VI kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -
na interpelację nr 22337
w sprawie możliwych nieprawidłowości podczas realizacji projektu ˝Badania uwarunkowań zróżnicowania egzaminów zewnętrznych˝ w ramach Programu Operacyjnego ˝Kapitał ludzki˝
Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację pana posła Kazimierza Moskala (SPS-023-22337/11), dotyczącą możliwych nieprawidłowości podczas realizacji, w ramach priorytetu III PO KL, projektu systemowego ˝Badania uwarunkowań zróżnicowania egzaminów zewnętrznych˝, pragnę złożyć następujące wyjaśnienia.
Program Operacyjny ˝Kapitał ludzki˝ 2007-2013 jest jednym z programów służących realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013 i obejmuje całość interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) w Polsce. Został przygotowany na podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1260/1999, ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. Nr 227, poz. 1658, z późn. zm.) oraz rozporządzenia (WE) nr 1081/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1784/1999.
Proces negocjacji treści programu z Komisją Europejską prowadzony był w okresie od stycznia do czerwca 2007 r. W rozmowach brali udział członkowie ówczesnego rządu pod kierownictwem prezesa Rady Ministrów pana Jarosława Kaczyńskiego. Ostateczna wersja programu będąca rezultatem powyższych prac została przekazana Komisji Europejskiej w dniu 10 lipca 2007 r. Zgodnie z procedurą przyjmowania programów operacyjnych przez KE Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Socjalnych i Równych Szans w okresie od lipca do sierpnia 2007 r. przeprowadziła konsultacje przekazanej wersji programu z innymi dyrekcjami generalnymi KE. W efekcie prowadzonych prac w dniu 28 września 2007 r. Komisja Europejska wydała decyzję nr K(2007) 4547 przyjmującą do realizacji w Polsce program ˝Kapitał ludzki˝ współfinansowany z EFS.
Negocjacje dotyczące ostatecznego kształtu i obszaru wsparcia przewidzianego do realizacji w ramach priorytetu III PO KL: Wysoka jakość systemu oświaty prowadzone były przez ówczesnego ministra edukacji narodowej (maj 2006 r. - sierpień 2007 r.) - pana Romana Giertycha.
Program składa się z 10 priorytetów, realizowanych zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym. Głównym celem priorytetu III: Wysoka jakość systemu oświaty, za realizację którego odpowiedzialny jest minister edukacji narodowej, jest podwyższenie jakości systemu oświaty, które zostało zoperacjonalizowane poprzez określenie 4 celów szczegółowych:
1. Wzmocnienie zdolności systemu edukacji w zakresie monitoringu, ewaluacji i badań edukacyjnych oraz ich wykorzystanie w polityce edukacyjnej i zarządzaniu oświatą.
Realizowany w szczególności poprzez: opracowanie i wdrożenie koncepcji instytucjonalnego zaplecza badawczego, badania w obszarze funkcjonowania systemu oświaty, efektywności kształcenia oraz dostosowania jego zakresu do potrzeb rynku pracy, ze szczególnym uwzględnieniem grup społecznych zagrożonych marginalizacją, usprawnienie systemu zbierania i analizy danych dotyczących funkcjonowania systemu oświaty, m.in. poprzez rozwój Systemu Informacji Oświatowej, rozwój i modernizację systemu egzaminów zewnętrznych, w tym badania w zakresie wykorzystania wyników egzaminów zewnętrznych w polityce edukacyjnej, wzmocnienie efektywności systemu nadzoru pedagogicznego.
2. Podniesienie jakości systemu kształcenia i doskonalenia nauczycieli.
Realizowany w szczególności poprzez: modernizację istniejących oraz opracowanie nowych form kształcenia nauczycieli (w tym również kształcenia praktycznego), wsparcie systemu akredytacji placówek kształcenia i doskonalenia nauczycieli.
3. Poprawę stopnia powiązania oferty w zakresie kształcenia i szkolenia z potrzebami rynku pracy, w szczególności poprzez dostosowywanie programów nauczania i materiałów dydaktycznych (w tym podręczników) oraz wprowadzenie nowych form doskonalenia nauczycieli w przedsiębiorstwach.
Realizowany w szczególności poprzez: modernizację procesu kształcenia, doskonalenie podstaw programowych, rozwój innowacyjnych programów nauczania, w szczególności w zakresie nauk matematycznych, przyrodniczych i technicznych oraz przedsiębiorczości, opracowywanie i pilotażowe wdrożenie innowacyjnych metod kształcenia, ponadregionalne programy rozwijania kompetencji kluczowych uczniów, rozwój systemu doradztwa edukacyjno-zawodowego, opracowanie i wdrożenie innowacyjnych, ponadregionalnych programów doskonalenia nauczycieli kształcenia zawodowego we współpracy z przedsiębiorstwami, upowszechnianie innowacyjnych programów i metod oraz najlepszych praktyk (dydaktycznych i organizacyjnych), m.in. poprzez rozwój portalu edukacyjnego Scholaris.
4. Opracowanie i wdrożenie Krajowych Ram Kwalifikacji i Krajowego Systemu Kwalifikacji oraz upowszechnienie uczenia się przez całe życie.
Realizowany w szczególności poprzez: rozwój systemu i upowszechnienie modelu uczenia się przez całe życie oraz opracowanie i wdrożenie Krajowych Ram Kwalifikacji i Krajowego Systemu Kwalifikacji.
Projekt systemowy ˝Badania uwarunkowań zróżnicowania egzaminów zewnętrznych˝ wdrażany jest od 1 października 2007 r. do 31 grudnia 2011 r. w ramach priorytetu III PO KL, w działaniu 3.2: Rozwój systemu egzaminów zewnętrznych. Projekt był realizowany przez Centralną Komisję Egzaminacyjną, jednostkę nadzorowaną przez ministra edukacji narodowej, wskazaną w Szczegółowym Opisie Priorytetów Programu Operacyjnego ˝Kapitał ludzki˝ 2007-2013 (SzOP), jako jedyny typ beneficjenta systemowego w przedmiotowym działaniu.
Szczegółowy Opis Priorytetów PO KL 2007-2013 jest dokumentem precyzującym postanowienia programu, przygotowanym na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z późn. zm.) przez ministra rozwoju regionalnego, działającego jako instytucja zarządzająca Programem Operacyjnym ˝Kapitał ludzki˝. Dokument ten, ze względu na szczegółowość znajdujących się w nim informacji, stanowi kompendium wiedzy dla potencjalnych beneficjentów programu operacyjnego na temat możliwości i sposobu realizacji projektów współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego, a zarazem wytyczną dla instytucji wdrażających poszczególne projekty. Zawarte w nim informacje dotyczą możliwych do realizacji szczegółowych typów projektów oraz systemu ich wdrażania, listy potencjalnych beneficjentów, a także docelowych grup wsparcia. Znajdują się w nim informacje niezbędne dla prawidłowego wdrożenia Programu Operacyjnego ˝Kapitał ludzki˝, w tym priorytetu III, opracowane w podziale na poszczególne działania i poddziałania.
Program Operacyjny ˝Kapitał ludzki˝ przewiduje, w tym również dla priorytetu III, realizację wsparcia w ramach projektów przyjętych do realizacji za pośrednictwem procedury wyboru projektów konkursowych i procedury dofinansowania projektów systemowych, określonych w art. 28 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Szczegółowe informacje na temat procedur wyboru projektów, z uwzględnieniem wskazanego beneficjenta systemowego, okresu realizacji projektu, wartości projektu, planowanych do osiągnięcia produktów, zawarte są w planie działania - dokumencie o charakterze planistyczno-operacyjnym, uwzględniającym zapisy Szczegółowego Opisu Priorytetów, corocznie przygotowywanym przez poszczególne instytucje pośredniczące.
W proces przygotowywania planu działania dla priorytetu III PO KL: Wysoka jakość systemu oświaty zaangażowane są wszystkie podmioty zainteresowane rozwojem polskiej oświaty. Zarys planu na dany rok opracowywany jest wstępnie przez Departament Funduszy Strukturalnych w Ministerstwie Edukacji Narodowej, na podstawie założeń programu operacyjnego, jak również bieżących analiz postępu wdrażania priorytetu III. Dokument konsultowany jest z pozostałymi departamentami merytorycznymi MEN, odpowiedzialnymi za obszary planowanego wsparcia, z Komisją Europejską, instytucją zarządzającą PO KL. Dzięki umieszczeniu projektu na stronie internetowej MEN uwagi do niego mogą zgłaszać wszyscy zainteresowani. W opracowywaniu dokumentu biorą również udział członkowie grupy roboczej ds. edukacji, powołanej przy Komitecie Monitorującym PO KL, w skład której wchodzą przedstawiciele różnych organizacji społecznych, urzędów administracji rządowej i samorządowej itp. Projekt planu omawiany jest na spotkaniach Grupy i rekomendowany przez jej członków do przedłożenia na posiedzenie Komitetu Monitorującego PO KL1), który ostatecznie rekomenduje dokument instytucji zarządzającej PO KL celem zatwierdzenia. Informacje zawarte w zatwierdzonym planie działania podawane są do publicznej wiadomości, w szczególności poprzez zamieszczenie na stronie internetowej IP.
Kolejnym dokumentem, zgodnie z którym instytucja pośrednicząca dokonuje wyboru projektów do dofinansowania, są ˝Zasady dokonywania wyboru projektów w ramach Programu Operacyjnego˝Kapitał ludzki'˝, zatwierdzone przez ministra rozwoju regionalnego. Powyższy dokument jest elementem systemu realizacji, o którym mowa w art. 5 pkt 11 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, stanowiącego zbiór zasad i procedur obowiązujących instytucje uczestniczące w realizacji strategii rozwoju oraz programów, obejmującego zarządzanie, monitoring, ewaluację, kontrolę i sprawozdawczość oraz sposób koordynacji działań tych instytucji; system realizacji określa również środki odwoławcze przysługujące wnioskodawcy w trakcie naboru projektów.
Zgodnie z ˝Zasadami dokonywania wyboru projektów w ramach PO KL˝, o ile istnieje możliwość zmiany trybu realizacji projektu z konkursowego na systemowy, za zgodą IZ, poprzez zatwierdzenie planu działania, o tyle nie jest możliwa zmiana trybu realizacji projektu z systemowego na konkursowy w stosunku do treści zapisów w Szczegółowym Opisie Priorytetów PO KL.
Podkreślić należy, iż zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 2 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju projekty systemowe polegają na realizacji zadań publicznych przez podmioty działające na podstawie odrębnych przepisów, w zakresie określonym przepisami prawa i dokumentami strategiczno-programowymi przyjętymi przez Radę Ministrów.
W ramach PO KL projekty systemowe mogą być realizowane przez beneficjenta wskazanego w Szczegółowym Opisie Priorytetów PO KL i/lub właściwym planie działania. Funkcję beneficjenta systemowego może pełnić wskazana odrębna jednostka lub komórka organizacyjna (np. departament) danej instytucji lub urzędu.
Istnieje również możliwość realizowania projektów systemowych przez:
- jednostkę lub komórkę organizacyjną pełniącą obowiązki IP2 - jeśli została wyznaczona, lub
- jednostkę lub komórkę organizacyjną pełniącą obowiązki IP, w przypadku gdy nie ma możliwości realizowania projektu systemowego przez inną jednostkę lub komórkę organizacyjną; IP pełnią wówczas funkcję beneficjenta bez uszczerbku dla wykonywania swych obowiązków jako IP2/IP.
W grupie beneficjentów systemowych w priorytecie III, wskazanych w Szczegółowym Opinie Priorytetów PO KL 2007-2013, znalazły się:
- Centralna Komisja Egzaminacyjna,
- Centrum Informatyczne Edukacji,
- Instytut Badań Edukacyjnych,
- Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej,
- kuratorzy oświaty,
- minister właściwy do spraw oświaty i wychowania,
- Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
- Ośrodek Rozwoju Edukacji,
- Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą.
Warunkiem przyjęcia do realizacji projektu systemowego jest zgodność typu projektu (operacji) z odpowiednim planem działania oraz zawarcie w planie działania informacji o rezultatach projektu systemowego. Podmiot (wskazany w SzOP), który będzie realizował projekt systemowy, wypełnia wniosek o dofinansowanie projektu PO KL, zawierając w nim wymagane dane dotyczące danego projektu. Wniosek musi być wypełniony zgodnie z instrukcją wypełniania wniosku o dofinansowanie, opracowaną przez IZ. Wniosek jest składany do IP, czyli w przypadku priorytetu III PO KL do Ministerstwa Edukacji Narodowej, która dokonuje jego oceny - pracownicy Departamentu Funduszy Strukturalnych w MEN, realizującego zadania IP. W procesie oceny wniosku stosowane są następujące kryteria oceny projektów:
1) kryteria ogólne (zatwierdzane przez Komitet Monitorujący PO KL, zapisane we wzorze karty oceny formalnej i karty oceny merytorycznej):
- formalne - dotyczące zagadnień związanych ze spełnianiem wymogów rejestracyjnych oraz wypełnieniem wniosku o dofinansowanie, zgodnie z ogólnie przyjętymi dla PO KL zasadami; ich weryfikacja ma miejsce na etapie oceny formalnej,
- merytoryczne - dotyczące ogólnych zasad odnoszących się do treści wniosku, wiarygodności i zdolności projektodawcy do podjęcia realizacji projektu oraz ˝Zasad finansowania projektów w ramach PO KL˝; są weryfikowane na etapie oceny merytorycznej,
- horyzontalne - ustalone w związku z koniecznością zapewnienia realizacji strategicznych celów na poziomie całego PO KL; ich weryfikacja odbywa się na etapie oceny merytorycznej;
2) szczegółowe kryteria dostępu (o ile są ustalane, umieszczane są w planie działania i zatwierdzane przez Komitet Monitorujący PO KL).
Kryteria przyjęte przez Komitet Monitorujący PO KL zostały zapisane w ˝Zasadach dokonywania wyboru projektów w ramach PO KL˝ (podobnie jak cała procedura wyboru). Żadne inne kryteria nie są brane pod uwagę podczas dokonywania oceny.
Podczas oceny spełniania powyższych kryteriów nie przyznaje się punktów, lecz stosuje się zasadę ˝0-1˝ (spełnia - nie spełnia).
Ocena projektu systemowego odbywa się przy pomocy karty oceny formalnej projektu systemowego PO KL oraz karty oceny merytorycznej projektu systemowego PO KL, których wzory stanowią załączniki do ˝Zasad dokonywania wybory projektów w ramach PO KL˝.
Oceny formalnej wniosku o dofinansowanie takiego projektu dokonuje jeden oceniający, którego ocena jest zatwierdzana przez jego przełożonego, zgodnie z procedurami wewnętrznymi IP, a dokładnie komórki organizacyjnej IP przeprowadzającej ocenę (DFS w MEN).
W przypadku projektów systemowych IP oraz projektów, których wartość jest większa niż 5 mln zł, ocena jest poprzedzona opinią zewnętrznego eksperta z centralnej bazy ekspertów ministra rozwoju regionalnego, o której mowa w art. 31 ust. 5 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.
Liczbę osób dokonujących oceny merytorycznej określa w swych procedurach komórka organizacyjna IP przeprowadzająca ocenę - w przypadku MEN jest to najczęściej jedna osoba. Ocena merytoryczna wniosku jest zawsze poprzedzona opinią eksperta zewnętrznego, o którym mowa w art. 31 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Opinia eksperta nie jest wiążąca dla IP, jednak w przypadku odmiennego zdania osoba oceniająca wniosek musi wyraźnie wskazać na ten fakt i uzasadnić swoją ostateczną decyzję.
W trakcie oceny wniosku o dofinansowanie projektu systemowego uwzględnia się generalne zasady dotyczące bezstronności, analogiczne do tych obowiązujących w trybie konkursowym.
Ocena formalna projektu systemowego trwa nie dłużej niż 14 dni od dnia jego złożenia, zaś ocena merytoryczna - nie dłużej niż 21 dni od dnia zarejestrowania wniosku w Krajowym Systemie Informatycznym (KSI). W przypadku stwierdzenia na etapie oceny formalnej lub merytorycznej uchybień we wniosku o dofinansowanie beneficjent zostaje wezwany do dokonania odpowiedniej korekty/uzupełnienia wniosku i złożenia jego nowej wersji w terminie wyznaczonym przez IP2). Nowa wersja wniosku o dofinansowanie projektu systemowego podlega ponownej ocenie.
Należy podkreślić, iż nie przewidziano procedury odrzucenia wniosku złożonego w trybie systemowym. Zapisy wniosku mogą być negocjowane na każdym etapie oceny, tak aby w efekcie został zatwierdzony projekt spełniający wymagania PO KL, a w szczególności założenia priorytetu III.
Beneficjent realizujący projekt systemowy zawiera z IP umowę lub porozumienie dotyczące dofinansowania danego projektu. Umowa/porozumienie zawiera regulacje dotyczące m.in. przedmiotu umowy, środków finansowych, zapewnienia monitoringu i nadzoru nad realizacją projektu. W przypadku gdy zawarcie umowy nie jest możliwe ze względu na relacje prawno-organizacyjne pomiędzy beneficjentem a IP, projekt systemowy realizowany jest na podstawie decyzji ministra. Załącznikiem do umowy/porozumienia/decyzji jest zatwierdzony wniosek o dofinansowanie projektu.
W terminie 5 dni od dnia podpisania umowy lub porozumienia albo podjęcia decyzji dotyczącej realizacji projektu systemowego instytucja, która przyznała dofinansowanie, zamieszcza na swojej stronie internetowej następujące informacje dotyczące zatwierdzonego projektu: nazwę beneficjenta, tytuł projektu, datę przyznania dofinansowania, numer i nazwę poddziałania, wartość projektu oraz kwotę przyznanego dofinansowania.
Ogólny koszt projektu realizowanego przez Centralną Komisję Egzaminacyjną ˝Badania uwarunkowań zróżnicowania egzaminów zewnętrznych˝ wynosi 11 004 208,30 zł. Natomiast koszty poszczególnych zadań w projekcie wynoszą:
- zadanie 1: Zarządzanie i obsługa projektu - 1 302 953,97 zł,
- zadanie 2: Przygotowanie i przeprowadzenie badań części III.1 projektu - 3 831 236,08 zł,
- zadanie 3: Przygotowanie i przeprowadzenie badań części III.2 projektu - 3 528 428,25 zł,
- zadanie 4: Przygotowanie i przeprowadzenie badań części III.3 projektu - 0 zł,
- zadanie 5: Promocja projektu - 481 831,93 zł,
- zdanie 6: Ewaluacja - 348 776 zł,
- zadanie 7: Działania na rzecz systemu oświaty, szkolenia egzaminatorów - 660 270,07 zł.
Koszty pośrednie: 850 712 zł.
Cross-financing w kosztach ogółem: 48 281 zł.
Odnosząc się do kwestii zbieżności założeń przedmiotowego projektu systemowego z jego założeniami i celami, należy podkreślić, iż realizacja projektu ˝Badania uwarunkowań zróżnicowania egzaminów zewnętrznych˝ pozwala uruchomić monitorowanie systemu edukacji na zakończenie pierwszego etapu kształcenia. Wyniki prowadzonych badań i analiz stworzą warunki, w połączeniu z wynikami sprawdzianu w klasie VI, do podejmowania ukierunkowanych działań służących podnoszeniu jakości kształcenia i efektywności całej szkoły podstawowej. Pozwolą one także na weryfikację i doskonalenie standardów kształcenia, rozszerzenie zakresu danych analizowanych przez system egzaminów zewnętrznych, przyczynią się do doskonalenia systemu egzaminów zewnętrznych w obszarze sprawdzianu w klasie VI oraz w efekcie rozszerzenia wpływu egzaminów zewnętrznych na podnoszenie jakości i efektywności pracy szkół. Prowadzone badania służą przede wszystkim wsparciu systemu egzaminacyjnego w rozwijaniu narzędzi i metod pomiarowych, ale też budowaniu kompleksowego podejścia do kształtowania praktyki szkolnej na podstawie pomiaru efektów nauczania. Jednym z celów strategicznych PO KL jest ˝upowszechnienie edukacji społeczeństwa na każdym etapie kształcenia przy równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy˝. Cel ten w oczywisty sposób zbiega się z celem stawianym przed niniejszym projektem, który stawia sobie za zadanie stworzenie narzędzi umożliwiających odniesienie efektów nauczania do potrzeb polskiej gospodarki.
Projekt ˝Badania uwarunkowań zróżnicowania egzaminów zewnętrznych˝ ma udoskonalić system egzaminów zewnętrznych jako skuteczne narzędzie polityki edukacyjnej pozwalające na systematyczne i ciągłe doskonalenie jakości funkcjonowania szkoły na wszystkich etapach kształcenia. Projekt składa się z części:
- ˝Badanie umiejętności podstawowych uczniów trzeciej klasy szkoły podstawowej˝,
- ˝Polska PISA - Spójność społeczna, przeciwdziałanie wykluczeniu i szanse rozwojowe: Oddziaływanie pomiaru kompetencyjnego na system edukacji˝.
W ramach realizacji projektu do końca 2010 r.:
- powstało 5 raportów badawczych, dotyczących badania umiejętności podstawowych uczniów trzeciej klasy szkoły podstawowej,
- powstały publikacje:
a) ˝Pozwólmy dzieciom myśleć! O umiejętnościach matematycznych polskich trzecioklasistów˝,
b) ˝Pozwólmy dzieciom mówić i pisać˝,
c) ˝Pozwólmy dzieciom działać˝,
d) ˝Umiejętności polskich gimnazjalistów - pomiar, wyniki, zadania testowe z komentarzami˝
e) ˝Teoretyczne i praktyczne problemy skalowania osiągnięć szkolnych˝,
f) ?˝Pozwólmy dzieciom bawić się słowami. O doświadczeniach językowych ?trzecioklasistów˝?,
- przeprowadzono pilotaż ?narzędzi do badania umiejętności językowych i matematycznych trzecioklasistów oraz do badania ?motywacji do ?uczenia się,
- zakończono prace nad narzędziami do badania ?umiejętności trzecioklasistów w roku 2011, do badania kontekstów w roku 2011 i do ?badania motywacji trzecioklasistów do uczenia się ?w roku 2011,
- zorganizowano konferencję dla przedstawicieli nadzoru ?pedagogicznego i systemu doskonalenia,
- stworzono specjalną stronę internetową projektu systemowego www.trzecioklasista.cke-efs.pl.
Wszystkie prowadzone w projekcie działania przyczyniają się bezpośrednio do realizacji celu głównego projektu.
Koordynatorzy i menedżerowie projektu systemowego ˝Badania uwarunkowań zróżnicowania egzaminów zewnętrznych˝ to pan Mirosław Dąbrowski oraz pani Marta Przybylak.
Centralna Komisja Egzaminacyjna łącznie na wynagrodzenia 27 koordynatorów i menedżerów 11 projektów systemowych, których dotyczą przedmiotowe interpelacje, od początku ich realizacji, tj. od 1 października 2007 r., do końca kwietnia 2011 r. przeznaczyła 1 919 683,29 zł. Natomiast łączne wynagrodzenie ekspertów w 11 projektach CKE, z którymi zawarto umowy cywilnoprawne przy realizacji zaplanowanych działań, wyniosło 9 951 106,65 zł. W sumie zawarto 4024 umowy cywilnoprawne z ekspertami w okresie od 1 października 2007 r. do końca kwietnia 2011 r.
Odnosząc się do kwestii dotyczącej weryfikowania efektywności realizowanego projektu, należy podkreślić, iż proces kontroli w ramach PO KL regulują następujące akty prawne i dokumenty:
- rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące EFRR, EFS oraz FS i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 (Dz. Urz. UE L 210 z 31.07.2006, z późn. zm.),
- rozporządzenie Komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Dz. Urz. UE L 371 z 27.12.2006, z późn. zm.),
- rozporządzenie (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1081/2006 z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1784/1999 (Dz. Urz. UE L 210 z 31.07.2006, z późn. zm.),
- ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84 poz. 712, z późn. zm.),
- ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759, z późn. zm.),
- ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.),
- ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223, z późn. zm),
- ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926, z późn. zm.),
- rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych (Dz. U. z 2004 r. Nr 100, poz. 1024),
- Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013, wytyczne w zakresie procesu kontroli w ramach obowiązków instytucji zarządzającej programem operacyjnym.
Kontrola realizacji projektu w ramach PO KL ma na celu weryfikację prawidłowości realizacji projektu zgodnie z zapisami wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL przyjętych przez ministra rozwoju regionalnego umową/decyzją o dofinansowanie projektu oraz załączonym do niej wnioskiem o dofinansowanie projektu, a także sprawdzenie, czy informacje dotyczące postępu realizacji projektu oraz poniesione wydatki przedstawiane przez beneficjenta we wnioskach o płatność są zgodne z wytycznymi w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL, ze stanem rzeczywistym, harmonogramem realizacji projektu, harmonogramem płatności oraz budżetem projektu.
Podczas kontroli na miejscu projektu sprawdzane jest, czy beneficjent przestrzega obowiązujących reguł i zasad wynikających z programu, a także obowiązujących aktów prawa wspólnotowego i krajowego. Szczególny nacisk kładziony jest na weryfikację stosowania przez beneficjenta przepisów prawa krajowego, które są bezpośrednio związane z regulacjami wspólnotowymi w zakresie wykorzystania środków pochodzących z funduszy strukturalnych, tj. przepisów dotyczących zamówień publicznych, pomocy publicznej oraz finansów publicznych.
Kontrole projektów przeprowadzane są w trakcie, jak i na zakończenie realizacji projektów.
Kontrole projektów w ramach PO KL przeprowadzają:
- instytucja zarządzająca (Departament Zarządzania EFS w ministerstwie Rozwoju Regionalnego) w przypadku projektów systemowych realizowanych przez IP w ramach działań wdrażanych przez IP (w sytuacji gdy projekty systemowe są realizowane przez komórkę organizacyjną w urzędzie, która realizuje zadania IP) oraz w szczególnie uzasadnionych przypadkach u innych beneficjentów,
- instytucja pośrednicząca w przypadku projektów systemowych IP w ramach działań wdrażanych przez IP (w sytuacji gdy projekty systemowe są realizowane przez komórkę organizacyjną w urzędzie, która nie realizuje zadań IP) oraz w przypadku projektów systemowych realizowanych przez beneficjentów systemowych, jeżeli wdrażane działania nie zostały oddelegowane do IP2.
Ponadto jednostki kontrolujące zobowiązane są do przeprowadzenia przynajmniej jednej wizyty monitoringowej w ramach każdego projektu wybranego do skontrolowania w danym roku.
Oprócz instytucji zarządzającej PO KL oraz instytucji pośredniczących do przeprowadzania kontroli/audytów wydatkowania środków w ramach PO KL uprawnione są również inne instytucje, m.in.:
- Komisja Europejska, która przeprowadza audyty na podstawie art. 72 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006; audyty prowadzone na miejscu przez urzędników Komisji lub jej upoważnionych przedstawicieli służą weryfikacji skutecznego działania systemów zarządzania i kontroli,
- Europejski Trybunał Obrachunkowy działający na mocy traktatu brukselskiego z 22 lipca 1975 r.,
- Najwyższa Izba Kontroli na podstawie ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz. U z 1995 r. Nr 13, poz. 59, z późn. zm.),
- instytucja audytowa, która przeprowadza audyty zgodnie z art. 62 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006,
- instytucja certyfikująca na podstawie zapisów wytycznych ministra rozwoju regionalnego w zakresie warunków certyfikacji oraz przygotowania prognoz wniosków o płatność do Komisji Europejskiej w programach operacyjnych w ramach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007-2013,
- urzędy kontroli skarbowej przeprowadzające kontrole skarbowe zgodnie z ustawą z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 1991 r. Nr 100, poz. 442, z późn. zm.),
- regionalne izby obrachunkowe działające na podstawie ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (Dz. U. z 1992 r. Nr 85, poz. 428, z późn. zm.).
Ponadto instytucja pośrednicząca, zgodnie z ˝Zasadami finansowania Programu Operacyjnego˝Kapitał ludzki'˝, stanowiącymi element systemu realizacji, o którym mowa w art. 5 pkt 11 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, odpowiada za monitorowanie i rozliczanie wydatków poniesionych podczas realizacji projektów w ramach PO KL. Wszystkie projekty w ramach PO KL (zarówno konkursowe, jak i systemowe, w tym w ramach pomocy technicznej) są rozliczane na podstawie wniosku beneficjenta o płatność. We wniosku o płatność beneficjent wykazuje postęp finansowy i rzeczowy z realizacji projektu, przy czym co do zasady postęp rzeczowy powinien korespondować z przedstawionymi wydatkami (postępem finansowym).
W związku z powyższym każdy projekt jest na bieżąco monitorowany przez instytucję pośredniczącą. Również instytucja zarządzająca weryfikuje efektywność projektów systemowych, także podczas cyklicznych spotkań z beneficjentami. Jednocześnie projekty systemowe instytucji podległych i nadzorowanych przez ministra edukacji narodowej podlegają nadzorowi właściwych departamentów merytorycznych MEN.
Do tej pory przeprowadzone kontrole nie wykazały nieprawidłowości w ramach realizacji projektu systemowego ˝Badania uwarunkowań zróżnicowania egzaminów zewnętrznych˝. Ponadto projekt podlega ścisłemu monitoringowi i dotychczas nie stwierdzono nieprawidłowości podczas jego realizacji.
Odnosząc się do zarzutu, iż osoby realizujące projekty systemowe w PO KL są równocześnie pracownikami instytucji publicznych, należy podkreślić, iż trudno ten fakt uznać za nieprawidłowość. Zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 2 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, o czym już wspomniano powyżej, projekty systemowe polegają na realizacji zadań publicznych przez podmioty działające na podstawie odrębnych przepisów, w zakresie określonym przepisami prawa i dokumentami strategiczno-programowymi przyjętymi przez Radę Ministrów. Szczegółowy Opis Priorytetów PO KL 2007-2013 określa szczegółowe typy projektów możliwych do realizacji oraz systemu ich wdrażania, listy potencjalnych beneficjentów, a także grup docelowych wsparcia. W SzOP znajdują się informacje niezbędne dla prawidłowego wdrożenia zakresu wsparcia przewidzianego w ramach Programu Operacyjnego ˝Kapitał ludzki˝, w tym priorytetu III, opracowane w podziale na poszczególne działania i poddziałania. Dlatego też projekty systemowe w priorytecie III PO KL realizowane są przez Ministerstwo Edukacji Narodowej lub jednostki podległe bądź nadzorowane przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, które wymienione są w SzOP. Oczywiste jest, iż w działania zaplanowane w przedmiotowych projektach systemowych zaangażowane są osoby pracujące w tych instytucjach, na nich spoczywa też odpowiedzialność za ich sprawną, zgodną z przepisami realizację. Zatrudnienie kadr MEN oraz instytucji podległych i nadzorowanych przez ministra edukacji narodowej w projektach systemowych realizowanych w ramach priorytetu III PO KL jest zgodne z systemem realizacji PO KL oraz właściwymi wytycznymi ministra rozwoju regionalnego.
Nawiązując do ogólnych zarzutów przedstawionych w przedmiotowym piśmie, pragnę zauważyć, iż na lata 2007-2013 w ramach priorytetu III PO KL strona polska otrzymała z EFS środki w wysokości ponad 855 000 000 euro, co przy uwzględnieniu zaangażowania krajowego daje łącznie kwotę 1 006 236 268 euro. Dodatkowo wsparcie dla oświaty jest realizowane w ramach priorytetu IX PO KL (Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach), co oznacza, że w tej perspektywie finansowej polska oświata uzyska wsparcie w wysokości ok. 2,7 mld euro.
Do dnia 30 maja 2011 r. MEN jako IP w ramach przedmiotowego priorytetu podpisało 292 umowy/decyzje na ogólną wartość 2 187 736 172,51 zł, w tym na realizację 37 projektów systemowych.
Wartość wszystkich projektów systemowych to 999 161 388,05 zł, co stanowi 45,67% wartości wszystkich podpisanych umów o dofinansowanie. Spośród 37 projektów systemowych realizacja 12 dobiegła już końca, 25 jest kontynuowanych.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Lilla Jaroń
Warszawa, dnia 10 czerwca 2011 r.
1) Skład Komitetu Monitorującego zapisany został w zarządzeniu nr 24 ministra rozwoju regionalnego z dnia 24 października 2007 r. w sprawie powołania Komitetu Monitorującego Program Operacyjny "Kapitał ludzki" 2007-2013.
2) Inaczej, niż ma to miejsce w przypadku trybu konkursowego, gdzie wnioski złożone w odpowiedzi na konkurs, które nie spełniają niektórych kryteriów formalnych i/lub dostępu, są odrzucane na etapie oceny formalnej, a te, które nie spełniają kryteriów merytorycznych, mają obniżaną punktację, tracąc szansę na otrzymanie dofinansowania.