VI kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 3979

w sprawie zapowiedzi zniesienia poboru do odbycia zasadniczej służby wojskowej

   Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację pani poseł Leny Dąbkowskiej-Cichockiej w sprawie zapowiedzi zniesienia poboru do odbycia zasadniczej służby wojskowej (SPS-023-3979/08), uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

   W obowiązującym systemie prawnym nie funkcjonuje termin ˝pobór do odbycia zasadniczej służby wojskowej˝. Jest to połączenie dwóch pojęć odnoszących się do dwóch różnych, niezwiązanych ze sobą przedsięwzięć prawno-organizacyjnych określonych w ustawie z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416, ze zm.).

   Pobór jest przedsięwzięciem jednorazowym (realizowanym raz w roku w okresie wiosennym), który obejmuje szereg czynności mających na celu ocenę zdolności populacji mężczyzn, którzy w danym roku kalendarzowym kończą dziewiętnasty rok życia, do czynnej służby wojskowej oraz ustalenie możliwości ich przeznaczenia do jej odbycia.

   Natomiast zupełnie czym innym jest odbywanie zasadniczej służby wojskowej, która aktualnie trwa dziewięć miesięcy. Do jej odbycia powoływani są poborowi zdolni do czynnej służby wojskowej ze względu na stan zdrowia fizycznego i psychicznego oraz niekorzystający z odroczenia tej służby (będący w dyspozycji do powołania). Powoływanie do tej służby realizowane jest cyklicznie w ciągu całego roku kalendarzowego i odbywa się w każdym miesiącu. Zgodnie ze wspomnianą ustawą organem powołującym (w drodze decyzji administracyjnej) jest wojskowy komendant uzupełnień.

   Ministerstwo Obrony Narodowej, w ramach założeń profesjonalizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, zakłada jedynie zawieszenie odbywania służby obowiązkowej w formie zasadniczej służby wojskowej. Profesjonalizacja armii oznacza w istocie oparcie uzupełnienia sił zbrojnych w czasie pokoju o dobrowolne (ochotnicze) rodzaje czynnej służby wojskowej, którymi będą: zawodowa stała i kontraktowa służba wojskowa, służba kandydacka oraz służba wojskowa żołnierzy rezerwy pełniona w ramach Narodowych Sił Rezerwowych. W przypadku wystąpienia potrzeby uzupełnienia Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, szczególnie w sytuacjach kryzysowych, nadal istniałaby możliwość przywrócenia dotychczasowych obowiązkowych rodzajów czynnej służby wojskowej. Z tego względu pozostawione zostaną regulacje prawne dotyczące tych obszarów funkcjonowania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

   Zamiar przeprowadzenia profesjonalizacji został po raz pierwszy sformułowany w ˝Programie rozwoju Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2007-2012˝. Zaplanowano w nim przygotowanie warunków prawno-organizacyjnych, w tym opracowanie niezbędnych rozwiązań legislacyjnych, zapewnienie środków budżetowych, opracowanie struktury etatowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, przygotowanie centrów i ośrodków szkolenia oraz terenowych organów administracji wojskowej, a także dostosowanie infrastruktury jednostek wojskowych do potrzeb służby kontraktowej. Zaplanowano również zawieszenie obowiązku odbywania zasadniczej służby wojskowej, wprowadzenie służby kontraktowej oraz utworzenie Narodowych Sił Rezerwowych.

   Wprowadzenie pełnej profesjonalizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej nastąpi od dnia 1 stycznia 2010 r. Terminowa realizacja wynikających w tym zakresie zadań wymaga odpowiednich działań podejmowanych zarówno przez Ministerstwo Obrony Narodowej, jak i przez inne organy administracji rządowej, przy zapewnieniu określonych warunków finansowych, organizacyjnych i prawnych.

   Wdrażanie procesu profesjonalizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej realizowane będzie w następujących etapach:

   1) etap I - do dnia 31 grudnia 2008 r. - ograniczenie liczby poborowych powoływanych do obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej;

   2) etap II - do dnia 31 grudnia 2009 r. - przygotowanie zasobów osobowych na potrzeby zawodowej służby kontraktowej oraz zwolnienie do września 2009 r. żołnierzy z obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej;

   3) etap III - od dnia 1 stycznia 2010 r. - oparcie zasadniczego uzupełnienia Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej o dobrowolne rodzaje czynnej służby wojskowej.

   W poszczególnych etapach przygotowania i wdrażania profesjonalizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej zasadniczy wysiłek skoncentrowany zostanie na następujących obszarach:

   1) przygotowanie warunków prawnych zawieszenia obowiązku pełnienia zasadniczej służby wojskowej (z możliwością jego odwieszania), z równoczesnym zawieszeniem obowiązku odbywania przeszkolenia wojskowego studentów i absolwentów szkół wyższych;

   2) wprowadzenie ochotniczej kontraktowej służby wojskowej;

   3) utworzenie Narodowych Sił Rezerwowych (w tym - na podstawie kontraktu - ochotniczej służby rezerwy żołnierzy posiadających przydziały kryzysowe, w ramach etatowych Narodowych Sił Rezerwowych);

   4) zagwarantowanie prawnej możliwości pełnienia na ogólnych zasadach czynnej służby wojskowej przez kobiety;

   5) ograniczenie zakresu odbywania ćwiczeń wojskowych przez żołnierzy rezerwy posiadających przydziały mobilizacyjne;

   6) przygotowanie materialnych rekompensat i zachęt do pełnienia ochotniczej służby w ramach etatowych Narodowych Sił Rezerwowych, w tym dla pracodawców zatrudniających żołnierzy rezerwy posiadających przydziały do Narodowych Sił Rezerwowych i będących w dyspozycji do pełnienia służby wojskowej;

   7) zapewnienie godziwych warunków zakwaterowania żołnierzy zawodowych we wszystkich korpusach osobowych;

   8) zmiany charakteru zadań wykonywanych przez terenowe organy administracji wojskowej (udział w zarządzaniu obronnym i reagowaniu kryzysowym, funkcja organów werbunkowych w zakresie zaciągu ochotniczego).

   Osiągnięcie zakładanych celów uwarunkowane jest przygotowaniem stosownych regulacji prawnych. Aktualnie trwają zaawansowane prace nad projektami następujących aktów prawych:

   1) ustawa o zmianie ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, tzw. duża nowelizacja (projekt w trakcie uzgodnień międzyresortowych);

   2) ustawa o zmianie ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (projekt w trakcie uzgodnień wewnątrzresortowych);

   3) ustawa o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, tzw. duża nowelizacja (projekt w trakcie uzgodnień wewnątrzresortowych);

   4) nowa ustawa o dyscyplinie wojskowej (projekt w trakcie uzgodnień wewnątrzresortowych).

   Obok projektów wyżej wymienionych aktów prawnych w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej, po pierwszym czytaniu, znajduje się rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 660), tzw. mała nowelizacja, który umożliwi poszerzenie naboru do nadterminowej zasadniczej służby wojskowej spośród żołnierzy rezerwy. Żołnierze nadterminowi w założeniach stanowić będą podstawowe źródło pozyskiwania kandydatów do kontraktowej służby zawodowej w korpusie szeregowych zawodowych.

   Niezależnie od powyższego oraz uwzględniając fakt, że problematyka obronności i funkcjonowania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej dotyczy również innych resortów, a przede wszystkim jest sprawą wszystkich obywateli, istnieje konieczność właściwego zorganizowania i zapewnienia warunków do płynnego wprowadzania procesu profesjonalizacji, przy niezbędnym zaangażowaniu różnych organów państwa, szczególnie w obszarach będących poza kompetencjami ministra obrony narodowej. Dotyczy to w szczególności problematyki uzupełniania poborowymi jednostek zmilitaryzowanych niewchodzących w skład Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz pełnienia przez poborowych służby zastępczej w określonych podmiotach, głównie użyteczności publicznej. Ponadto szerszego, pozaresortowego aspektu nabiera problematyka stworzenia skutecznego systemu motywacyjnego pozyskiwania niezbędnej liczby ochotników do czynnej służby wojskowej, obejmującego również odpowiedni poziom świadczeń dla żołnierzy w czasie jej pełnienia oraz kwestie rekonwersji i mechanizmy poszerzające możliwości zatrudniania byłych żołnierzy po zwolnieniu ze służby wojskowej - co jest warunkiem koniecznym powodzenia procesu profesjonalizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. W związku z powyższym opracowano program rządowy pt.: ˝Program profesjonalizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2008-2012˝, w którym określone zostały zadania dla poszczególnych resortów w kolejnych etapach przebudowy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

   Wprowadzenie procesu profesjonalizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (przy zachowaniu dotychczasowych wskaźników przeznaczonych na obronność) wymagało będzie przebudowy struktury dotychczasowego budżetu resortu obrony narodowej.

   Zmiany w strukturze budżetu MON pozwolą na:

   1) przeprowadzenie procesu profesjonalizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej; już w roku bieżącym zwiększono limit zatrudnienia żołnierzy nadterminowej zasadniczej służby wojskowej do poziomu dziewięciu tysięcy, pozwoli to na niezbędny nabór ochotników (kandydatów do służby zawodowej);

   2) utrzymanie wydatków majątkowych na ustawowym poziomie 20% wydatków obronnych;

   3) zabezpieczenie mnożnika kwoty bazowej uposażeń żołnierzy (np. dodatku za wieloletnią służbę);

   4) zwiększenie wynagrodzeń pracowników wojska;

   5) rozpoczęcie budowy Narodowych Sił Rezerwowych (docelowo trzydzieści tysięcy żołnierzy od 2010 r.).

   Uwzględniając, że powodzenie procesu profesjonalizacji zależy od pozyskania wymaganej liczby ochotników do służby wojskowej i utrzymania ich w tej służbie, niezbędne jest podjęcie działań w zakresie wprowadzania finansowych czynników motywujących osoby do podejmowania służby wojskowej (oraz w ramach Narodowych Sił Rezerwowych), a także żołnierzy do dalszego pełnienia tej służby.

   W związku z powyższym osiągnięcie zakładach celów profesjonalizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, a przede wszystkim podniesienie ich poziomu jakościowego wymaga - w początkowym etapie transformacji - poniesienia dodatkowych nakładów na ten cel. Szacuje się, że łączne skutki finansowe realizacji przedmiotowego programu wyniosą ok. 3,72 mld zł. Jego realizacja i finansowe zabezpieczenie zostanie wykonane przez zmianę priorytetów zadań i struktury wydatków części budżetu państwa poszczególnych dysponentów, których program dotyczy. Ocenia się, że osiągnięcie wymiernych korzyści w postaci oszczędności budżetowych możliwe będzie dopiero w latach następnych, po zakończeniu całego procesu.

   Przedstawiając powyższe wyjaśnienia, pozostaję w przekonaniu, że uzna je Pan Marszałek za wystarczające.

   Z poważaniem

   Sekretarz stanu

   Czesław Piątas

   Warszawa, dnia 24 lipca 2008 r.