VI kadencja
Odpowiedź ministra skarbu państwa
na zapytanie nr 7574
w sprawie kosztów sądowych
Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na pismo z dnia 5 sierpnia 2010 r., znak: SPS-024-7574/10, którym przekazano zostało zapytanie poselskie z dnia 2 sierpnia 2010 r. w sprawie kosztów sądowych, złożone przez posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Kazimierza Gwiazdowskiego z Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość, w ślad za pismem z dnia 13 sierpnia 2010 r. w załączeniu przekazuję stanowisko Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa z dnia 19 sierpnia 2010 r. w tej sprawie.
Odnosząc się natomiast do pytania 3. zawartego w zapytaniu poselskim, uprzejmie informuję, iż minister skarbu państwa nie reprezentował Skarbu Państwa w omawianym postępowaniu. Zasadne jest zatem skierowanie zapytania do organu właściwego w sprawie.
Załącznik do odpowiedzi
Szanowny Panie Ministrze! W odpowiedzi na pismo Pana Ministra z dnia 13 sierpnia 2010 r., znak: DZP/3151/10/MMA, przekazującego w załączeniu pismo Marszałka Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 5 sierpnia 2010 r., znak: SPS-024-7575/10, dotyczące pytań posła na Sejm Rzeczpospolitej Polskiej pana Kazimierza Gwiazdowskiego z Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość zawartych w zapytaniu poselskim z dnia 2 sierpnia 2010 r. w sprawie kosztów sądowych, uprzejmie podnoszę, co następuje.
Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa wykonywała zastępstwo procesowe Skarbu Państwa w sprawie z powództwa pani Z.M. Z. przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Białymstoku. Przedmiotowa sprawa była prowadzona przez Sąd Okręgowy w Suwałkach pod sygn. akt. I C 233/09.
Pani Z.M. Z. w powyższej sprawie wnosiła o nakazanie zwrotu bezprawnie - jej zdaniem - odebranych działek położonych w T., obejmujących: gospodarstwo rolne o powierzchni 12 ha 8786 m2 oraz część jeziora o powierzchni 60 ha 1285 m2. W razie niemożliwości zwrotu przedmiotowych działek pani Z.M. Z. domagała się zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa na jej rzecz kwoty 1 000 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia przejęcia opisanych wyżej nieruchomości. Powódka wnosiła ponadto o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa na rzecz powódki kosztów postępowania według norm przepisanych.
W odpowiedzi na pozew oraz w stanowiskach prezentowanych w kolejnych pismach procesowych, jak i na rozprawach, które odbyły się przed Sądem Okręgowym w Suwałkach, Prokuratoria Generalna w oparciu o przedstawiony przez powódkę stan faktyczny sprawy oraz obowiązujące przepisy prawa wnosiła o oddalenie powództwa jako bezzasadnego.
Powódka, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, ostatecznie cofnęła pozew w zakresie zwrotu opisanej w pozwie nieruchomości, w pozostałym zakresie (roszczenia odszkodowawczego) powództwo popierała.
Wyrokiem z dnia 28 stycznia 2010 r. Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny umorzył postępowanie w części obejmującej roszczenie o zwrot nieruchomości (pkt I) oraz powództwo oddalił w pozostałym zakresie (pkt II), odstępując od obciążenia powódki obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na rzecz pozwanego (pkt IV). W ocenie sądu okręgowego żadna z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej (zdarzenie, zaistniała szkoda oraz związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem a szkodą) nie została w niniejszej sprawie wykazana. Podając zaś motywy rozstrzygnięcia w zakresie odstąpienia od obciążania powódki kosztami procesu, sąd powołał się na treść art. 102 K.p.c.
Działając zgodnie z art. 394 § 1 pkt 9 K.p.c. w zw. z art. 99 K.p.c. oraz § 6 pkt 7 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, a także stosownie do treści art. 98 K.p.c. pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Białymstoku zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa zaskarżył rozstrzygnięcie zawarte w pkt IV wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 28 stycznia 2010 r.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku postanowieniem z dnia 15 marca 2010 r. (sygn. akt I ACz 193/10) - kopia w załączeniu*) - zmienił zaskarżone postanowienie zawarte w pkt IV wyroku w ten sposób, że zasądził od powódki na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa kwotę 7200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz postanowił o kosztach postępowania zażaleniowego.
Sąd Apelacyjny, powołując się na treść art. 102 K.p.c., wskazał, że przepis ten - z uwagi na jego szczególny charakter - nie może być wykładany rozszerzająco i wyklucza jakiekolwiek uogólnienia. Sąd apelacyjny wyjaśnił, iż korzystając z możliwości jego zastosowania, sąd ma obowiązek rozważenia całokształtu okoliczności konkretnej sprawy. Dlatego należało poddać ocenie okoliczności zarówno związane z przebiegiem procesu (sposób jego prowadzenia przez stronę przegrywającą lub reprezentującego ją pełnomocnika, możliwość oceny zasadności dochodzonego roszczenia), jak również te odnoszące się do sytuacji majątkowej i życiowej. Sąd apelacyjny w swoim uzasadnieniu podkreślił, iż sąd okręgowy nie uwzględnił wszystkich okoliczności mających wpływ na zastosowanie art. 102 K.p.c., zaś poddane ocenie fakty były wybiórcze i nie znalazły potwierdzenia w materiale dowodowym sprawy. W szczególności sąd apelacyjny zwrócił uwagę, że w sprawie w żaden sposób nie wykazano wysokości dochodów powódki, a to dopiero pozwalałoby na ocenę, czy powódka jest w stanie ponieść niezbędne koszty procesu, ewentualnie w jakim zakresie. Sąd II instancji podkreślił, iż powódka była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, który powinien uprzedzić ją o obiektywnych szansach wygrania procesu oraz o wysokości kosztów procesu związanych z ewentualnym przegraniem sprawy.
W ocenie sądu apelacyjnego powyższe względy nie uzasadniały nieobciążania powódki kosztami procesu. Podkreślić zaś należy, że zgodnie z art. 98 K.p.c. w polskiej procedurze cywilnej obowiązuje zasada, że strona przegrywająca proces ma obowiązek zwrotu stronie przeciwnej kosztów procesu. W związku z tym Prokuratoria Generalna nie ma kompetencji do odstąpienia od dochodzenia kosztów procesu. Jedynym organem władnym rozstrzygnąć, że - wbrew zasadzie wynikającej z art. 98 K.p.c. - strona przegrywająca nie zostanie obciążona kosztami procesu, jest sąd. W niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny w Białymstoku uznał jednak, że brak jest podstaw do zastosowania art. 102 K.p.c.
Dodatkowo wskazać należy, iż w toku sprawy pani Z.M. Z. nie powoływała się na okoliczność, iż była osobą represjonowaną. Swoją sytuację życiową przedstawiła dopiero w piśmie z dnia 29 lipca 2010 r. skierowanym do Prokuratorii Generalnej i zawierającym wniosek o umorzenie zasądzonych na rzecz Skarbu Państwa kosztów procesu.
Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa jest jednostką budżetową i prowadzi gospodarkę finansową na zasadach określonych w odrębnych przepisach dla państwowych jednostek budżetowych (art. 24 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa; Dz. U. Nr 169, poz. 1417, ze zm.). Zasądzone zatem prawomocnym postanowieniem koszty procesu stanowią należności pieniężne Skarbu Państwa, których umorzenie, umorzenie w części, odroczenie terminu spłaty całości lub części należności czy rozłożenie płatności całości lub części należności na raty jest możliwe po spełnieniu przesłanek uregulowanych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240).
Z uwagi na powyższe uprzejmie informuję, iż Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa w piśmie z dnia 17 sierpnia 2010 r., znak: KR-025-164/10/AST, stanowiącym odpowiedź na wniosek pani Z.M. Z. z dnia 29 lipca 2010 r., szczegółowo wyjaśniła, o jaką ulgę (w okolicznościach przedmiotowej sprawy i w oparciu o przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych) oraz w jakim trybie pani Z.M. Z. może się zwrócić.
Jeżeli chodzi o odpowiedź na pytanie 3. pana posła Kazimierza Gwiazdowskiego, Prokuratoria Generalna nie jest właściwa do udzielenia na nie odpowiedzi. Wynika to z faktu, iż zgodnie z przepisami ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa jednostka ta wykonuje zastępstwo procesowe Skarbu Państwa. Jak zaś wynika z art. 14 powołanej ustawy, w zakresie zawarcia ugody lub uznania powództwa Prokuratoria Generalna może działać jedynie na wniosek właściwego materialnoprawnego reprezentanta Skarbu Państwa. Z wyrazami szacunku. Prezes Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa dr Marcin Dziura.
Z wyrazami szacunku
Minister
Aleksander Grad
Warszawa, dnia 3 września 2010 r.