VI kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 11511
w sprawie szczepień ochronnych przeciwko grypie
Szanowny Panie Marszałku! W związku z interpelacją pana posła Macieja Orzechowskiego oraz grupy posłów w sprawie szczepień ochronnych przeciwko grypie, nadesłaną przy piśmie Pana Marszałka z dnia 18 września 2009 r., znak SPS-023-11511/09, uprzejmie informuję, co następuje.
Należy całkowicie zgodzić się z wyrażoną w interpelacji opinią, że grypa sezonowa - ostra choroba zakaźna - jest szczególnie groźna dla ludzi z określonych grup ryzyka, w tym przede wszystkim dla osób starszych, dzieci, osób z niedoborami immunologicznymi oraz innymi schorzeniami przewlekłymi, a także kobiet w ciąży. W grupach tych zarówno zachorowalność, jak i śmiertelność z powodu grypy sezonowej może być szczególnie wysoka.
Jest również sprawą bezsporną, że szczepienia ochronne przeciw grypie sezonowej są skuteczną i uznaną na całym świecie metodą zapobiegania zachorowaniom. Zgodnie z obowiązującym ˝Programem szczepień ochronnych˝ (PSO) szczepienia przeciwko grypie sezonowej znajdują się w części szczepień zalecanych. Koszt zakupu preparatu szczepionkowego ponosi w tym przypadku osoba zainteresowana, natomiast koszty przeprowadzenia zalecanych szczepień ochronnych i lekarskich badań kwalifikacyjnych oraz konsultacji specjalistycznych osób ubezpieczonych są finansowane na zasadach określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Osoby nieubezpieczone ponoszą całkowite koszty zakupu szczepionki i przeprowadzenia szczepienia.
Chcąc zmienić tę sytuację, w Głównym Inspektoracie Sanitarnym przeprowadzono analizę możliwości wprowadzenia bezpłatnych szczepień przeciw grypie sezonowej dla określonych grup ryzyka, a także szacunki kosztów takich działań. Prace w tym zakresie podjął także Krajowy Komitet ds. Pandemii Grypy (KKdsPG), który analizuje różne możliwości zwiększenia w Polsce wyszczepialności przeciwko tej chorobie, szczególnie w populacji wskazanej przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). W ramach KKdsPG przeprowadzono konsultacje dotyczące barier utrudniających podniesienie poziomu wyszczepialności, a także możliwych rozwiązań, które ułatwiłyby osiągnięcie wyznaczonych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) celów.
Wyniki analiz wskazują jednak, że w obecnej sytuacji budżetowej wprowadzenie do ˝Programu szczepień ochronnych˝ (PSO) szczepień przeciwko grypie sezonowej jako szczepień obowiązkowych jest praktycznie niemożliwe. Nakłady finansowe na to przedsięwzięcie wielokrotnie przewyższyłyby bowiem nakłady ponoszone na cały ˝Program szczepień ochronnych˝ (PSO).
Zdając sobie jednak sprawę z wagi problemu, wspólnie z powołanym przez ministra zdrowia Pediatrycznym Zespołem Ekspertów ds. PSO określono szereg priorytetowych zmian, jakie należy wprowadzać do ˝Programu szczepień ochronnych˝ w kolejnych latach. Na liście zadań priorytetowych jest m.in. wprowadzenie szczepień przeciwko grypie sezonowej dla osób z określonych przez ekspertów grup ryzyka. W miarę możliwości budżetowych określone wspólnie z ekspertami zmiany w PSO będą realizowane. Należy podkreślić jednak, że do czasu poprawy sytuacji budżetowej ˝Program szczepień ochronnych˝ musi być kompromisem pomiędzy potrzebami a możliwościami budżetowymi państwa.
Niezwykle cenną inicjatywą skierowaną do osób szczególnie narażonych na ciężki i powikłany przebieg grypy i mogącą przyczynić się do zwiększenia wyszczepialności przeciwko grypie sezonowej jest włączanie się władz samorządowych do finansowania szczepień. Akcje tego typu prowadzone są od kilku lat, jednak nie zawsze spotykają się one z pozytywnym nastawieniem przez społeczeństwo. Zdarza się niestety, że pomimo prowadzenia szeroko zakrojonych akcji promujących szczepienia zbyt mało osób z nich korzysta, a preparaty szczepionkowe pozostają niewykorzystane. Godny podkreślenia jest również fakt, że wielu pracodawców, mając na względzie możliwe straty ekonomiczne związane z absencją chorobową w przypadku wystąpienia zwiększonej liczby zachorowań, finansuje pracownikom szczepienia przeciw grypie. Wydaje się jednak, że obecnie obowiązujące przepisy finansowe nie w pełni sprzyjają tego typu inicjatywom.
Odnośnie do działań promocyjnych pragnę podkreślić, że przedstawiciele Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz kierowanego przez panią prof. Lidię Brydak Krajowego Ośrodka ds. Grypy (KOdsG) w Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego - Państwowym Zakładzie Higieny przed każdym sezonem epidemicznym - mimo skromnych środków - niezwykle aktywnie włączają się w działania na rzecz promocji szczepień. Na stronach internetowych KOdsG, Głównego Inspektoratu Sanitarnego oraz poszczególnych stacji sanitarno-epidemiologicznych zamieszczane są m.in. materiały edukacyjne dotyczące grypy, jej powikłań i sposobów zapobieganie tej chorobie, określające grupy ryzyka, a przede wszystkim promujące szczepienia. Zarówno powiatowe, jak i wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne, we współpracy z lokalnymi mediami, prowadzą akcje promujące szczepienia, bezpośrednio informując o ich zasadności zwłaszcza u osób z grup ryzyka. Działania te prowadzone są w oparciu o stale aktualizowane rekomendacje Europejskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) oraz Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), dotyczące konieczności szczepień przeciwko grypie sezonowej u osób z grup podwyższonego ryzyka i pracowników służby zdrowia. Prowadzone są także, na szczeblu zarówno centralnym, jak również regionalnym, odpowiednie akcje medialne. Państwowi inspektorzy sanitarni udostępniają wszelkie informacje dotyczące szczepień ochronnych przeciw grypie i korzyści płynące z corocznego poddawania się im.
Należy jednak podkreślić, że podstawowe informacje na temat pozytywnego wpływu omawianych szczepień na zdrowie pacjent powinien otrzymywać od lekarzy pierwszego kontaktu. Jednakże ze względu na rozbieżności w opiniach ekspertów co do skuteczności szczepień, jak i znaczną aktywność ruchów antyszczepionkowych część lekarzy pierwszego kontaktu często nie tylko nie zachęcała do szczepień, ale wręcz podważała ich zasadność. Biorąc to pod uwagę, w ustawie z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570, z późn. zm.) wprowadzono stosowne regulacje prawne, które powinny zmienić tę niekorzystną sytuację. Zgodnie bowiem z art. 17 ust. 9 cytowanej wyżej ustawy informowanie pacjentów oraz opiekunów o dostępnych szczepieniach zalecanych jest obowiązkiem lekarzy sprawujących profilaktyczną opiekę zdrowotną. Uchylanie się lekarza od tego obowiązku zgodnie z art. 51 pkt 3 ustawy podlega karze grzywny. Egzekwowanie tych zapisów pozwolić może na dotarcie do dużych grup społecznych z informacją na temat pozytywnych skutków zdrowotnych szczepień przeciwgrypowych.
Reasumując, należy zgodzić się z zawartą w interpelacji tezą, że działania profilaktyczne są jedną z najtańszych i najskuteczniejszych metod zapobiegania chorobom zakaźnym, w tym także grypie. Szczepienia ochronne przeciwko tej chorobie powinny odgrywać rolę pierwszoplanową. Jak jednak stwierdzono powyżej, wprowadzenie bezpłatnych szczepień jest w obecnej sytuacji budżetowej praktycznie niemożliwe. Wraz z poprawą tej sytuacji natychmiast zostanie rozważona możliwość sfinansowania omawianych szczepień z budżetu państwa lub Narodowego Funduszu Zdrowia. Do tego czasu niezwykle ważne jest przekonanie społeczeństwa do korzyści, jakie niesie za sobą szczepienie przeciwko grypie. Pragnę także zapewnić, że każda inicjatywa mająca na celu poprawę sytuacji epidemiologicznej w kolejnych sezonach epidemicznych grypy spotka się z gorącym poparciem ministra zdrowia.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Adam Fronczak
Warszawa, dnia 21 października 2009 r.