (np. potasu i fosforytów), co niewątpliwie przekłada się na wysokość cen nawozów. Ponadto obserwowany obecnie wzrost cen wynika również z rosnących kosztów pracy i transportu.

   Odnosząc się do poprawy opłacalności produkcji rolnej w Polsce, pragnę zapewnić, że MRiRW popiera każde działania prowadzące do obniżenia kosztów produkcji rolnej oraz wzrostu dochodów ludności wiejskiej, w tym m.in. działania zmierzające do zniesienia ceł antydumpingowych na nawozy importowane spoza Unii Europejskiej, co powinno skutkować zwiększeniem konkurencyjności na rynku, a w konsekwencji obniżeniem cen nawozów.

   Pragnę podkreślić, iż kwestie dotyczące sytuacji dochodowej w rolnictwie są przedmiotem szczególnego zainteresowania MRiRW, ponieważ stanowią jeden z kluczowych parametrów sprawności sektora rolnego. Należy zaznaczyć, że zapewnienie godziwych dochodów jest jednym z celów wspólnej polityki rolnej, którą polskie rolnictwo objęte jest od 2004 r. Niemniej jednak wyrównanie dochodowości w polskich gospodarstwach rolnych jest niemożliwe przy zastosowaniu jednego mechanizmu. Należy podkreślić, że do podstawowych czynników wpływających na dochody w rolnictwie należą koszty ponoszone w cyklu produkcyjnym oraz przychody uzyskiwane z działalności rolniczej. Jednakże u podstaw analizy dochodów z rolnictwa leżą przede wszystkim zdolności produkcyjne, a więc zasoby wykorzystywane w produkcji rolnej, w tym m.in. wielkość gospodarstwa, park maszynowy, kierunek produkcji. Dodatkowym elementem rzutującym na sytuację ekonomiczną w rolnictwie są czynniki związane z funkcjonowaniem wolnego rynku, w tym m.in. wielkość popytu, ceny produktów rolnych i środków do produkcji rolnej oraz wsparcie ze środków publicznych.

   Zdaniem MRiRW, analizując sytuację dochodową w polskim rolnictwie w 2007 r. oraz 2008 r. w oparciu o dostępne wyniki analiz i danych statystycznych, należy zwrócić szczególną uwagę na następujące elementy:

   1. Najsilniejszy wpływ na dochody w 2007 r. wydają się mieć zmiany w cenach, po jakich rolnicy sprzedawali swoje produkty i dokonywali zakupów środków do produkcji. Rok 2007 był szczególny i prawdopodobnie niepowtarzalny pod tym względem. Nastąpił skokowy bardzo duży wzrost cen zbóż i produktów mleczarskich, który został uwidoczniony w wynikach dochodowości. W 2007 r. mieliśmy jednak do czynienia ze stosunkowo niewielkim wzrostem cen środków produkcji, takich jak nawozy, których duży wzrost cen nastąpił z opóźnieniem i w pełni uwidocznił się dopiero wiosną 2008 r. Należy także podkreślić stały i rosnący trend cen energii i paliw oraz kosztów pracy.

   2. Obecnie obserwuje się wysoki poziom cen większości środków służących produkcji rolnej, przy czym najwyższe ceny obserwujemy w odniesieniu do nawozów oraz środków ochrony roślin. Nawozy mineralne osiągały na świecie rekordowe ceny, a w Polsce od początku 2008 r. wzrosły aż o ok. 65%, w tym najbardziej ceny potasowych oraz fosforowych. Taka sytuacja na rynku środków do produkcji rolniczej wpływa negatywnie na opłacalność produkcji rolnej.

   3. Warto zwrócić uwagę, że dobre zbiory zbóż w 2008 r., dużo lepsze niż w 2 ostatnich latach, m.in. wpływają na spadek ich cen, zarówno w kraju, jak i na rynkach międzynarodowych.

   4. Ceny z 2007 r. wskazują na dynamiczne zmiany na europejskim, ale przede wszystkim globalnym rynku rolnym, jednak nie są miarodajne dla prognozowania sytuacji w najbliższych latach. Najlepszym przykładem jest rynek mleka, gdzie już wiosną 2008 r. ceny silnie spadły do poziomu wyjściowego, tj. poziomu cen sprzed wzrostu. Dostępne prognozy cenowe na kolejne lata (np. OECD oraz FAO) wskazują, iż tak wysokie ceny jak w drugiej połowie 2007 r. na rynku mleka, ale także na innych rynkach, mogą się nie powtórzyć. Przewiduje się, że ceny te mogą się utrzymać na poziomie istotnie wyższym niż średni poziom z poprzednich lat, ale nie aż tak wysokim.

   5. Interpretując wyniki badań, należy pamiętać, że posługiwanie się uśrednionymi wielkościami może być bardzo mylące, np. średni wzrost cen produktów rolnych w 2007 r. faktycznie wystąpił, ale wynikał on głównie ze wzrostu cen zbóż przy praktycznie stałym poziomie cen trzody chlewnej. To oznacza, że dochodowość produkcji trzody chlewnej w 2007 r. mogła ucierpieć, a jest to ważne źródło dochodu rolniczego dla około pół miliona gospodarstw w Polsce.

   6. Badania pokazują, że pomimo wzrostów cen rolnych płatności bezpośrednie wciąż stanowią bardzo ważny element dochodów rolniczych, szczególnie dla najmniejszych gospodarstw rolnych. Ta sytuacja wskazuje na zasadność utrzymania socjalnej funkcji pewnej części płatności bezpośrednich także w przyszłości.

   7. Z analizy dynamiki (porównanie: rok 2008 do roku 2007) wskaźników pokazujących relację cen detalicznych niektórych środków produkcji dla rolnictwa do cen skupu produktów rolnych (dane GUS) wynika, że w 2008 r. można było zaobserwować nieznaczną poprawę w zakresie przedmiotowych relacji, niemniej jednak wydaje się, że wynikała ona głównie z faktu, że w roku 2007 nastąpił skokowy i nietrwały bardzo duży wzrost cen zbóż i produktów mleczarskich. W 2007 r. korzystnie ukształtowały się relacje cen produktów rolnych sprzedawanych przez rolników do cen towarów i usług przez nich nabywanych. Wskaźnik tzw. nożyc cen wyniósł 106,5 podczas gdy w 2006 r. - 102,0 a w 2005 r. - 96,0. Niemniej w 2008 r. sytuacja ta została odwrócona przez wzrost kosztów produkcji i jednoczesny spadek cen produktów rolnych.

   8. Badania pokazują także, że pomimo wzrostów cen rolnych płatności bezpośrednie wciąż stanowią bardzo ważny element dochodów rolniczych, szczególnie dla najmniejszych gospodarstw rolnych. Ta sytuacja wskazuje na zasadność utrzymania socjalnej funkcji pewnej części płatności bezpośrednich także w przyszłości.

   9. Wyniki dotyczące dochodowości w polskim rolnictwie, oparte na danych FADN odnoszą się wyłącznie do gospodarstw rolnych o wielkości powyżej 2 ESU. Gospodarstwa te stanowią jedynie około 32% wszystkich gospodarstw w Polsce. Ponadto należy zaznaczyć, że w poszczególnych krajach członkowskich w polu obserwacji FADN znajdują się gospodarstwa o różnej wielkości ESU, co dodatkowo zniekształca wyniki obszarowej analizy porównawczej dochodów rolnictwa krajów członkowskich. Należy podkreślić, że blisko 68% gospodarstw rolnych w Polsce są to małe gospodarstwa rolne do 2 ESU, których liczba w 2007 r. na skutek zachodzący zmian w sektorze wzrosła o blisko 13% w stosunku do roku 2002.

   10. Z analiz wynika, że dochody na pełnozatrudnionego w gospodarstwach indywidualnych do 8 ESU wg krotności płacy parytetowej z 2007 r. nie przekraczają jedności, co oznacza, że wzrost dochodów gospodarstw rolnych jest obserwowany głównie w stosunku do gospodarstw średnio dużych i dużych, jeżeli o które chodzi udział dopłat w tworzeniu dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego jest blisko 2-krotnie niższy aniżeli w pozostałych gospodarstwach indywidualnych.

   Mając na uwadze potrzebę poprawy opłacalności produkcji rolnej, polscy rolnicy mogą obecnie korzystać z mechanizmów wsparcia przewidzianych w ramach WPR, a także wsparcia kierowanego w ramach polityk krajowych. Do podstawowych mechanizmów wdrażanych m.in. w celu podniesienia dochodów rodzin rolniczych można zaliczyć płatności bezpośrednie, wsparcie udzielane w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW 2007-2013), a także interwencja w ramach Wspólnotowej Organizacji Rynków Rolnych.

   Zgodnie z założeniami wspólnej polityki rolnej rolnictwo krajów członkowskich UE, w tym również Polski, wspierane jest poprzez dopłaty bezpośrednie. W Polsce stosowany jest uproszczony system jednolitej płatności obszarowej (z ang. SAPS - Single Area Payment Scheme), w którym wypłata wsparcia nie jest powiązana z obowiązkiem prowadzenia określonej produkcji rolnej, a jej wysokość została określona na podstawie danych historycznych z okresu referencyjnego. Pozwala on na przyznawanie pomocy zryczałtowanej do hektara gruntów rolnych (płatność obszarowa) obliczonej w wyniku podzielenia dostępnego wsparcia (koperty finansowej) przez liczbę hektarów spełniających wymogi dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska. System ten poprzez wypłatę płatności do gruntów rolnych pośrednio wspiera także te sektory, które nigdy nie były objęte płatnościami bezpośrednimi w systemie standardowym. Przyznawanie płatności w ramach powyższego systemu regulują przepisy rozporządzenia Rady (WE) nr 1782/2003 z dnia 29 września 2003 r. oraz ustawy z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz. U. Nr 170, poz. 1051).

   Należy podkreślić, że płatności stosowane w Polsce podlegają stopniowemu dochodzeniu do poziomu stosowanego w krajach UE-15 (zasada phasing-in). Poziom płatności bezpośrednich realizowanych z budżetu wspólnotowego corocznie wzrasta o 10% i w 2009 r. wyniesie 60% poziomu płatności stosowanych w Unii Europejskiej na dzień 30 kwietnia 2004 r.

   Ponadto korzystając z możliwości przewidzianej w traktacie akcesyjnym, Polska podjęła decyzję o zastosowaniu krajowych płatności uzupełniających (z ang. CNDP - Complementary National Direct Payments), które mogą być stosowane w wysokości do 30% płatności w krajach UE - 15 na dzień 30 kwietnia 2004 r. Mając na uwadze trudną sytuację rolników, w Polsce stosuje się maksymalną dozwoloną wysokość wsparcia, które w 2008 r. (wraz z pomocą krajową) wyniosło 80%, a w 2009 r. osiągnie poziom 90% płatności UE - 15 na dzień 30 kwietnia 2004 r.

   W 2008 r. na płatności w ramach jednolitej płatności obszarowej przeznaczono 4 864,727 mln. zł, co stanowi kwotę o 12,5% wyższą niż w roku poprzednim. Ponadto, tak jak w roku 2007, przyznawane są następujące rodzaje krajowych płatności uzupełniających:

   - płatność do powierzchni upraw podstawowych, obejmująca m.in. zboża, rośliny oleiste, rośliny wysokobiałkowe, rośliny strączkowe, rośliny motylkowate, len, konopie, orzechy czy plantacje nasienne - na płatności te przewidziane zostało 2 562,212 mln. zł, stawka tej płatności wynosi 269,32 zł/ha ww. upraw;

   - płatność zwierzęca (do powierzchni upraw roślin przeznaczonych na paszę uprawianych na trwałych użytkach zielonych), przyznawana proporcjonalnie do powierzchni paszowej i do liczby zwierząt utrzymywanych w historycznym okresie referencyjnym - na płatność tę przewidziano 988,762 mln. zł, a jej stawka wynosi 379,55 zł/ha trwałych użytków zielonych.

   - płatność do chmielu, przyznawana w dwóch częściach: części związanej z aktualną powierzchnią uprawy i części proporcjonalnej do powierzchni uprawianej w historycznym okresie referencyjnym; stawki w przypadku tej płatności wynoszą 407,60 zł/ha chmielu aktualnie uprawianego oraz 591,50 zł/ha (więcej niż w 2007 r. o około 8%) chmielu uprawianego w okresie historycznym.

   Poza ww. w Polsce kontynuowane są następujące rodzaje płatności bezpośrednich:

   - płatność energetyczna, która może wynieść maksymalnie 45 euro/ha i jest przyznawana do powierzchni obsianych roślinami wykorzystywanymi na cele energetyczne (produkcja biopaliw); stawka tego wsparcia w 2008 r. jest przyznawana na maksymalnym poziomie 152,85 zł/ha; ponadto przyznawana jest krajowa pomoc do zakładania plantacji trwałych, która może wynieść 50% kosztów założenia plantacji; dodatkowo producenci rzepaku mogą uzyskać pomoc de minimis w wysokości 176 zł/ha;

   - płatność cukrowa - przysługuje rolnikowi, który spełnia warunki do przyznania jednolitej płatności obszarowej w danym roku i zawarł umowę dostawy buraków cukrowych w historycznym okresie referencyjnym; na wsparcie z tego tytułu za 2008 r. przeznaczono 498,218 mln zł.

   Ponadto za 2008 r. przyznawane są następujące nowe rodzaje płatności bezpośrednich:

   - płatność do owoców miękkich - przysługuje do powierzchni uprawy malin lub truskawek objętej umową przetwarzania; środki przeznaczone na ten cel wyniosą maksymalnie 65,217 mln zł, z czego 37,499 mln zł pochodzi z budżetu Unii Europejskiej, a pozostała część (27,717 mln zł) może zostać uzupełniona z budżetu krajowego;

   - płatność do pomidorów - od 2008 r. przysługuje rolnikowi, który spełnia warunki do przyznania jednolitej płatności obszarowej i w roku referencyjnym dostarczył pomidory do przetworzenia; koperta finansowa przeznaczona na tę płatność wynosi 22,809 mln zł.

   Z kolei w ramach PROW 2007-2013 przewidzianych jest szereg działań, których celem jest wsparcie działalności rolniczej oraz szeroko rozumianego otoczenia rolnictwa. Do działań, których celem jest bezpośrednie wsparcie gospodarstw rolnych zalicza się m.in. Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) czy Program rolnośrodowiskowy, w ramach których pomoc udzielana jest w postaci zryczałtowanych płatności obszarowych po spełnieniu przez rolnika określonych zobowiązań, jak również działania typowo inwestycyjne: Modernizacja gospodarstw rolnych - mające zwiększyć efektywność produkcji rolnej czy Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej - wspierające tworzenie w gospodarstwach pozarolniczych źródeł dochodów.

   Na rozwój gospodarstwa rolnego można ubiegać się o dofinansowanie z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW 2007-2013), m.in. w ramach działania: Ułatwianie startu młodym rolnikom, którego celem jest stymulowanie zmian strukturalnych w sektorze rolnym przez ułatwienie przejmowania lub zakładania gospodarstw rolnych przez osoby młode o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych. Pomoc przeznaczona jest wyłącznie dla osób, które po raz pierwszy rozpoczynają samodzielne prowadzenie gospodarstwa rolnego.

   O pomoc może się ubiegać osoba, która:

   - nie prowadziła dotychczas działalności rolniczej, a w szczególności nie była posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 1 ha użytków rolnych albo

   - prowadzi działalność rolniczą, a w szczególności stała się posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 1 ha użytków rolnych: w drodze spadku lub w drodze spadku lub darowizny otrzymanych w trakcie nauki bądź przed uzyskaniem pełnoletności lub w sposób niewymieniony w lit. a lub b wyłącznie w ramach pierwszego naboru wniosków (w roku 2007).

   Pierwszy nabór wniosków w tym działaniu rozpoczął się dnia 3 marca 2008 r.

   Działaniem skierowanym na wsparcie inwestycji związanych z działalnością rolniczą jest Modernizacja gospodarstw rolnych. Działanie to adresowane jest do osób prowadzących gospodarstwo rolne o powierzchni co najmniej 1 ha i wielkości ekonomicznej nie mniejszej niż 4 ESU, posiadających odpowiednie kwalifikacje zawodowe. Pomoc w ramach ww. działania polega na refundacji 40-60% kosztów kwalifikowalnych inwestycji, która przyczyni się do poprawy ogólnych wyników gospodarstwa, nie ma charakteru odtworzeniowego i jest ekonomicznie uzasadniona. W zakres kosztów kwalifikowalnych zalicza się koszty budowy, przebudowy, remontu połączonego z modernizacją budynków lub budowli wykorzystywanych do produkcji rolnej, zakupu maszyn, urządzeń, wyposażenia do produkcji rolnej, zakładania, wyposażenie sadów lub plantacji wieloletnich, budowy albo zakupu elementów infrastruktury technicznej wpływających bezpośrednio na warunki prowadzenia działalności rolniczej. Beneficjenci, którzy w dniu złożenia wniosku o przyznanie pomocy nie ukończyli 40. roku życia (młodzi rolnicy), lub operacja realizowania jest na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), obszarach Natura 2000 oraz obszarach związanych z wdrażaniem ramowej dyrektywy wodnej otrzymują refundację 50% poniesionych kosztów kwalifikowalnych, tj. o 10 punktów procentowych więcej niż pozostali beneficjenci. Jeśli beneficjentem działania jest młody rolnik i operacja będzie realizowana na obszarach ONW, obszarach Natura 2000 oraz obszarach związanych z wdrażaniem ramowej dyrektywy wodnej, może otrzymać refundację w wysokości 60% kosztów kwalifikowalnych. Pierwszy nabór wniosków w ramach omawianego działania został zakończony 13 grudnia 2007 r. Natomiast informacja o kolejnym naborze wniosków zostanie podana do publicznej wiadomości przez prezesa ARiMR na stronie internetowej agencji (www.arimr.gov.pl) oraz w co najmniej jednym dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym na 14 dni przed planowanym terminem uruchomienia naboru.

   Działanie: Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) jest instrumentem wsparcia finansowego gospodarstw rolnych położonych na obszarach, na których produkcja rolnicza jest utrudniona ze względu na niekorzystne warunki naturalne. Dopłaty wyrównawcze dla gospodarstw rolnych, położonych na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, kompensują istniejące utrudnienia w stosunku do gospodarstw położonych poza granicami ONW. Celem działania jest zapewnienie ciągłości rolniczego użytkowania ziemi i tym samym utrzymanie żywotności obszarów wiejskich, zachowanie walorów krajobrazowych obszarów wiejskich oraz utrzymanie zrównoważonego sposobu gospodarowania uwzględniającego aspekty ochrony środowiska. Pierwszy nabór wniosków w tym działaniu trwał od dnia 15 marca 2007 r. do dnia 11 czerwca 2007 r. Drugi nabór trwał od dnia 15 marca 2008 r. do dnia 9 czerwca 2008 r. Kolejny nabór do tego działania, zgodnie z rozporządzeniem ministra rolnictwa i rozwoju Wsi z dnia 11 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania ˝Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)˝ objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, odbędzie się 15 marca 2009 r.

   W ramach programu rolnośrodowiskowego jest realizowanych 9 pakietów rolnośrodowiskowych, w tym rolnictwo zrównoważone, rolnictwo ekologiczne, ekstensywne trwałe użytki zielone, ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000, ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000, zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie, zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie, ochrona gleb i wód, strefy buforowe.

   W ramach każdego pakietu znajdują się warianty rolnośrodowiskowe, które zawierają zestawy zadań wykraczających poza obowiązujące podstawowe wymagania i które nie pokrywają się z innymi instrumentami wspólnej polityki rolnej (WPR). Celem działania jest poprawa środowiska przyrodniczego i obszarów wiejskich, w szczególności przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk użytkowanych rolniczo oraz zachowanie różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich, promowanie zrównoważonego systemu gospodarowania, odpowiednie użytkowanie gleb i ochrona wód oraz ochrona zagrożonych lokalnych ras zwierząt gospodarskich i lokalnych odmian roślin uprawnych. Beneficjentem działania jest rolnik. Pierwszy nabór wniosków w tym działaniu trwał od dnia 15 marca do 15 maja 2008 r. Kolejny nabór wniosków, zgodnie z rozporządzeniem ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 28 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania: Program rolnośrodowiskowy, objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. Nr 34, poz. 200), odbędzie się 15 marca 2009 r.

   Celem działania: Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, jest podejmowanie lub rozwijanie przez rolników, domowników i małżonków rolników, działalności nierolniczej lub związanej z rolnictwem, co wpłynie na tworzenie pozarolniczych źródeł dochodów oraz promocję zatrudnienia poza rolnictwem na obszarach wiejskich.

   Pomocy udziela się z tytułu podjęcia lub rozwoju działalności w zakresie:

   - usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa;

   - usług dla ludności;

   - sprzedaży hurtowej i detalicznej;

   - rzemiosła lub rękodzielnictwa;

   - robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych;

   - usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem;

   - usług transportowych;

   - usług komunalnych;

   - przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych;

   - magazynowania lub przechowywania towarów;

   - wytwarzania produktów energetycznych z biomasy;

   - rachunkowości, doradztwa lub usług informatycznych.

   Beneficjentem działania jest osoba fizyczna ubezpieczona na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników jako rolnik, małżonek rolnika lub domownik co najmniej przez 12 miesięcy przed złożeniem wniosku o pomoc. Pierwszy nabór wniosków w tym działaniu trwał od dnia 5 czerwca 2008 r. do dnia 7 listopada 2008 r.

   Do innych działań będących w kompetencji MRiRW służących (bezpośrednio bądź pośrednio) poprawie opłacalności produkcji rolniczej, a tym samym będących odpowiedzią na rosnące koszty utrzymania i produkcji rolnej w Polsce należą m.in.:

   1. Zwrot podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej.

   Zgodnie z ustawą z dnia 10 marca 2006 r. o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej (Dz. U. Nr 52, poz. 379) zwrot podatku akcyzowego przysługuje producentom rolnym - osobom fizycznym, osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej, będącym posiadaczami gospodarstw rolnych w rozumieniu przepisów o podatku rolnym.

   Zgodnie z art. 4 ww. ustawy z dnia 10 marca 2006 r., kwotę zwrotu podatku ustala się jako iloczyn ilości oleju napędowego zakupionego przez producenta rolnego, wynikającej z faktur VAT, i stawki zwrotu podatku na 1 litr oleju napędowego, obowiązującej w dniu złożenia wniosku o zwrot podatku, w ramach rocznego limitu. Limit ustala się jako kwotę stanowiącą iloczyn stawki zwrotu podatku na 1 litr oleju napędowego, liczby 86 oraz powierzchni użytków rolnych, będących w posiadaniu lub współposiadaniu producenta rolnego, określonej w ewidencji gruntów i budynków, według stanu na dzień 1 kwietnia danego roku.

   Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie stawki zwrotu podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej na 1 litr oleju w 2009 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 5), stawka zwrotu podatku w 2009 r. została ustalona w wysokości 0,85 zł na 1 litr oleju.

   Wnioski o zwrot podatku akcyzowego producenci rolni mogą składać w terminach: od 1 marca do 31 marca oraz od 1 września do 30 września danego roku wraz z fakturami VAT albo ich kopiami poświadczonymi za zgodność z oryginałem przez upoważnionego przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta), pracownika urzędu gminy lub miasta, stanowiącymi dowód zakupu oleju napędowego za okres 6 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku o zwrot podatku akcyzowego.

   Wypłata kwoty zwrotu podatku producentom rolnym następuje w terminie od 1 maja do 31 maja danego roku na wnioski złożone w pierwszym terminie i od 1 listopada do 30 listopada danego roku na wnioski złożone w drugim terminie - gotówką w kasie urzędu gminy lub miasta albo przelewem na rachunek bankowy producenta rolnego podany we wniosku.

   2. Dopłaty do składek ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich.

   Na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) ze środków budżetu państwa stosowane są dopłaty do składek producentów rolnych z tytułu zawarcia umów ubezpieczenia:

   - upraw zbóż, kukurydzy, rzepaku, rzepiku, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, drzew i krzewów owocowych, truskawek, ziemniaków, buraków cukrowych lub roślin strączkowych od zasiewu lub wysadzenia do ich zbioru od ryzyka wystąpienia szkód spowodowanych przez huragan, powódź, deszcz nawalny, grad, piorun, obsunięcie się ziemi, lawinę, suszę, ujemne skutki przezimowania oraz przymrozki wiosenne,

   - bydła, koni, owiec, kóz, drobiu lub świń od ryzyka wystąpienia szkód spowodowanych przez huragan, powódź, deszcz nawalny, grad, piorun, obsunięcie się ziemi, lawinę oraz w wyniku uboju z konieczności.

   Umowy ubezpieczenia są zawierane z producentami rolnymi na okres 12 miesięcy. Wprowadzenie systemu dotowanych ubezpieczeń w rolnictwie miało na celu zapewnienie środków finansowych na wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych w przypadku wystąpienia strat spowodowanych nieprzewidzianymi zdarzeniami losowymi.

   Dopłaty do składek producentów rolnych są stosowane, jeżeli określone przez zakłady ubezpieczeń stawki taryfowe nie przekraczają:

   - przy ubezpieczeniu upraw zbóż, kukurydzy, rzepaku jarego, rzepiku, ziemniaków lub buraków cukrowych - 3,5% sumy ubezpieczenia upraw;

   - przy ubezpieczeniu rzepaku ozimego, warzyw gruntowych, chmielu, tytoniu, drzew i krzewów owocowych, truskawek lub roślin strączkowych - 5% sumy ubezpieczenia.

   Zakłady ubezpieczeń mogą jednak określić stawki taryfowe wyższe niż wyżej wymienione. W przypadku gdy stawki taryfowe ubezpieczenia są wyższe niż 3,5% lub 5%, ale nie przekraczają 6% sumy ubezpieczenia, dopłaty są stosowane z tytułu zawarcia umowy ubezpieczenia do składek wg stawek taryfowych w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio 3,5% lub 5% sumy ubezpieczenia.

   Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 4 grudnia 2008 r. w sprawie wysokości dopłat do składek z tytułu ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich w 2009 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 1488) dopłaty do składek wynoszą:

   - 50% składki z tytułu ubezpieczenia 1 ha upraw,

   - 50% składki z tytułu ubezpieczenia 1 szt. zwierząt.

   Stosownie dopłat do ww. składek odbywa się na podstawie umów zawartych przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi z zakładami ubezpieczeń, które złożyły oferty z warunkami ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich. Zgodnie z ww. ustawą, minister rolnictwa i rozwoju wsi zawarł z trzema zakładami ubezpieczeń umowy w sprawie dopłat ze środków budżetu państwa do składek z tytułu zawarcia w 2009 r. umów ubezpieczenia z producentami rolnymi od ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych w rolnictwie, tj. z Powszechnym Zakładem Ubezpieczeń SA z siedzibą w Warszawie, Towarzystwem Ubezpieczeń Wzajemnych ˝TUW˝ z siedzibą w Warszawie oraz Concordia Polska Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych z siedzibą w Poznaniu.

   Od 1 lipca 2008 r. istnieje obowiązek ubezpieczenia 50% powierzchni upraw rolnych przez rolnika, który uzyskał płatności bezpośrednie do gruntów rolnych w rozumieniu przepisów o płatnościach do gruntów rolnych i płatności cukrowej. W przypadku rolników, którzy uzyskali w 2007 r. płatności bezpośrednie do gruntów rolnych, spełnią oni obowiązek ubezpieczenia, o którym mowa w ww. ustawie, jeżeli w okresie od dnia 1 lipca 2008 r., w okresie 12 miesięcy, zawrą umowę ubezpieczenia upraw zbóż, kukurydzy, rzepaku, rzepiku, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, drzew i krzewów owocowych, truskawek, ziemniaków, buraków cukrowych lub roślin strączkowych, od zasiewu lub wysadzenia do ich zbioru, od ryzyka wystąpienia szkód spowodowanych przez powódź, grad, suszę, ujemne skutki przezimowania oraz przymrozki wiosenne. Dopłaty ze środków budżetu państwa są również stosowane do umów obowiązkowego ubezpieczenia upraw producentów rolnych zawartych z zakładami ubezpieczeń, które zawarły umowy w sprawie dopłat z ministrem właściwym do spraw rolnictwa.

   Ponadto od 2008 r. z budżetu państwa dofinansowywane są odszkodowania wypłacane producentom rolnym z tytułu szkód spowodowanych w uprawach rolnych przez suszę. Dofinansowanie to wynosi 60% różnicy pomiędzy łączną kwotą odszkodowań wypłaconych producentom rolnym w danym roku kalendarzowym z tytułu suszy a kwotą stanowiącą 90% sumy składek uiszczonych w danym roku z tytułu zawarcia umów ubezpieczenia upraw (w tym obowiązkowych) od ryzyka suszy.

   3. Kredyty inwestycyjne.

   Podmioty podejmujące przedsięwzięcia inwestycyjne w rolnictwie lub przetwórstwie produktów rolnych zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu i kierunków działań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz sposobów ich realizacji (Dz. U. Nr 77. poz. 514, z późn. zm.) mogą ubiegać się o kredyty preferencyjne z dopłatami tej agencji do oprocentowania na:

   - realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych, działach specjalnych produkcji rolnej i przetwórstwie produktów rolnych - symbol nIP,

   - zakup gruntów rolnych - symbol nKZ,

   - utworzenie lub urządzenie gospodarstw rolnych przez osoby, które nie ukończyły 40, roku życia - symbol nMR,

   - utworzenie lub urządzenie gospodarstwa rolnego w ramach realizacji, zaakceptowanego przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi i ministra właściwego do spraw finansów publicznych programu osadnictwa rolniczego na gruntach Skarbu Państwa - symbol nOR,

   - realizację inwestycji w rolnictwie i przetwórstwie produktów rolnych przez grupy producentów rolnych utworzone na podstawie ustawy z dnia 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 88, poz. 983, ze zm.) - symbol nGP,

   - zakup nieruchomości rolnych przeznaczonych na utworzenie lub powiększenie gospodarstwa rodzinnego w rozumieniu ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. Nr 64, poz. 592) - symbol nGR,

   - realizację inwestycji w zakresie nowych technologii produkcji w rolnictwie zapewniających wysoką jakość produktu - symbol nNT,

   - realizację inwestycji w ramach ˝Branżowego programu rozwoju wspólnego użytkowania maszyn i urządzeń rolnych˝ - symbol nBR10, ˝Branżowego programu restrukturyzacji przetwórstwa ziemniaka na skrobię w Polsce˝ - symbol nBR 13, ˝Programu wspierania restrukturyzacji i modernizacji przemysłu mięsnego, chłodnictwa składowego i przetwórstwa jaj w Polsce˝ - symbol nBR 14, ˝Branżowego programu mleczarstwa˝ - symbol nBR 15.

   Kwota ww. preferencyjnych kredytów nie może przekroczyć:

   - 80% wartości nakładów inwestycyjnych na gospodarstwo rolne (lub 95% - linia nOR, 90% - linia nGR), nie więcej jednak niż 4 mln zł,

   - 70% wartości nakładów inwestycyjnych w działach specjalnych produkcji rolnej, nie więcej niż 8 mln zł,

   - 70% wartości nakładów inwestycyjnych w przetwórstwie produktów rolnych nie więcej niż 16 mln zł.

   Kredyt może zostać udzielony maksymalnie na 15 lat, z wyjątkiem linii nIP i nBR (8 lat) oraz linii nGR (20 lat). O kredyt mogą ubiegać się osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych (z wyłączeniem emerytów), osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.

   W dniu 22 stycznia 2009 r. Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w którym obniżone zostało z 3,5 do 2% minimalne oprocentowania dla kredytobiorcy.

   Agencja zawarła umowy o współpracy w zakresie udzielania kredytów preferencyjnych z: Bankiem Polskiej Spółdzielczości SA, Bankiem Gospodarki Żywnościowej SA, Mazowieckim Bankiem Regionalnym SA, Gospodarczym Bankiem Wielkopolskim SA, ING Bankiem Śląskim SA, Bankiem BPH SA, Bankiem Zachodnim WBK SA, Bankiem Polska Kasa Opieki SA.

   4. Finansowanie lub dofinansowanie ponoszonych przez producenta rolnego kosztów zbioru, transportu lub unieszkodliwiania padłych zwierząt gospodarskich.

   Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 22 stycznia 2009 r. producentom rolnym prowadzącym gospodarstwo rolne lub dział specjalny produkcji rolnej będącym małym lub średnim przedsiębiorstwem w rozumieniu przepisów załącznika nr 1 do rozporządzenia nr 800/2008 może być udzielana pomoc polegająca na finansowaniu lub dofinansowaniu kosztów zbioru, transportu lub unieszkodliwiania padłych zwierząt gospodarskich z gatunku bydło, owce, kozy, świnie lub konie.

   Powyższa pomoc udzielana jest pod warunkiem dokonania zgłoszenia padnięcia zwierzęcia gospodarskiego z gatunku bydło, owce, kozy, świnie lub konie i jego unieszkodliwienia zgodnie z przepisami o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt, za pośrednictwem podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w zakresie przetwarzania lub spalania padłych zwierząt gospodarskich zgodnie z przepisami rozporządzenia (WE) nr 1774/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 października 2002 r. ustanawiającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi.

   Wysokość pomocy nie może przekroczyć:

   - 100% kosztów zbioru i transportu każdej sztuki padłej zwierzęcia gospodarskiego z gatunków owce, kozy, świnie lub konie,

   - 100% kosztów unieszkodliwienia każdej sztuki padłej zwierzęcia gospodarskiego z gatunku bydło, owce lub kozy, podlegającej badaniu w kierunku zakaźnych encefalopatii zwierząt (TSE) zgodnie z przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 999/2001 z dnia 22 maja 2001 r. ustanawiającego zasady dotyczące zapobiegania, kontroli i zwalczania niektórych przenośnych gąbczastych encefalopatii,

   - 75% kosztów unieszkodliwienia każdej sztuki padłej zwierzęcia gospodarskiego z gatunku bydło, owce lub kozy, niepodlegającej badaniu w kierunku zakaźnych encefalopatii zwierząt (TSE) lub z gatunku świnie lub konie.

   Pomoc może być udzielona, jeżeli cena usługi wykonanej przez podmiot utylizacyjny za jedną sztukę padłego zwierzęcia gospodarskiego nie przekroczyła:

   1) W zakresie zbioru i transportu:

   - 127,55 zł - w przypadku bydła, owiec, kóz lub koni,

   - 114,04 zł - w przypadku świń o masie ciała powyżej 110 kg,

   - 62,72 zł - w przypadku świń o masie ciała powyżej 50 do 110 kg,

   - 28,51 zł - w przypadku świń o masie ciała powyżej 20 do 50 kg,

   - 5,70 zł - w przypadku świń o masie ciała do 20 kg;

   2) W zakresie unieszkodliwiania:

   - 195,52 zł - w przypadku bydła lub koni mających co najmniej 12 miesięcy życia,

   - 58,66 zł - w przypadku owiec lub kóz oraz bydła lub koni mających mniej niż 12 miesięcy życia,

   - 58,66 zł - w przypadku świń o masie ciała powyżej 110 kg,

   - 32,26 zł - w przypadku świń o masie ciała powyżej 50 do 110 kg,

   - 14,66 zł - w przypadku świń o masie ciała powyżej 20 do 50 kg,

   - 2,93 zł - w przypadku świń o masie ciała do 20 kg;

   5. Dotacje przedmiotowe dla różnych podmiotów wykonujących zadania na rzecz rolnictwa.

   Zgodnie z rozporządzeniem ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 13 kwietnia 2007 r. w sprawie stawek dotacji przedmiotowych dla różnych podmiotów wykonujących zadania na rzecz rolnictwa (Dz. U. Nr 67, poz. 446, z późn. zm.) dotacje przedmiotowe udzielane są w zakresie:

   - postępu biologicznego w produkcji zwierzęcej,

   - ochrony roślin,

   - rolnictwa ekologicznego,

   - postępu biologicznego w produkcji roślinnej.

   A. Dotacje na dofinansowanie kosztów postępu biologicznego w produkcji zwierzęcej. Podmiotowi, na jego wniosek, może być udzielona dotacja na dofinansowanie kosztów:

   1) utrzymania świń, zwierząt futerkowych, drobiu lub rodzin pszczelich w populacjach objętych ochroną zasobów genetycznych;

   2) utrzymania rodzin pszczelich:

   a) w strefie centralnej rejonu hodowli zachowawczej pszczół augustowskich, spełniającej warunki określone w ˝Programie hodowlanym ochrony zasobów genetycznych pszczół rasy środkowoeuropejskiej linii M Augustowska˝, z wyjątkiem populacji rodzin pszczelich linii M Augustowska objętych ochroną zasobów genetycznych,

   b) w strefie izolacyjnej rejonu hodowli zachowawczej pszczół augustowskich lub na terenie rejonu hodowli zachowawczej pszczół kampinoskich, z wyjątkiem populacji rodzin linii M Kampinoska lub M Augustowska, objętych ochroną zasobów genetycznych, z matką pszczelą pochodzącą z linii hodowlanej M Kampinoskiej lub M Augustowskiej, zakupioną w pasiece podmiotu prowadzącego stada zachowawcze wiodące linii M Kampinoskiej lub M Augustowskiej;

   3) realizacji zadań w stadach zachowawczych wiodących pszczół linii M Asta, M Augustowska, M Kampinoska i M Północna, określonych w programach hodowlanych ochrony zasobów genetycznych pszczół rasy środkowoeuropejskiej;

   4) pozyskiwania, konfekcjonowania i przechowywania nasienia bydła populacji objętych ochroną zasobów genetycznych.

   Dotacja może być udzielona, jeżeli realizacja programu ochrony zasobów genetycznych została potwierdzona w zaświadczeniu wydanym przez podmiot upoważniony, na podstawie przepisów o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich, do realizacji lub koordynacji działań w zakresie ochrony zasobów genetycznych poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich. Dotacja na dofinansowanie kosztów utrzymania świń może być udzielona, jeżeli ponadto do tych świń nie została przyznana pomoc finansowa w ramach działania: Program rolnośrodowiskowy objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.

   Wniosek o udzielenie dotacji składa się do dyrektora Krajowego Centrum Hodowli Zwierząt, w terminie do dnia:

   - 31 lipca - w przypadku pierwszego półrocza danego roku,

   - 10 grudnia - w przypadku drugiego półrocza danego roku albo w przypadku dotacji udzielanych raz w roku.

   B. Dotacje na dofinansowanie kosztów ochrony roślin.

   Podmiotowi świadczącemu usługi w zakresie wykonywania zabiegów odkażania środkami ochrony roślin, na jego wniosek, może być udzielona dotacja na pokrycie kosztów odkażania powierzchni magazynowych, środków transportu, maszyn lub urządzeń, w ramach określonych w ww. rozporządzeniu z dnia 13 kwietnia 2007 r.

   C. Dotacja na dofinansowanie kosztów rolnictwa ekologicznego.

   Upoważnionej jednostce certyfikującej, o której mowa w przepisach o rolnictwie ekologicznym, na jej wniosek, może być udzielona dotacja na pokrycie kosztów kontroli gospodarstwa producenta rolnego, który zgłosił, zgodnie z przepisami o rolnictwie ekologicznym, zamiar prowadzenia działalności w zakresie rolnictwa ekologicznego.

   D. Dotacje na dofinansowanie kosztów postępu biologicznego w produkcji roślinnej.

   Jednostce badawczo-rozwojowej, uczelni lub placówce naukowej Polskiej Akademii Nauk, które wykonują badania podstawowe, w rozumieniu wspólnotowych zasad ramowych dotyczących pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną, na rzecz postępu biologicznego w produkcji roślinnej, na ich wniosek, może być udzielona dotacja na pokrycie kosztów tych badań.

   Ponadto w kontekście działań mających na celu zapewnienie opłacalności produkcji rolnej chciałbym podkreślić, iż minister rolnictwa i rozwoju wsi nie ma bezpośredniego wpływu na ceny detaliczne środków produkcji rolnej, ponieważ zakłady produkcyjne określają je we własnym zakresie, kierując się ekonomicznym rachunkiem zysków i strat oraz aktualną sytuacją panującą na rynku w skali mikro i makroekonomicznej. Resort rolnictwa w ramach swojej działalności monitoruje procesy zachodzące w rolnictwie mające wpływ na opłacalność produkcji rolniczej.

   Z tego też względu Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, zaniepokojone sytuacją na rynku środków produkcji, w tym nawozów mineralnych, wielokrotnie podejmowało działania mające na celu wyjaśnienie przyczyn i zasadności podwyżek cen dostępnych w Polsce tych nawozów.

   Przeprowadzona analiza wykazuje, iż wzrost cen nawozów mineralnych jest pochodną wielu czynników. Główny powód to wzrost kosztów produkcji nawozów mineralnych. W ostatnim czasie notuje się systematyczny wzrost cen energii, w tym gazu (przemysł chemiczny, zwłaszcza nawozowy należy do jednych z najbardziej energochłonnych) oraz cen surowców mineralnych niezbędnych do produkcji nawozów, np. potasu i fosforytów. Do wzrostu cen przyczyniają się również wzrastające koszty pracy i transportu. Znaczący wpływ na kształtowanie się cen nawozów ma również aktualna światowa tendencja zwiększonego popytu na nawozy mineralne w stosunku do ich podaży, który wynika ze zwiększenia areału upraw polowych, na co z kolei wpływają wysokie ceny zbóż i roślin oleistych oraz zwiększony popyt na żywność w krajach rozwijających się.

   Resort rolnictwa zaniepokojony gwałtownym wzrostem na polskim rynku cen nawozów mineralnych i świadomy wynikających z tego faktu konsekwencji dla polskiego rolnika, zorganizował w dniu 6 sierpnia 2008 r. wspólne spotkanie przedstawicieli największych zakładów nawozowych z przedstawicielami związków i organizacji rolniczych. W spotkaniu brała również udział pani Grażyna Henclewska, podsekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki.

   W trakcie spotkania producenci przedstawili sytuację na rynku nawozów, wskazując, iż wzrost cen nawozów spowodowany był głównie cenami energii i surowców: fosforanów i soli potasowej. W ostatnim roku ceny tych surowców zwiększyły się nawet o 300-400%. Przedstawiciele producentów wskazali ponadto na dodatkowe utrudnienia na rynku surowców polegające na zmianie dotychczasowych zasad nabywania tych towarów (krótkoterminowe kontrakty). Jednocześnie podczas spotkania zwrócono uwagę na znaczną poprawę w I półroczu ubiegłego roku (w stosunku do dwóch ostatnich lat) wyników finansowych zakładów nawozowych. W tej sytuacji minister rolnictwa i rozwoju wsi, prowadzący spotkanie, zaapelował o to, aby zarówno zyski, jak i straty wynikające z koniunktury były rozkładane bardziej równomiernie pomiędzy wszystkich uczestników rynku.

   Ze względu na utrzymującą się nadal na polskim rynku niekorzystną dla polskiego rolnika tendencję wysokiego poziomu cen nawozów mineralnych minister rolnictwa i rozwoju wsi ponownie w dniu 21 stycznia 2009 r. spotkał się z producentami, dystrybutorami nawozów oraz przedstawicielami organizacji rolniczych. Producenci nawozów zwrócili uwagę na istniejący nadal wzrost cen surowców do ich produkcji oraz nośników energii. Odnieśli się także do zgłoszonych przez organizacje rolnicze postulatów obniżenia cen nawozów, wyrażając opinię, że ceny nawozów nie powinny wzrosnąć, jednocześnie wskazując, iż ceny niektórych ich rodzajów obniżono. Ustosunkowali się również do kwestii umożliwienia rolnikom zakupu nawozów bezpośrednio u producentów, stwierdzając, iż takie transakcje są prowadzone w niektórych zakładach. Natomiast dla dużych zakładów produkcyjnych, ze względu na konieczność zachowania ciągłości odbioru nawozów i brak powierzchni magazynowych niezbędna jest współpraca z dystrybutorami nawozów.

   Minister rolnictwa i rozwoju wsi wyraził opinię, że rynek nawozów jest nadal nieuregulowany, tym ważniejsze jest, aby relacje między uczestnikami tego rynku były bardziej partnerskie. Poinformował, że resort przygotowuje propozycje rozwiązań antykryzysowych dla rolnictwa.

   Jednocześnie należy podkreślić, iż resort rolnictwa popiera każde działanie prowadzące do obniżenia cen nawozów mineralnych, w tym działania zmierzające do zniesienia ceł antydumpingowych na nawozy importowane spoza Unii Europejskiej, które w obecnej sytuacji mogą stanowić zbędną i nieuzasadnioną barierę przed importem nawozów z krajów trzecich, co podwyższa koszty dla producentów rolnych.

   Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w stanowiskach przekazywanych Ministerstwu Gospodarki, jako resortowi wiodącemu w tym zakresie, było przeciwne propozycjom przedłużania stosowania środków antydumpingowych, m.in. na przywóz saletry amonowej z Rosji; środki te zostały jednak przedłużone do 2013 r. na mocy rozporządzenia Rady (WE) Nr 661/2008. Resort rolnictwa poparł także projekt rozporządzenia uchylającego środki antydumpingowe w imporcie mocznika z Białorusi, Chorwacji, Ukrainy oraz Libii (środki uchylone w marcu 2008 r. zgodnie z rozporządzeniem Rady nr 240/2008).

   Ponadto należy wskazać, iż pismem z dnia 17 listopada 2008 r. minister rolnictwa i rozwoju wsi wystąpił do Ministerstwa Gospodarki, z prośbą o podjęcie stosownych działań na forum UE, mających na celu uchylenie lub przynajmniej zawieszenie środków antydumpingowych obowiązujących w imporcie chlorku potasu (w tym występującego w nawozach wieloskładnikowych) z Rosji i Białorusi, saletry amonowej w imporcie z Rosji i Ukrainy, a także roztworu mocznika i saletry amonowej (UAN) w imporcie z Algierii, Białorusi, Rosji i Ukrainy.

   Uchylenie lub zawieszenie obowiązujących w imporcie z ww. krajów ceł antydumpingowych na nawozy mineralne powinno skutkować zwiększeniem konkurencyjności na rynku, a w konsekwencji obniżeniem cen nawozów.

   Odnosząc się do kwestii środków ochrony roślin, należy zauważyć, że według danych przekazanych przez Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy (IERiGŻ-PIB), w 2007 r. ceny detaliczne środków ochrony roślin wzrosły o 1,1% w porównaniu z rokiem 2006, a w roku 2006 o zaledwie 0,8% w stosunku do roku 2005. W okresie od marca 2007 r. do czerwca 2008 r. ceny środków ochrony roślin wzrosły średnio o 10,5%^*). W tym czasie największy wzrost cen wystąpił w grupie środków chwastobójczych o 14,1%, grzybobójczych o 9,1% i owadobójczym o 7,7%.

   Według danych IERiGŻ-PIB, ceny na rynku środków ochrony zaczęły w znaczący sposób wzrastać od marca 2008 r. Należy zauważyć, że na podwyżkę cen środków ochrony roślin wpłynęły ceny surowców, ceny energii i ogólny wzrost kosztów produkcji. Również z dniem 1 maja ubiegłego roku podniesiona została stawka podatku VAT z 3 do 7% dla nawozów i innych środków produkcji, w tym środków ochrony roślin, co ma przełożenie na cenę tych środków.

   Odnosząc się do kwestii niskiej jakości środków ochrony roślin występujących na rynku, należy zauważyć, że warunkiem wydania zezwolenia na dopuszczenie do obrotu tych produktów jest potwierdzenie skuteczności działania danego środka ochrony roślin na podstawie uzyskanych wyników badań polowych. Jakość środków ochrony roślin kontrolowana jest przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Regulacje unijne, wspólne dla wszystkich krajów UE, dotyczą także rynków rolnych.

   Rynek mleka i przetworów mlecznych. Rok 2007 był bardzo korzystny dla branży mleczarskiej pod względem wysokości cen produktów mleczarskich (masło, sery, mleko w proszku) i cen skupu mleka. Było to spowodowane głównie gwałtownie rosnącym popytem światowym na produkty mleczarskie, a także ograniczoną podażą spowodowaną przez suszę w Australii oraz niewielkimi zapasami tych produktów. W związku z powyższym w ciągu 2007 r. ceny przetworów mlecznych wzrosły od 40% do 60%.

   Powyższe wzrosty cen produktów mleczarskich spowodowały również znaczącą podwyżkę cen skupu mleka w Polsce: z ok. 102 zł/100 kg w styczniu 2007 r. do ponad 132 zł/100 kg w grudniu 2007 r. (wzrost o prawie 30%).

   W związku z dobrą koniunkturą na rynku mleka UE w 2007 r., w czerwcu 2007 r. na mocy rozporządzenia Komisji zostały zredukowane stawki refundacji wywozowych do mleka i przetworów mlecznych do wysokości 0 EUR/100 kg. Niemniej jednak Komisja podkreśliła, że wprowadzenie zerowych stawek refundacji wywozowych nie oznacza zlikwidowania mechanizmu dopłat do wywozu produktów mlecznych, a jedynie ich czasowe zawieszenie, wynikające z oceny bieżącej sytuacji rynkowej.

   Od jesieni ubiegłego roku, z uwagi na pogarszającą się sytuację na rynku mleka i produktów mleczarskich, minister rolnictwa i rozwoju wsi podejmował intensywne działania w Unii Europejskiej w celu przywrócenia refundacji wywozowych do przetworów mlecznych, szukając poparcia dla tej inicjatywy zarówno w Komisji Europejskiej, jak i wśród pozostałych krajów członkowskich UE. Pod koniec października 2008 r. wystosował w tej sprawie wniosek do komisarz Mariann Fischer Boel. Podniósł tą kwestię także na Radzie Ministrów ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniu 29 listopada 2008 r. Ponadto przed posiedzeniem Rady Ministrów ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniu 19 stycznia br. ponownie wystąpił z wnioskiem o przywrócenie refundacji wywozowych do przetworów mlecznych.

   Starania ministra rolnictwa i rozwoju wsi zakończyły się pełnym sukcesem. W dniu 22 stycznia 2009 r. na 72 posiedzeniu Komitetu Zarządzającego ds. Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych przyjęto rozporządzenia Komisji Europejskiej dotyczące wysokości stawek refundacji wywozowych do przetworów mlecznych. Stawki refundacji wywozowych obowiązują od dnia opublikowania rozporządzeń Komisji Europejskiej w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, tzn. od 23 stycznia 2009 r.

   Przywrócony mechanizm refundacji wywozowych do przetworów mlecznych oraz mechanizm dopłat do prywatnego przechowywania masła, który zaczął funkcjonować od 1 stycznia 2009 r., jak również możliwość uruchomienia zakupów interwencyjnych masła i odtłuszczonego mleka w proszku począwszy od 1 marca 2009 r., powinny sprzyjać zahamowaniu tendencji spadkowych cen mleka w skupie.

   Ponadto w dniu 5 grudnia 2008 r. minister rolnictwa i rozwoju wsi na mocy zarządzenia nr 31 powołał zespół ds. opracowania koncepcji przyspieszenia działań konsolidacyjnych oraz zwiększenia efektywności wsparcia w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 w sektorze mleczarskim. W skład zespołu wchodzą przedstawiciele producentów mleka, przetwórców, instytucji naukowych oraz administracji rządowej. Celem prac zespołu jest opracowanie koncepcji przyspieszenia działań konsolidacyjnych w sektorze mleczarskim poprzez zmianę kryteriów dostępu do środków finansowych w ramach PROW na lata 2007-2013 oraz efektywniejsze wykorzystanie tego programu do wsparcia sektora mleczarskiego.

   Rynek owoców i warzyw. W 2008 r. istotnie wystąpiła sytuacja kryzysowa na rynku jabłek kierowanych do przetwórstwa, wynikająca w szczególności z bardzo dużego poziomu produkcji w sezonie - ponad 2,5 mln t oraz dużej ilości zapasów koncentratu soku jabłkowego na rynku wspólnotowym uzyskanego z jabłek zebranych w 2007 r.

   Pomimo tak dużych zbiorów tych owoców sytuacja kryzysowa nie wystąpiła na rynku jabłek kierowanych do bezpośredniej konsumpcji. Oferowane aktualne ceny jabłek wynoszą ok. 1zł/kg, co stanowi poziom podobny do uzyskiwanych w tym samym czasie w poprzednich latach (2005 r. - 1,15 zł, 2006 r. - 1,20 zł).

   Taka sytuacja wskazuje, że sadownicy, którzy zdecydowali się na sprzedaż w okresie zbiorów do zakładów przetwórczych, mogli narazić się na większe straty niż ci, którzy aktualnie prowadzą sprzedaż jabłek deserowych.

   Funkcjonujące rozwiązania w tym sektorze polegające m.in. na wspieraniu podmiotów zrzeszających producentów mają na celu umocnienie ich pozycji rynkowej wobec odbiorców, a w konsekwencji większego wpływu na uzyskiwane w handlu ceny. Grupy i organizacje producentów owoców i warzyw mają docelowo dostosowywać podaż do popytu zarówno pod względem jakości, jak i ilości. Podmioty te jako silne i ekonomicznie efektywne jednostki zależne od producentów będą podejmowały decyzje związane ze sprzedażą. Fachowe przygotowanie osób zatrudnionych w tego typu jednostkach powinno pozwolić uniknąć błędów w decyzjach marketingowych, jakie bywają popełniane przez nienajlepiej zorientowanych w sytuacji rynkowej rolników.

   Rynek zbóż. Krajowy rynek zbóż jest powiązany z rynkiem wspólnotowym i światowym. Wyjątkowa koniunktura na krajowym rynku po zbiorach w roku gospodarczym 2007/2008 wynikała między innymi z korzystnych zbiorów w Polsce oraz nieurodzaju w krajach głównych producentów zbóż. W podejmowanych ocenach sytuacji na rynku krajowym nie można pomijać niekorzystnej sytuacji na światowym rynku finansowym oraz związanej z tym recesji gospodarczej w skali światowej, której skutki wpływają również na gospodarkę polską. Odpływ kapitału z rynków żywnościowych oraz spowolnienie gospodarki światowej powodują zmniejszenie zapotrzebowania na żywność, co przekłada się również na spadek cen produktów rolniczych.

   Analiza obecnej oraz prognozowanej sytuacji na rynku zbóż wskazuje, że w skali światowej rok gospodarczy 2008/2009 po raz pierwszy od wielu lat, charakteryzuje się zrównoważeniem popytu i podaży. Prognoza Międzynarodowej Rady Zbożowej z końca października br. zakłada, że zużycie zbóż na świecie wyniesie 1,75 mld t przy zbiorach na poziomie 1,77 mld t.

   Znaczący wzrost zbiorów wystąpił m.in. w Unii Europejskiej wg informacji Komisji Europejskiej o prawie 19%, do około 311 mln t, a Wspólnota w roku gospodarczym 2008/2009 powróciła do pozycji eksportera netto zbóż. Wysokie zbiory odnotowano na Ukrainie - około 49 mln t i w Rosji - 102 mln t. W porównaniu z rokiem ubiegłym tegoroczne zbiory zbóż na Ukrainie są wyższe o 64%, a w Rosji o ponad 27%.

   Wyższe, niż wcześniej zakładano, są również zbiory zbóż w Polsce. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 18 grudnia 2008 r. zbiory zbóż w 2008 r. wyniosły 27,7 mln t, tzn. osiągnęły poziom z roku ubiegłego oraz o 3,4% przekroczyły średnie zbiory z lat 2001-2005. Krajowe zużycie zbóż w związku ze zmniejszeniem zapotrzebowania na pasze wynikającym ze spadku pogłowia trzody chlewnej, oceniane jest na około 0,7 mln t mniej niż przed rokiem, tj. ponad 26 mln t.

   Poprzedni rok gospodarczy przyniósł odbudowę zapasów zbóż na rynku krajowym do poziomu około 2 mln t. Umożliwiły to wyższe o około 1 mln t zbiory zbóż niż ich zużycie oraz wyższy o około 0,5 mln t import zbóż niż ich eksport. Biorąc pod uwagę tegoroczne zbiory zbóż, należy się spodziewać dalszej odbudowy zapasów do średniego poziomu z ostatnich lat (około 3 mln t zbóż).

   Należy pamiętać, że sytuacja na krajowym rynku zbóż w ubiegłym roku gospodarczym kształtowana była przez korzystne zbiory zbóż w Polsce oraz ich niedobór na rynkach światowym i Wspólnotowym. W roku gospodarczym 2008/2009, a zwłaszcza w lipcu oraz pierwszej połowie sierpnia 2008 r., sytuację na tym rynku kształtowały informacje o korzystnych zbiorach na całym świecie oraz wyjątkowo negatywnym wpływie suszy na zbiory w Polsce.

   Utrzymujące się w tym okresie wyższe ceny zbóż w Polsce niż w większości krajów UE spowodowały korzystne warunki do przywozu zboża. Ze wstępnych danych Ministerstwa Finansów wynika, że w okresie od 1 lipca do końca września 2008 r. do Polski zaimportowano około 734,5 tys. t zbóż, w tym 417 tys. t pszenicy i 200 tys. t kukurydzy.

   Przywożone zboże pochodziło głównie z Niemiec, Czech, Węgier i Ukrainy. Należy podkreślić, iż 63% zbóż zaimportowanych w tym okresie było sprowadzonych w lipcu 2008 r., kiedy rynek krajowy borykał się z niedoborami wynikającymi z braku podaży ziarna z nowych zbiorów.

   System ochrony celnej jest stałym elementem funkcjonowania rynku zbóż we Wspólnocie. Od stycznia 2008 r. ochrona celna na tym rynku została zawieszona z uwagi na występujący niedobór zbóż na rynku Wspólnoty. Pomimo prognoz o negatywnym wpływie suszy na poziom tegorocznych zbiorów zbóż w Polsce, które to informacje w skali kraju nie potwierdziły się, minister rolnictwa i rozwoju wsi w dniu 18 sierpnia 2008 r. przesłał do Komisji Europejskiej wniosek o przywrócenie ochrony celnej na wspólnotowym rynku zbóż.

   Niezależnie od przesłanego wniosku, na forum Komitetu Zarządzającego ds. Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi starało się o poparcie wniosku wśród krajów członkowskich zarówno na poziomie Komisji Europejskiej, jak i Rady Ministrów UE. Podczas posiedzenia Rady Ministrów UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa, które odbyło się w dniach 29-30 września 2008 r., minister rolnictwa i rozwoju wsi zwrócił uwagę Komisji Europejskiej na szczególnie trudną sytuację polskich rolników spowodowaną dużą podażą zbóż na rynku w obecnym sezonie.

   Podczas posiedzenia Komitetu Zarządzającego ds. Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych w dniu 16 października Komisja Europejska podjęła decyzję o przywróceniu ochrony celnej. Zgodnie z opublikowanym w dniu 23 października 2008 r. rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1039/2008 przywraca się cła w imporcie zbóż do UE na zasadach, jakie obowiązywały przed ich zawieszeniem.

   Rynek tytoniu. Producenci surowca tytoniowego, poza jednolitą płatnością obszarową, otrzymują płatności uzupełniające realizowane z budżetu krajowego. Na płatności uzupełniające realizowane z budżetu krajowego za zbiory 2007 r. wydatkowano 268,9 mln zł. W 2008 r. na płatności uzupełniające przewidziano 276,1 mln zł, co stanowi 80% maksymalnego wsparcia przewidzianego w traktacie akcesyjnym. W 2009 r. poziom tych płatności wzrośnie do 90% maksymalnego poziomu przewidzianego w tym traktacie.

   Od roku gospodarczego 2010/2011, zgodnie z przyjętą w 2003 r. reformą, w sektorze tytoniowym, w dalszym ciągu funkcjonować będą płatności obszarowe oraz będą mogły być stosowane płatności uzupełniające w formie niezwiązanej z produkcją. Z informacji uzyskanych z Komisji Europejskiej wynika, że na płatności niezwiązane z produkcją w latach 2010-2013 przewidziana jest corocznie kwota 52 mln euro.

   Rynek mięsa. Cechą charakterystyczną dla rynku wieprzowiny są zmiany cykliczne, a także sezonowe. Zmiany podaży tuczników mają wpływ na sytuację cenową. Po okresie trudnej sytuacji cenowej, która w przypadku Polski rozpoczęła się jesienią 2006 r. i spotęgowana została wysokimi cenami zbóż na przełomie lat 2007 i 2008, obecnie mamy do czynienia ze stabilizacją na rynku wieprzowiny. W trzecim tygodniu stycznia 2009 r. średnia cena skupu żywca wieprzowego rejestrowana przez ZSRIR (Zintegrowany System Rolniczej Informacji Rynkowej) osiągnęła 4,43 zł/kg i była o 27,5% wyższa niż w analogicznym tygodniu 2008 r.

   Ponadto spadek cen zbóż spowodował, że relacje cen skupu trzody chlewnej do cen zbóż są obecnie znacznie korzystniejsze, niż miało to miejsce rok temu. W trzecim tygodniu stycznia 2009 r. relacja cen skupu trzody chlewnej do targowiskowych cen żyta kształtowała się jak 1:10,6 (1 kg żywca wieprzowego był ekwiwalentem 10,6 kg żyta), podczas gdy w analogicznym okresie 2008 r. kształtowała się jak 1:5,1.

   Jeżeli chodzi o instrumenty wsparcia rynku wieprzowiny, należy przypomnieć, że od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej polityka na rynku mięsa wieprzowego jest prowadzona i realizowana w ramach instrumentów wspólnej polityki rolnej (WPR). Zasady funkcjonowania wspólnotowego rynku wieprzowiny reguluje obecnie rozporządzenie Rady (WE) nr 1234/2007 z dnia 22 października 2007 r. ustanawiające wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych (˝rozporządzenie o jednolitej wspólnej organizacji rynku˝) (Dz. U. L 299 z 16.11.2007, str. 1, z późn. zm.).

   Przewiduje ono następujące instrumenty, które mogą być zastosowane na rynku wieprzowiny:

   - dopłaty do prywatnego przechowywania wieprzowiny,

   - refundacje wywozowe,

   - skup interwencyjny (niestosowany od ponad trzydziestu lat),

   - nadzwyczajne środki wsparcia w sytuacji wystąpienia zakłóceń na rynku wywołanych rozprzestrzenianiem się chorób zwierzęcych.

   Decyzje o uruchomieniu poszczególnych instrumentów podejmuje Komisja Europejska, po zasięgnięciu opinii Komitetu Zarządzającego ds. Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych, w którego posiedzeniach biorą udział przedstawiciele Komisji i krajów członkowskich.

   W ramach wspólnej polityki wobec sektora wieprzowiny realizowane są obecnie, zgodnie z rozporządzeniem Komisji nr 61/2009 z dnia 22 stycznia 2009 r. ustanawiającym refundacje wywozowe w sektorze wieprzowiny (Dz. U. L 19 z 23.01.2009, str. 16), refundacje do wywozu kiełbas i przetworów wieprzowych.

   Stabilna jest również sytuacja na rynku wołowiny. Wg ZSRIR od początku 2008 r. średnia cena bydła sukcesywnie rośnie. W styczniu 2008 r. wynosiła ok. 4,06zł/kg, natomiast pod koniec 2008 r. ukształtowała się na poziomie 4,29 zł/kg. Obecnie (w trzecim tygodniu stycznia) średnia cena skupu bydła wynosi 4,59 zł/kg i jest o 8,8% wyższa w stosunku do tego samego okresu roku ubiegłego. Podobnie jak na rynku wieprzowiny, wzrost cen żywca wołowego oraz spadek cen zbóż korzystnie wpłynął na opłacalność chowu bydła.

   Aktualna średnia cena skupu kurcząt brojlerów w zakładach drobiarskich wynosi 3,13 zł/kg i jest o 1,6% niższa niż tydzień wcześniej. W stosunku do roku poprzedniego cena skupu kurcząt jest wyższa 4,7%.

   Należy przy tym zauważyć, iż w porównaniu do roku poprzedniego spadły ceny pasz dla drobiu. W grudniu 2008 r. cena sprzedaży mieszanki pełnoporcjowej dla kurcząt brojlerów wynosiła 1029 zł/t i była niższa o 1,3% w stosunku do listopada 2008 r. W stosunku do grudnia 2007 r. cena była niższa o 14,7%.

   Chciałbym zaznaczyć, iż w celu zapewnienia opłacalności produkcji rolnej resort rolnictwa prowadzi aktywne działania na forum wspólnotowym. Szczególne znaczenie miał udział Polski w przeglądzie wspólnej polityki rolnej (ang. Health Check) oraz rozpoczętej debaty nt. przyszłości wspólnej polityki rolnej po 2013 r.

   Porozumienie w ramach Health Check osiągnięte podczas posiedzenia Rady Ministrów UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniach 18-20 listopada 2008 r., realizuje większość polskich postulatów zawartych w stanowisku rządu RP przyjętym przez KERM w dniu 17 czerwca 2008 r., zarówno tych pozwalających na uproszczenie i poprawę efektywności tej polityki w skali UE i w Polsce, jak również postulatów finansowych. W toku prac w ramach Health Check przyjęto bardzo wiele istotnych dla Polski postanowień, m.in.:

   - wydłużenie możliwości stosowania w Polsce uproszczonego systemu płatności bezpośrednich (SAPS) do 2013 r.;

   - opóźnienie terminu wdrażania pakietu C (dobrostan zwierząt) systemu wzajemnej zgodności (cross-compliance);

   - zwiększenie kopert płatności bezpośrednich nowych państw członkowskich o pulę 90 mln euro rocznie w latach 2010, 2011, 2012. Środki te zostały podzielone proporcjonalnie do krajowych pułapów płatności bezpośrednich, tj. kwot, jakie państwa te uzyskają w 2013 r. (UE-10) oraz 2016 r. (BG i RO);

   - utrzymanie środków przewidzianych na płatności do owoców miękkich, których roczny limit dla Polski wynosi 11,04 mln euro;

   - złagodzenie pierwotnej propozycji Komisji dotyczącej wsparcia powiązanego z produkcją w sektorach: suszu paszowego, lnu i konopi uprawianych na włókno oraz skrobi ziemniaczanej;

   - stopniowe zwiększanie kwot mlecznych w okresie od roku kwotowego 2009/10 do roku kwotowego 2013/14 o 1% rocznie (łącznie o 5,1%);

   - zachowano dotychczasowy zakres interwencji na rynku mleka w odniesieniu do skupu masła i odtłuszczonego mleka w proszku po stałych cenach w ramach dotychczasowych limitów (odpowiednio 30 tys. t, 109 tys. t), a także dopłaty do prywatnego przechowywania masła.

   W rezultacie starań Polski porozumienie to zawiera także dwa elementy, szczególnie istotne z punktu widzenia dyskusji na temat kształtu wspólnej polityki rolnej po 2013 r. Pierwszym z nich jest przeznaczenie dla nowych państw członkowskich środków w wysokości 360 mln euro (w tym dla Polski 90 mln euro) na realizację nowych zadań w ramach WPR w latach 2010-2012. Drugim elementem jest zobowiązanie Komisji i Rady do przeanalizowania problemu dużego zróżnicowania płatności bezpośrednich w skali UE i zaproponowania jak najszybszego przedstawiania odpowiednich rozwiązań. Tym samym wynik porozumienia politycznego ma dla Polski istotne pozytywne znaczenie nie tylko z punktu widzenia kształtu tej polityki do 2013 r., ale także z uwagi na ukierunkowanie dyskusji o przyszłości WPR po 2013 r. w zgodzie z polskimi priorytetami.

   Rozwiązania przyjęte w ramach Health Check wyznaczają dalsze ramy dyskusji nad przyszłością WPR po roku 2013 r. Rząd RP uczestniczy we wszystkich możliwych aspektach debaty w zakresie przyszłości tej polityki i wyznaczenia jej nowych systemowych ram. W tym zakresie Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracowało dokument pt. ˝Polska wizja Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku˝, przyjęty przez KERM w dniu 21 listopada 2008 r. Przedstawiając swoją wizję WPR po 2013 r., Polska wskazuje na pożądane i osiągalne wspólnotowe cele (europejską wartość dodaną), ale także na konieczność uwzględnienia specyficznych uwarunkowań naszego kraju, którego sektor rolny i obszary wiejskie stanowią znaczącą część rolnictwa i obszarów wiejskich UE-27. W dokumencie tym podkreślono konieczność zapewnienia równych warunków konkurencji dla sektora rolnego w Polsce w stosunku do innych państw członkowskich, co będzie możliwe tylko w ramach wspólnotowego mechanizmu finansowania polityki rolnej UE (solidarność finansowa). Realizacja tego dążenia wymaga między innymi zmian w kryteriach podziału między państwa członkowskie środków na płatności bezpośrednie, które powinny być oparte o realne i obiektywne kryteria odnoszące się do wymogów nakładanych na producentów rolnych. Ponadto Polska podtrzymuje postulat upraszczania mechanizmów WPR, wskazując na konieczność zachowania ewolucyjnej ścieżki zmian wspólnej polityki rolnej w celu jej dostosowania do nowych zadań i uwarunkowań poprzez eliminację tych instrumentów, które utraciły rację bytu i wprowadzanie nowych, poprawiających skuteczność i efektywność tej polityki.

   W odniesieniu do kwestii wprowadzenia mechanizmów wsparcia dla rolników na wypadek sytuacji kryzysowych należy podkreślić, iż resort rolnictwa opracował dokument pt. ˝Działania Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz stabilności i rozwoju˝*⁾, który przedstawia m.in. propozycje działań w sektorze agrobiznesu oraz na obszarach wiejskich przeciwdziałających obniżaniu aktywności gospodarczej. Pragnę jednakże zauważyć, iż z uwagi na trwające obecnie konsultacje społeczne w tym zakresie przedmiotowy dokument może ulec aktualizacji.

   W odniesieniu do działań, jakie mogą być podjęte przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej, celem zapobieżenia nadmiernemu importowi artykułów spożywczych chciałbym na wstępie podkreślić, iż w wyniku akcesji do UE Polska przyjęła wspólną taryfą celną UE, co oznacza, że w imporcie produktów pochodzących spoza Unii Europejskiej, stosowane są stawki celne obowiązujące wszystkie kraje członkowskie UE. Stawki te wynikają z listy koncesyjnej UE do WTO (tzw. stawki związane) z umów o wolnym handlu zawartych przez UE z krajami trzecimi bądź z generalnego systemu preferencji celnych (GSP). Kompetencje w zakresie negocjacji handlowych, zgodnie z art. 133 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, przejęła Komisja Europejska.

   Podwyższenie stawek celnych ponad poziom wynikający ze zobowiązań międzynarodowych UE jest możliwe jedynie w wyniku postępowań ochronnych. W ramach ochrony rynku może mieć miejsce wykorzystanie:

   a) środków ochronnych przed nadmiernym importem, nakładanych w imporcie ze wszystkich krajów trzecich (z wyłączeniem krajów rozwijających się, o ile wielkość importu z tego kierunku nie przekracza określonego poziomu), na podstawie porozumienia WTO w sprawie środków ochronnych. Zgodnie z ww. porozumieniem, środki te mogą być zastosowane w wyjątkowych sytuacjach, gdy import wzrasta tak szybko i na takich warunkach, że wyrządza poważną szkodę krajowym producentom. Ponadto wzrost ten musi być wynikiem nieprzewidzianych okoliczności związanych z koncesjami przyznanymi w ramach WTO;

   b) środków nakładanych w imporcie od indywidualnie określonych eksporterów z krajów trzecich:

   - antydumpingowych na podstawie art. VI GATT oraz porozumienia WTO w sprawie środków antydumpingowych (dumping występuje, gdy towar sprzedawany jest za granicę po cenach niższych niż na rynku kraju eksportu) oraz

   - antysubsydyjnych na podstawie porozumienia WTO w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych. (stosowanie niektórych subsydiów jest drugim poza dumpingiem zjawiskiem, które może być traktowane jako element nieuczciwej konkurencji, jeżeli przysparza eksporterom nieuzasadnionych korzyści i daje im przewagę nad producentami Wspólnoty).

   W odniesieniu do każdego z wymienionych rodzajów środków stosowana jest w UE odpowiednia szczegółowa procedura. Do ogólnych warunków niezbędnych do wprowadzenia każdego z ww. środków zalicza się konieczność przeprowadzenia przez Komisję Europejską postępowania, podczas którego powinna zostać udowodniona ewentualna szkoda lub groźba jej wystąpienia dla przemysłu Wspólnoty, oraz związek przyczynowy między szkodą a importem podlegającym postępowaniu ochronnemu. Ponadto, podejmując decyzję o nałożeniu środków, Komisja Europejska jest zobowiązana uwzględnić interesy całej Wspólnoty, nie tylko zainteresowanych ochroną producentów, ale również nabywców, konsumentów, producentów przetwarzających importowany towar.

   Postępowania antydumpingowe i antysubsydyjne wszczyna się na wniosek przemysłu Wspólnoty lub z inicjatywy KE, natomiast w przypadku postępowania ochronnego przeciwko nadmiernemu importowi z wnioskiem o wszczęcie postępowania mogą wystąpić wyłącznie państwa członkowskie (w wyniku określonych sygnałów od przemysłu krajowego). Aby skarga o zastosowanie takich środków była skuteczna, muszą ją poprzeć producenci wytwarzający istotną część całkowitej wspólnotowej produkcji danych wyrobów (postępowanie ochronne przed nadmiernym importem) lub ponad 25% całkowitej produkcji wspólnotowej produktu podobnego (postępowanie antydumpingowe). Po ewentualnym wykazaniu szkody i związku przyczynowego między importem danego towaru a szkodą, wniosek musi także uzyskać poparcie większości państw członkowskich UE.

   Wniosek o ewentualne zastosowanie środków ochronnych lub antydumpigowych podlega głosowaniu na posiedzeniu Komitetu doradczego KE ds. środków ochronnych lub komitetu antydumpingowego. Decyzję o wprowadzeniu ostatecznych środków antydumpingowych czy antysubsydyjnych podejmuje Rada UE, natomiast w odniesieniu do ostatecznych środków ochronnych przed nadmiernym importem decyduje Komisja, ale jej decyzja może też zostać zmieniona przez Radę.

   Środki ochronne mogą zostać wprowadzone w postaci dodatkowych ceł, minimalnych cen importowych, ograniczeń ilościowych; możliwy jest też wariant przyjęcia przez KE zobowiązań cenowych eksporterów z państw trzecich. Należy podkreślić, że postępowania w sprawie wprowadzenia środków ochronnych, antydumpingowych lub antysubsydyjnych, są długotrwałe i od momentu rozpoczęcia postępowania do wprowadzenia środków ochrony rynku może upłynąć kilkanaście miesięcy.

   Wszystkie środki ochrony rynku ustanawiane są na szczeblu Wspólnoty, co oznacza, że Polska nie ma możliwości traktatowych jednostronnego wprowadzenia środków ochronnych w imporcie z krajów trzecich.

   Jeżeli istnieją dowody nagłego wzrostu importu danego towaru z krajów trzecich powodującego szkodę dla krajowej produkcji, niedozwolonych subsydiów stosowanych przez państwa spoza UE bądź importu po cenach dumpingowych powodujących szkodę, należałoby rozważyć konieczność wystąpienia do KE z odpowiednim wnioskiem o wszczęcie jednego z ww. postępowań ochronnych. Resortem wiodącym w sprawach postępowań ochronnych ze strony polskiej, zapewniającym informacje na temat wymogów proceduralnych i pomoc w kontaktach z KE jest Ministerstwo Gospodarki (Departament Polityki Handlowej).

   W odniesieniu importu z kierunków preferencyjnych, tj. krajów trzecich, z którymi UE podpisała umowy o wolnym handlu, stosowane są stawki celne wynikające z zawartych umów. Ponadto umowy o wolnym handlu zawierają przepisy (klauzule ochronne) umożliwiające zapobieżenie zakłóceniom w handlu między stronami.

   W imporcie nielicznych produktów rolnych z krajów trzecich możliwe jest też zastosowanie specjalnych klauzul ochronnych (SSG), na podstawie art. 5 porozumienia WTO w sprawie rolnictwa, o ile taka możliwość przewidziana została w liście koncesyjnej WE do WTO, a także w regulacjach wewnętrznych UE w sprawie Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych.

   Należy dodać, że w przyszłości w kontekście obecnych tendencji w KE w odniesieniu do polityki handlowej UE, jak również w świetle negocjacji WTO należy się liczyć z obniżeniem ochrony celnej, w odniesieniu do sektora rolnego, a nie z jej zwiększeniem. Stan negocjacji w ramach WTO wskazuje, że redukcja ochrony celnej partnerów WTO (krajów rozwiniętych), w tym UE, w wyniku rundy Doha może być znacząca i powodować obniżenie dotychczasowych stawek celnych średnio o ponad połowę. W wypracowywaniu stanowiska KE na negocjacje WTO Polska prezentuje podejście wskazujące na potrzebę zachowania możliwie wysokiej ochrony wspólnotowego rynku rolnego.

   W odniesieniu do wymiany handlowej między państwami członkowskimi UE (funkcjonującymi w ramach jednolitego rynku, obejmującego także rolnictwo i handel produktami rolnymi) wszelkie cła oraz wszelkie środki o skutku równoważnym czy też ograniczenia ilościowe w przywozie są zakazane.

   Mając powyższe na uwadze, jak również sytuację w handlu artykułami rolno-spożywczymi z krajami Unii Europejskiej oraz spoza UE, warto zaznaczyć, iż jest ona bardzo dynamiczna, a także uzależniona od popytu na polskie towary na rynkach zagranicznych, cen na rynku krajowym i w imporcie, jak i sytuacji walutowej, nie mniej od 2003 r. utrzymuje się nieprzerwanie dodatnie saldo w handlu artykułami rolno-spożywczymi.

   Eksport. W okresie I-XI 2008 r. wartość zagranicznej sprzedaży polskich artykułów rolno-spożywczych wyniosła ogółem 10 484 mln EUR i była o 12,3% wyższa niż w analogicznym okresie 2007 r. Wartość sprzedaży do krajów Unii Europejskiej (UE-27) wzrosła o 12,2%, w tym do krajów dawnej ˝piętnastki˝ o 9,4%. Natomiast do 11 krajów, które najpóźniej stały się członkami UE, sprzedaż wzrosła o prawie 20,2%. Ogółem na rynek unijny (UE-27) sprzedano polskich towarów na kwotę 8 447 mln EUR. Podobnie jak przed rokiem, stanowiło to około 80,6% całkowitej sprzedaży polskich towarów rolno-spożywczych za granicę.

   Wartość eksportu do krajów Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP) wyniosła ponad 1 018 mln EUR i w stosunku do analogicznego okresu 2007 r. zwiększyła się o 26,6%. Sprzedaż do krajów WNP stanowiła 9,7% całego eksportu i w stosunku do I-XI 2007 r. wzrosła o 1,1 punktu procentowego.

   W okresie jedenastu miesięcy 2008 r. najwięcej, bo ponad 24% polskich artykułów rolno-spożywczych o wartości około 2 544 mln EUR, sprzedano do Niemiec i w porównaniu z ubiegłym rokiem był to wzrost o 7,4%. Wielka Brytania stała się drugim po Niemczech największym odbiorcą polskich artykułów rolno-spożywczych. Wartość eksportu do Wielkiej Brytanii wyniosła ponad 737 mln EUR, co oznaczało wzrost o około 7,8% i udział w eksporcie ogółem na poziomie 7,0%. Kolejne miejsca wśród dominujących odbiorców zajęły: Republika Czeska - 667 mln EUR i Niderlandy - 628 mln EUR z udziałem odpowiednio 6,3% i 5,9%. Na piątym miejscu, znalazły się Włochy, gdzie sprzedano 4,7% towarów rolno-spożywczych o wartości 492 mln EUR.

   Federacja Rosyjska z 4,2% udziałem w eksporcie, zajmowała szóstą pozycję tuż za Włochami. W porównaniu z analogicznym okresem 2007 r. wartość eksportu do Federacji Rosyjskiej wzrosła o 6,1% i wyniosła 443 mln EUR.

   W okresie I-XI 2008 r. pod względem wartości dominował eksport papierosów, mięsa drobiowego, serów, wyrobów piekarniczych i cukierniczych (herbatników, wafli itp.) mięsa wołowego, wyrobów czekoladowych i innych przetworów spożywczych zawierających kakao, mięsa wieprzowego, soku jabłkowego, owoców mrożonych, syropów cukrowych, mleka w proszku, ryb wędzonych (głównie łososia), grzybów (głównie pieczarek). Wymienione towary stanowiły około 45% całego eksportu rolno-spożywczego.

   Wśród grupy towarów najczęściej sprzedawanych za granicę największy wzrost w stosunku do 2007 r. odnotowano w przypadku: papierosów - wzrost o 37%, mięsa wieprzowego - wzrost o 31%, serów - wzrost o 29% i mięsa wołowego - wzrost o 25%. Natomiast spadła wartość eksportu bydła żywego - o 24%, oleju rzepakowego - o 18% oraz jabłek - o 8%. (patrz wykres 1)

   *) Dane tymczasowe, dane są w trakcie weryfikacji - mogą być obarczone istotnymi błędami. Źródło: Min. Finansów

   Import

   Do Polski w okresie I-XI 2008 r. sprowadzone zostały artykuły rolno-spożywcze na ogólną kwotę 9 038 mln EUR, co oznaczało w porównaniu do analogicznego okresu ubiegłego roku wzrost importu o około 23%.

   W ramach UE sprowadziliśmy towary na kwotę 6 264 mln EUR i był to wzrost w stosunku do poprzedniego roku na poziomie 26%. Udział przywozu z krajów UE stanowił ponad 69,3% ogólnej wartości importu - przed rokiem ponad 67,7%. Wartość zakupów w 11 krajach, które przystąpiły do UE w 2004 roku lub później, wzrosła o 18,2% i wyniosła 973 mln EUR. W porównaniu z analogicznym okresem 2007 r. wartość importu z krajów WNP wzrosła o 43,8% i wynosiła 285 mln EUR, stanowiąc 3,2% importu ogółem.

   Artykuły rolno-spożywcze, które importowano do Polski w 20% pochodziły z Niemiec, w 9,4% z Niderlandów, w 5,6% z Hiszpanii i w 5,2% z Argentyny. Ponadto znaczący udział w imporcie miały również: Dania, Włochy, Republika Czeska, Francja oraz Chiny. Zakupy z wszystkich wyżej wymienionych krajów stanowiły 61% wartości całego polskiego importu towarów rolno-spożywczych. (patrz wykres 2)

   Pod względem wartości najważniejszymi towarami sprowadzanymi do Polski w okresie I-XI 2008 r. były: mięso wieprzowe, makuchy sojowe, syropy cukrowe, filety rybne i ryby świeże, owoce cytrusowe, pszenica, czekolada i inne wyroby spożywcze zawierające kakao oraz karma dla zwierząt. Wymienione produkty stanowiły 34% wartości przywiezionych z zagranicy towarów rolno-spożywczych. Import mięsa wieprzowego w większości pochodził z Danii i z Niemiec, makuchów sojowych z Argentyny, zaś owoców cytrusowych z Hiszpanii. W stosunku do 2007 r. nastąpił ponad 2-krotny wzrost wartości importu wieprzowiny i 36% wzrost wartości zakupów makuchów sojowych. Ponad 20% wzrosty wartości importu odnotowano w przypadku owoców cytrusowych, pszenicy i wyrobów czekoladowych. Spośród towarów o mniejszym udziale w strukturze importu wystąpił znaczący wzrost wartości importu nasion rzepaku - prawie 9-krotny i żywej trzody chlewnej - ponad 3-krotny. Spośród wszystkich towarów wyraźnemu zmniejszeniu uległ import soków owocowych - o 20%, tytoniu nieprzetworzonego - o 18%, ziemniaków - o 55% oraz nektaryn i brzoskwiń - o 9%.

   Saldo. W okresie I-XI 2008 r. saldo osiągnęło poziom plus 1445 mln EUR i było o 27% niższe niż w analogicznym okresie 2007 r. Saldo w obrotach z krajami UE również było dodatnie i wynosiło plus 2183 mln EUR. Dla porównania w okresie I-XI 2007 r. była to wartość plus 2549 mln EUR.

   Funkcjonowanie wspólnego rynku w zakresie rolnictwa oraz wspólna polityka rolna ograniczają możliwości ingerowania polskiej administracji rolnej w obszar handlu zagranicznego artykułami rolno-spożywczymi.

   Ograniczenia w wymianie handlowej nie dotyczą krajów członkowskich UE. Natomiast w przypadku wymiany towarowej z krajami spoza UE decyzje w tej sprawie podejmuje Komisja Europejska, w oparciu o uzasadnione wnioski poszczególnych krajów. Miało to miejsce zarówno w przypadku rynku zbóż, jak i rynków mleka i mięsa. Na wniosek ministra rolnictwa i rozwoju wsi przywrócono zawieszone cła na import zbóż z krajów spoza Unii Europejskiej, co ograniczyło napływ taniego zboża, np. Ukrainy.

   W ostatnich dniach, po kilkunastu tygodniach ubiegania się Polski o dopłaty eksportowe, Komisja Europejska ogłosiła stawki refundacji wywozowych do przetworów mlecznych. W dniu 22 stycznia 2009 r. na 72 posiedzeniu Komitetu Zarządzającego ds. Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych przyjęto rozporządzenia Komisji Europejskiej dotyczące wysokości stawek refundacji wywozowych do przetworów mlecznych:

   a) ustalanych w ramach procedury przetargowej dla:

   - naturalnego masła w blokach o masie netto co najmniej 20 kg, objętego kodem produktu ex 0405 10 19 97000: 50,00 EUR/100 kg,

   - bezwodnego tłuszczu mlecznego w pojemnikach o masie netto co najmniej 20 kg, objętego kodem produktu ex 0405 90 10 9000: 58,00 EUR/100 kg,

   - odtłuszczonego mleka w proszku w workach o masie netto co najmniej 25 kg i zawierającego wagowo nie więcej niż 0,5% domieszek, objętego kodem produktu ex 0402 10 19 9000: 20,00 EUR/100 kg, przeznaczonych do wywozu do miejsc przeznaczenia określonych w art. 2 rozporządzenia Komisji (WE) nr 619/2008 z dnia 27 czerwca 2008 r. otwierającego stały przetarg na refundacje wywozowe dotyczące niektórych przetworów mlecznych (Dz. Urz. UE L 168 z 28.6.2008, str. 20);

   b) z góry ustaloną stawką refundacji dla wszystkich przetworów mlecznych objętych systemem refundacji o kodach od 0401 30 31 9100 do 0406 90 88 9500;

   c) nieobjętych załącznikiem I do traktatu.

   Również na posiedzeniu Komitetu Zarządzającego ds. Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych w dniu 22 stycznia 2009 r. Komisja Europejska przedłożyła projekty rozporządzeń ustanawiających refundacje wywozowe w sektorach: wołowiny i cielęciny, mięsa drobiowego, jaj oraz wieprzowiny.

   W sektorze wieprzowiny obowiązują obecnie refundacje do wywozu mięsa przetworzonego i kiełbas. Z dniem 23 stycznia 2009 r. ustala je rozporządzenie Komisji nr 61/2009 z dnia 22 stycznia 2009 r. ustanawiające refundacje wywozowe w sektorze wieprzowiny (Dz. U. L 19 z 23.01.2009, str. 16). Stawki refundacji pozostały niezmienione w stosunku do dotychczas obowiązujących i kształtują się na poziomie od 15,20 do 54,20 EUR/100 kg w zależności od produktu.

   W sektorze wołowiny i cielęciny stawki refundacji określa rozporządzenie Komisji (WE) nr 60/2009 z dnia 22 stycznia 2009 r. ustanawiające refundacje wywozowe dla sektora wołowiny i cielęciny (Dz. U. L 19 z 23.01.2009, str. 12). Poziom refundacji również pozostał niezmieniony w stosunku do dotychczasowego.

   W sektorze mięsa drobiowego, z dniem 23 stycznia 2009 r. zwiększeniu uległy - z 30 EUR/100 kg do 40 EUR/100 kg, stawki refundacji do wywozu mrożonych kurczaków (kody CN 0207 12 10 9900, CN 0207 12 90 9190, CN 0207 12 90 9990), kierunek przeznaczenia: kraje Bliskiego Wschodu. Pozostałe stawki nie uległy zmianie. Obecne stawki w sektorze mięsa drobiowego określa rozporządzenie Komisji (WE) nr 63/2009 z dnia 22 stycznia 2009 r. ustanawiające refundacje wywozowe w sektorze mięsa drobiowego (Dz. U. L 19 z 23.01.2009, str. 20).

   W sektorze jaj zwiększeniu uległy stawki dla jaj przetworzonych w ramach kodu CN 0408 91 80 9100 oraz 0408 99 80 9100, wywożonych do wszystkich krajów z wyjątkiem Szwajcarii. Pozostałe stawki nie uległy zmianie. Obecne stawki obowiązujące od 23 stycznia 2009 r. określa rozporządzenie Komisji (WE) nr 62/2009 ustanawiające refundacje wywozowe w sektorze jaj (Dz. U. L 19 z 23.01.2009, str. 18).

   Analogiczne dostosowanie miało miejsce w przypadku jaj i żółtek jaj wywożonych jako produkty nieobjęte załącznikiem I do traktatu. Obecne stawki określa rozporządzenie Komisji (WE) nr 65/2009 z dnia 22 stycznia 2009 r. ustalające stawki refundacji mające zastosowanie do jaj i żółtek jaj wywożonych jako towary nieobjęte załącznikiem I do traktatu (Dz. U. L 19 z 23.01.2009, str. 24).

   Stawki refundacji wywozowych obowiązują od dnia opublikowania rozporządzeń Komisji Europejskiej w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, tj. od dnia 23 stycznia 2009 r.

   Sekretarz stanu

   Kazimierz Plocke

   Warszawa, dnia 4 lutego 2009 r.

---

^*) J. Mieczkowski, S. Pruszyński, Rynek środków ochrony roślin (w:) Analizy Rynkowe 2008, wyd. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - PIB, Warszawa 2008.