VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -

na interpelację nr 12079

w sprawie poziomu wykorzystania przez Polskę środków z UE

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na pismo Pana Marszałka z dnia 20 października br. (SPS-023-12079/09), przekazujące interpelację pana posła Jacka Pilcha, uprzejmie przedstawiam odpowiedź na pytania zawarte w powyższej interpelacji.

   Ad 1. Odnosząc się do konieczności przyspieszenia kontraktowania i wydatkowania środków z funduszy strukturalnych, na co wskazuje pan poseł, pragnę podkreślić, iż sprawne i efektywne wykorzystywanie środków europejskich przeznaczonych na lata 2007-2013 jest jednym z priorytetów rządu.

   Fundusze strukturalne oraz środki w ramach Funduszu Spójności są istotnym elementem rządowego ˝Planu stabilności i rozwoju˝ przyjętego przez Radę Ministrów w dn. 30 listopada 2008 r. O priorytetowym traktowaniu kwestii sprawnego i efektywnego wydatkowania środków europejskich świadczy m.in. powołanie przez prezesa Rady Ministrów w dniu 28 kwietnia 2008 r. Międzyresortowego Zespołu do Spraw Wykorzystania Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej.

   Ideą powołania zespołu było stworzenie efektywnego mechanizmu współpracy i wymiany informacji pomiędzy kluczowymi instytucjami uczestniczącymi w systemie wdrażania programów współfinansowanych ze środków strukturalnych UE. Zespół jest organem pomocniczym Rady Ministrów. Prace zespołu prowadzone są równolegle na poziomie strategicznym, skupiającym członków kierownictwa poszczególnych resortów i urzędów oraz na poziomie operacyjnym, skupiającym przedstawicieli kierownictwa instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie programów, co pozwala w sposób szybki i skuteczny usuwać potencjalne problemy we wdrażaniu środków UE. Ponadto minister rozwoju regionalnego systematycznie, podczas cotygodniowych posiedzeń Rady Ministrów, przedstawia bieżącą informację na temat postępów we wdrażaniu Narodowej Strategii Spójności 2007-2013.

   Analizując dane odnoszące się do kontraktacji i wydatkowania środków europejskich, odnotować należy znaczące tempo wzrostu ww. wskaźników. Zgodnie z danymi na 1 listopada 2009 r., wygenerowanymi z Krajowego Systemu Informatycznego KSI SIMIK 07-13, od początku uruchomienia programów złożono ponad 90,6 tys. wniosków poprawnych pod względem formalnym na całkowitą kwotę dofinansowania (zarówno środki unijne, jak i środki krajowe) - 210,6 mld zł.

   Jednocześnie zatwierdzono do realizacji 37 tys. wniosków o łącznej kwocie dofinansowania (środki unijne i krajowe) ok. 93,6 mld zł. Podpisano z beneficjentami 21 585 umów o dofinansowanie na kwotę dofinansowania w części UE - 58,8 mld zł, co stanowi 21,1% alokacji na lata 2007-2013. Wartość wydatków kwalifikowalnych (wkład UE i krajowy) wykazana w umowach o dofinansowanie projektów wyniosła natomiast 82,1 mld zł. Wartość całkowita podpisanych umów wyniosła 91,2 mld zł. Wartość wydatków beneficjentów uznanych za kwalifikowalne, wynikająca ze złożonych wniosków o płatność, wyniosła 15,4 mld zł. Do dnia 1 listopada br. certyfikowano do KE wydatki kwalifikowalne w wysokości 11,6 mld zł.

   Szczegółowe dane dotyczące złożonych wniosków o dofinansowanie, podpisanych umów oraz wniosków o płatność przedstawia poniższa tabela.

Tabela 1. Liczba i wartość złożonych wniosków, podpisanych umów/wydanych decyzji
oraz poziom wykorzystania alokacji w ramach NSS 2007-2013,
według stanu na 1 listopada 2009 r., dane w tys. zł (1 EUR = 4,2135 zł).

Program Operacyjny	Wnioski o dofinansowanie po ocenie formalnej		Wnioski o dofinansowanie zatwierdzone		Umowy o dofinansowanie			Wnioski o płatność
	Liczba	Wartość (dofinansowanie unijne i krajowe) tys. PLN	Liczba	Wartość (dofinansowanie unijne i krajowe) tys. PLN	Liczba	Dofinansowanie UE tys. PLN	Poziom wykorzystania alokacji na lata 2007-2013	Wartość wydatków uznanych za kwalifikowalne tys. PLN*	Dofinansowanie UE tys. PLN	Poziom wykorzystania alokacji na lata 2007-2013
Razem Krajowe (+EWT)	69 208	159 576 133	26 619	69 287 321	14 874	43 433 245	20,79%	10 398 557	8 403 346	4,02%
Razem Regionalne	21 430	50 986 030	10 416	24 360 315	6711	15 358 644	21,79%	5 029 011	3 523 273	5,00%
RAZEM NSRO	90 638	210 562 162	37 035	93 647 636	21 585	58 791 889	21,05%	15 427 568	11 926 619	4,27%

   Dane wygenerowane z systemu KSI SIMIK 07-13 w dniu 2 listopada br. Wartości w kolumnach ˝Poziom wykorzystania alokacji na lata 2007-2013˝ zależne od kształtowania się kursu euro.

   Poniższe wykresy przedstawiają tygodniowy postęp we wdrażaniu NSS 2007-2013 (wartości procentowe obrazują przyrost w stosunku do poprzedniego tygodnia).

   Wykres 1. Liczba złożonych wniosków o dofinansowanie, poprawnych pod względem formalnym, w ramach NSS 2007-2013, dane na 1 listopada 2009 r.

   Wykres 2. Liczba podpisanych umów (decyzji) o dofinansowanie w ramach NSS 2007-2013, dane na 1 listopada 2009 r.

   Wykres 3. Wartość dofinansowania UE wynikająca z podpisanych umów (decyzji) o dofinansowanie (mld zł) w ramach NSS 2007-2013, dane na 1 listopada 2009 r.

   Wykres 4. Wartość wydatków beneficjentów uznanych za kwalifikowalne wynikająca ze złożonych wniosków o płatność (mln zł) w ramach NSS 2007-2013, dane na 1 listopada 2009 r.

   Podkreślić należy, iż Polska znajduje się w czołówce państw najskuteczniej wykorzystujących środki europejskie. Teza ta znajduje oparcie w analizie danych uzyskanych z Komisji Europejskiej obrazujących stan wykorzystania środków na 27 października 2009 r. w ramach krajowych i regionalnych programów operacyjnych finansowanych z EFRR i FS.

   W celu odzwierciedlenia faktycznej skali oraz zaawansowania inwestycji współfinansowanych ze środków EFRR i FS w poszczególnych państwach członkowskich oraz skali środków zasilających ich budżety poniżej przedstawiono sumaryczne wartości kwot, które zostały zrefundowane państwom członkowskim w formie płatności okresowych oraz kwot, o które państwa członkowskie wnioskowały, lecz płatności oczekują na realizację, łącznie w ramach Funduszu Spójności, jak i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Porównanie tych wartości wskazuje na fakt, iż Polska, w okresie programowania 2007-2013 wydatkowała dotychczas najwięcej środków z EFRR i FS, a wartość środków, które z tego tytułu zasiliły lub zasilą w najbliższym czasie budżet państwa, sięga niemal 1,6 mld euro.

   Wykres 5. Łączna wartość środków przekazanych przez Komisję Europejską w formie płatności okresowych w ramach Funduszu Spójności oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz wniosków o płatności okresowe, które wpłynęły do KE, ale nie zostały jeszcze zrefundowane państwom, dane na 27 października2009 r. (w mln euro).

   Obecny poziom kontraktacji pozwala definitywnie stwierdzić, iż Polsce nie grozi utrata środków europejskich. Fakt ten jest także podkreślany przez niezależnych ekspertów, m.in. w opublikowanym we wrześniu br. raporcie Business Center Club na temat wykorzystania środków UE przez Polskę.

   Niemniej rząd podejmuje systematyczne działania mające na celu zapewnienie stabilnej realizacji programów operacyjnych. Zgodnie z przyjętym przez Radę Ministrów w grudniu 2008 r. planem wydatkowania środków, na koniec 2009 r. w programach współfinansowanych z funduszy europejskich w ramach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013, dla uniknięcia potencjalnego ryzyka kumulacji wydatków niezbędnych do poniesienia w 2013 r., wynikających z jednoczesnego zastosowania w tym roku zasady n+3 i n+2, konieczne jest certyfikowanie w latach wcześniejszych kwot większych niż minimum wynikające z zasady n+3/n+2. Projekcja pożądanego poziomu kwot certyfikowanych zawarta we wspomnianym dokumencie zakłada, iż wartość wydatków certyfikowanych do KE w 2010 r. powinna sięgnąć kwoty 24,2 mld zł. Biorąc pod uwagę, iż cel wyznaczony na 2009 r. to certyfikowanie 16,8 mld zł, łączna kwota wydatków, jakie powinny być certyfikowane do KE do końca 2010 r., powinna sięgnąć kwoty 41 mld zł.

   Ministerstwo Rozwoju Regionalnego rozpoczęło prace nad dokumentem analogicznym do przyjętego przez Radę Ministrów w grudniu ub.r., wyznaczającym pożądane cele dotyczące kwot wydatków kwalifikowalnych certyfikowanych do KE w rozbiciu na poszczególne programy operacyjne i instytucje. Zakłada się, iż dokument uwzględniający cele skonsultowane z właściwymi instytucjami przekazany zostanie do akceptacji Rady Ministrów w grudniu br.

   Jednocześnie pragnę podkreślić, iż według danych z dnia 30 września br. kwota już certyfikowana do KE stanowi 114,7% zakładanego celu na III kwartały 2009 r. Natomiast kwota wykazana we wnioskach o płatność stanowiąca podstawę do certyfikacji wynosi 181,2% zakładanego celu na III kwartały 2009 r. Analizując dotychczasowe tempo płatności, można więc stwierdzić, iż przyjęty na 2009 r. cel wydatkowania środków europejskich zostanie osiągnięty.

   Ad 2. W odniesieniu do kwestii opóźnień w wydawaniu niektórych aktów prawnych i braku ich zgodności z prawem unijnym pragnę przedstawić następujące informacje. Koalicja rządowa u progu swoich rządów musiała zmierzyć się z czterema poważnymi obszarami problemowymi w zakresie funduszy unijnych, o charakterze wspomnianym przez Pana Posła:

   1. Niezakończone negocjacje programów z Komisją Europejską. Programy zostały wynegocjowane i ostatecznie zatwierdzone pod koniec 2007 r. (w tym największy program, PO ˝Infrastruktura i środowisko˝, w grudniu 2007 r.). Zatem faktyczne uruchomienie programów mogło nastąpić dopiero w I połowie 2008 r.

   2. W chwili zatwierdzenia programów stan gotowości dokumentów wdrożeniowych (tj. opisów systemu zarządzania i kontroli oraz uszczegółowień programów), który warunkował uruchomienie naborów wniosków, był bardzo zróżnicowany. W pierwszej połowie 2008 r. trwały intensywne prace zmierzające do zapewnienia właściwej gotowości proceduralnej i instytucjonalnej do uruchomienia programów, która to gotowość de facto powinna była zostać osiągnięta w 2007 r.

   3. Ze względu na brak uporządkowania otoczenia prawnego w I połowie 2008 r. wystąpiły poważne utrudnienia we wdrażaniu programów (jako najważniejsze przykłady należy wymienić kwestie prawa ochrony środowiska oraz zamówień publicznych).

   4. Kluczową kwestią był też niski stopień przygotowania projektów do realizacji, w szczególności dużych projektów infrastrukturalnych. Część tych projektów nie była nawet w fazie koncepcyjnej, a wiele - na bardzo wczesnym etapie przygotowań. W konsekwencji konieczna była weryfikacja najważniejszych przedsięwzięć do realizacji, w tym weryfikacja tzw. list projektów kluczowych.

   W efekcie intensywnych działań rządu podejmowanych na przestrzeni całego 2008 r. istniejące problemy zostały wyeliminowane, dzięki czemu Polska może obecnie być liderem wśród państw członkowskich w wykorzystaniu środków unijnych. Ustawa Prawo zamówień publicznych została znowelizowana. Zmieniona ustawa weszła w życie w dn. 24 października 2008 r. Sfinalizowano proces zmian prawnych w zakresie ochrony środowiska. Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko weszła w życie 15 listopada 2008 r. Nowelizacje przepisów w ww. obszarach pozwoliły na zgodne z przepisami unijnymi wdrażanie projektów i programów. Ponadto ustawa, tam gdzie było to możliwe, wprowadziła szereg uproszczeń w postępowaniu administracyjnym (np. zlikwidowała niektóre środki odwoławcze oraz skoncentrowała wiele czynności w jednym, wyspecjalizowanym organie administracji - Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska i jej regionalnych oddziałach).

   W odpowiedzi na konieczność uporządkowania systemu instytucjonalnego oraz usystematyzowania działań strategicznych, które dotyczą rozwoju kraju oraz wdrażania funduszy UE zarówno na szczeblu centralnym, jak i regionalnym, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego opracowało w I połowie 2008 r. tzw. ustawę horyzontalną nowelizującą kilka ustaw o kluczowym znaczeniu dla funduszy europejskich. Ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności weszła w życie 19 grudnia 2008 r.

   Podkreślić należy, iż przy ministrze rozwoju regionalnego działa powołany w sierpniu 2008 r. Zespół do spraw uproszczeń systemu wykorzystania środków funduszy Unii Europejskiej. Jego zadaniem jest bieżące opracowywanie propozycji rozwiązań i usprawnień w systemie wdrażania, które uczynią ten system jak najbardziej przyjaznym dla beneficjenta ubiegającego się o dotację unijną.

   Ad 3. Analizując dane dotyczące postępu wdrażania regionalnych programów operacyjnych (jak również pozostałych programów), należy zaznaczyć, że rok 2009 jest rokiem przełomowym, w którym znaczne przyspieszenie widoczne jest na każdym poziomie realizacji programów regionalnych. Zgodnie z danymi na dzień 1 listopada 2009 r.:

   1. Wartość dofinansowania w złożonych przez beneficjentów wnioskach o dofinansowanie wynosi 51 mld zł (w porównaniu z 15,3 mld zł na koniec 2008 r.).

   2. Wartość zawartych umów/wydanych decyzji (wartość dofinansowania ze środków UE) wynosi 15,4 mld zł (w porównaniu z 1,7 mld zł na koniec 2008 r.).

   3. Wartość złożonych przez beneficjentów wniosków o płatność wynosi 3,5 mld zł (w porównaniu z 0,1 mld zł na koniec 2008 r.).

   4. Wartość złożonych do KE wniosków o refundację wynosi 2,8 mld zł (w porównaniu z 0,5 mln zł na koniec 2008 r.).

   Mając na uwadze powyższe dane, teza o niskim poziomie wykorzystania środków w ramach RPO wydaje się być nieuzasadniona.

   Pozostaję w przekonaniu, iż powyższe informacje w wyczerpujący sposób odpowiadają na pytania postawione przez pana posła. Jednocześnie pragnę zapewnić, iż efektywne wdrażanie środków przyznanych Polsce z budżetu Wspólnoty na lata 2007-2013 jest jednym z priorytetów rządu oraz przedmiotem stałej uwagi i zaangażowania wszystkich instytucji uczestniczących w systemie wdrażania.

   Z wyrazami szacunku

   Podsekretarz stanu

   Adam Zdziebło

   Warszawa, dnia 6 listopada 2009 r.