VI kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 3581

w sprawie wysokości emerytury w przypadku zniszczenia lub braku indywidualnej dokumentacji płacowej

   Szanowny Panie Marszałku! W związku z przesłaną przy wystąpieniu Pana Marszałka z dnia 13 czerwca 2008 r., znak SPS-023-3581/08, interpelacją pana posła Tomasza Piotra Nowaka w sprawie wysokości emerytury w przypadku zniszczenia lub braku indywidualnej dokumentacji płacowej uprzejmie wyjaśniam, że każdy wniosek o emeryturę/rentę lub o ponowne ustalenie wysokości jednego z tych świadczeń podlega rozpatrzeniu według stanu prawnego obowiązującego w dacie jego złożenia.

   Reforma emerytalna, wprowadzona przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.), nie objęła osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. oraz niektórych ubezpieczonych urodzonych w latach 1949-1968, jeżeli warunki uprawniające do emerytury w myśl dotychczasowych przepisów spełnią do dnia 31 grudnia 2008 r. Wysokość świadczenia dla tych osób, a więc również obecnych emerytów i rencistów, nadal jest obliczana według zasad wymiaru stosowanych przed 1 stycznia 1999 r., zgodnie z art. 53 ww. ustawy, a podstawę wymiaru świadczeń stanowi ustalona w sposób określony w art. 15 tej ustawy przeciętna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie, z którego jest ona ustalana.

   Ponieważ obowiązujące do końca 1990 r. przepisy o archiwizacji zobowiązywały zakłady pracy do przechowywania dokumentacji płacowej pracowników przez okres 12 lat, natomiast akt osobowych - przez okres 50 lat od zwolnienia pracownika, w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przyjęto zasadę, że do podstawy wymiaru świadczeń przyjmuje się zarobki z 10 kolejnych lat wybranych z ostatniego 20-lecia, a więc z okresu przypadającego po roku 1979. Natomiast na wniosek osoby zainteresowanej, dysponującej odpowiednimi dowodami, do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia mogą być przyjęte zarobki z 20 lat dowolnie wybranych z całego okresu pracy.

   Pragnę zwrócić uwagę, że sukcesywne wydłużanie okresu, z którego wynagrodzenie miało stanowić podstawę wymiaru emerytury/renty, rozpoczęło się wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450, z późn. zmian.). Zasadę obliczania wysokości świadczeń od zarobków uzyskanych w kolejnych 10 latach kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych, przewidywał art. 7 ust. 1 pkt 9 tej ustawy. Reguła ta została utrzymana przez art. 15 ust. 1 obowiązującej od dnia 1 stycznia 1999 r. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Alternatywne rozwiązanie, przewidziane w art. 15 ust. 6 tej ustawy, a więc możliwość przyjęcia do ustalenia podstawy wymiaru zarobków z 20 lat wybranych dowolnie z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, zostało uzależnione od złożenia przez osobę zainteresowaną stosownego wniosku, co oczywiście łączy się z koniecznością udowodnienia wysokości podstawy wymiaru składek z wybranego okresu (art. 116 ust. 5 powołanej ustawy).

   Rodzaje środków dowodowych, którymi można dokumentować okresy zatrudnienia i osiągane wynagrodzenie, wciąż określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 10, poz. 49, z późn. zm.), którego przepisy funkcjonują w systemie emerytalnym od 25 lat.

   W świetle tych przepisów dokumentem potwierdzającym wysokość wynagrodzeń w celu ustalenia (przeliczenia) podstawy wymiaru emerytury/renty jest zaświadczenie wystawione przez pracodawcę na druku według wzoru określonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (aktualnie druk Rp 7) lub legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy o okresach zatrudnienia i wysokości osiąganego w tych okresach wynagrodzenia.

   Począwszy od 1959 r. - zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 6 października 1959 r. w sprawie legitymacji ubezpieczeniowych (Dz.U. Nr 56, poz. 338), wydanym na podstawie art. 70 ust. 2 dekretu z dnia 25 czerwca 1954 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (t.j.: Dz. U. z 1958 r. Nr 23, poz. 97, z późn. zm.) - legitymacja ubezpieczeniowa była podstawowym dowodem objęcia pracownika ubezpieczeniem społecznym. Obowiązek przedstawienia tej legitymacji zakładowi pracy w celu dokonania w niej stosownych wpisów spoczywał na pracowniku, o czym jednoznacznie stanowił § 6 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 października 1959 r.

   Trudności z uzyskaniem danych o zarobkach wynikają więc najczęściej jedynie z braku indywidualnej aktywności i przezorności samych zainteresowanych

   Dopuszcza się również możliwość potwierdzania przez pracodawcę (lub prawnego następcę pracodawcy) wysokości zarobków na podstawie wiarygodnej dokumentacji zastępczej, tj. akt osobowych pracownika (umowa o pracę, angaże, pisma o powołaniu, mianowaniu oraz inne pisma określające wynagrodzenie danej osoby), jednak pod warunkiem, że wysokość poszczególnych składników wynagrodzenia została w tych dokumentach określona kwotowo, a wykazane składniki podlegały składce na ubezpieczenie społeczne.

   Ubezpieczenia społeczne to system zagwarantowanych ustawowo i ściśle związanych z pracą świadczeń. Ustalając podstawę ich wymiaru, uwzględnia się wyłącznie prawidłowo i niepodważalnie udokumentowane wysokości dochodów osiąganych z pracy, nie ma natomiast miejsca na domniemanie co do wysokości wypłaconego pracownikowi wynagrodzenia. Dlatego też uważam, że dopuszczenie możliwości dokumentowania zarobków na podstawie wiarygodnej dokumentacji zastępczej stanowi optymalne rozwiązanie problemu osób, które nie są w stanie przedłożyć zaświadczenia wystawionego na podstawie dokumentacji płacowej lub legitymacji ubezpieczeniowej z odpowiednimi wpisami.

   Pragnę dodać, że przepisy ww. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., odnoszące się do postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym, nie mają zastosowania w postępowaniu sądowym uregulowanym przepisami ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.). Oznacza to, że fakty, od których uzależnione jest prawo do emerytury/ renty oraz ich wysokość, mogą być wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego, w tym także zeznaniami świadków, i jedynie do sądu należy ocena ich wiarygodności.

   Stosownie do art. 365 § 1 K.p.c. prawomocny wyrok sądu wiąże nie tylko strony i sąd, który go wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe, w tym Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

   Nie ulega wątpliwości, że brak dokumentacji płacowej uniemożliwia ustalenie bądź przeliczenie wysokości emerytury od korzystniejszej podstawy wymiaru. Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych nie mogą jednak zawierać unormowań, które pozwalałyby na ustalenie wynagrodzenia będącego bazą do wyliczenia podstawy wymiaru w sposób przybliżony lub prawdopodobny.

   Z wyrazami szacunku

   Sekretarz stanu

   Jarosław Duda

   Warszawa, dnia 2 lipca 2008 r.