VI kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 1469

w sprawie realizacji pomocy materialnej o charakterze socjalnym w formie stypendium szkolnego przyznawanego na podstawie ustawy o systemie oświaty

   Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację pana posła Adama Krzyśków (SPS-023-1469/08) w sprawie systemu pomocy materialnej dla uczniów, uprzejmie informuję:

   Narodowy Program Stypendialny stworzył podstawy dla polityki pomocy materialnej świadczonej uczniom, których sytuacja materialna i życiowa może spowodować zagrożenie zaprzestania realizacji obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki, ograniczenie aspiracji edukacyjnych, odstąpienie od edukacji na wyższych poziomach nauczania. Narodowy Program Stypendialny wspiera także dzieci i młodzież, szczególnie uzdolnione.

   Program zakłada wyzwolenie aktywności społecznej wielu podmiotów wspierających edukację dzieci i młodzieży oraz przyjęcie takich rozwiązań prawnych, które gwarantują skuteczność podejmowanych działań.

   Zadaniem programu jest również wskazanie i wzmocnienie istniejących i przygotowywanych rozwiązań legislacyjnych oraz organizacyjnych, umożliwiających rozszerzenie zasięgu i zakresu pomocy o charakterze edukacyjnym. Dlatego niezbędna jest identyfikacja różnorodnych realizowanych obecnie programów wsparcia materialnego dla uczniów i tworzenie warunków do realizacji tej pomocy przez jak najszerszą grupę podmiotów - jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe, osoby prawne i fizyczne.

   Zgodnie z powyższym programem objęte są następujące obszary działania:

   - pomoc materialna udzielana uczniom, słuchaczom i wychowankom na podstawie ustawy o systemie oświaty, w ramach systemu edukacji;

   - pomoc materialna realizowana na podstawie programów rządowych;

   - programy realizowane z wykorzystaniem wspólnotowych środków publicznych;

   - działania umożliwiające i generujące aktywność podmiotów innych niż rządowe w zakresie udzielania pomocy edukacyjnej dla uczniów (w tym wspieranie działań jednostek samorządu terytorialnego oraz organizacji pozarządowych).

   Pomoc taka jest udzielana w formie stypendiów szkolnych i zasiłków szkolnych, a także w ramach realizacji programów rządowych dotyczących określonych problemów edukacyjnych.

   Realizowana przez resort edukacji pomoc skierowana do uczniów ma charakter wsparcia edukacyjnego, nakierowanego na rozwiązywanie określonych problemów edukacyjnych uczniów, wynikających nie tylko z trudnej sytuacji materialnej, ale również sytuacji rodzinnej, problemów w nauce, chęci poprawy swoich umiejętności i poszerzenia wiedzy.

   Rozwiązania organizacyjne w zakresie pomocy materialnej o charakterze edukacyjnym dla uczniów dostosowywane są do charakteru udzielanej pomocy.

   Sprawy związane ze stypendiami szkolnymi i zasiłkami są realizowane jako zadanie własne gminy (na podstawie rozdziału 8a ustawy o systemie oświaty), które jest dofinansowywane z budżetu państwa.

   Decyzje o przyznaniu stypendiów lub zasiłków mają charakter decyzji administracyjnych i nie mogą być przekazywane do realizacji przez dyrektorów szkół lub inne podmioty. Pomoc ta ma charakter stałego wsparcia i jest zadaniem realizowanym w każdym roku szkolnym. Ważne jest, że samorządy w wielu przypadkach przeznaczają dodatkowe środki na tę formę pomocy, uzupełniając w ten sposób dotację z budżetu państwa i rozszerzając zakres udzielanych stypendiów.

   W celu minimalizowania formalności w uzyskaniu wsparcia o charakterze edukacyjnym resort edukacji stosuje kryteria dostępu do pomocy analogiczne do kryteriów przyjętych przez pomoc społeczną. Beneficjent pomocy udzielanej na podstawie ustawy o systemie oświaty lub programów rządowych przedstawia oświadczenie o wysokości dochodów w rodzinie lub zaświadczenie o korzystaniu z pomocy społecznej, może również złożyć zaświadczenie o wysokości uzyskiwanych dochodów.

   Funkcjonujący od kilku lat system wsparcia edukacyjnego dla uczniów jest ważnym elementem w przełamywaniu barier w dostępie do edukacji, zwiększaniu ambicji edukacyjnych, zapobieganiu przedwczesnego wypadania z systemu szkolnego.

   Jest on ściśle związany z karierą szkolną i rozwojem edukacyjnym dzieci i młodzieży. Obecne rozwiązanie umożliwia także realizację niesłychanie ważnego postulatu społecznego - integracji działań lokalnego środowiska wokół problemów uczniów. Stanowi to pierwszy, ważny krok na drodze do dalszego ułatwiania rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej pozyskiwania pomocy o charakterze edukacyjnym.

   Podkreślenie odrębności takich działań od pomocy o charakterze socjalnym jest istotne również z punktu widzenia skuteczności wykorzystywania tych środków. Powinny być one przeznaczone na rozwój edukacyjny uczniów. Wcześniejsze doświadczenia polskie i zagraniczne wskazują na specyfikę wykorzystywania pomocy materialnej przez rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej - bardzo często pomoc taka jest przeznaczona w pierwszej kolejności na potrzeby życiowe rodzin, utrwalając tym samym istniejącą sytuację społeczną i ekonomiczną osób korzystających z pomocy. W takim działaniu potrzeby edukacyjne uczniów traktowane są jako drugoplanowe, których rozwianie nie jest niezbędne dla funkcjonowania poszczególnych członków rodziny.

   Tymczasem z perspektywy społecznej należy dołożyć starań do przełamania stereotypu osoby utrzymującej się ze środków z pomocy socjalnej. Najlepszym sposobem wychodzenia z takiego stanu jest inwestowanie w rozwój edukacyjny dzieci ze środowisk biednych.

   Natomiast poruszony przez pana posła problem różnej interpretacji czasu wypłacania stypendiów szkolnych regulowany art. 90d ust. 10 ustawy o systemie oświaty w chwili obecnej został doprecyzowany w przygotowanej nowelizacji ustawy, gdzie wskazano, iż ˝stypendium szkolne jest przyznawane na okres nie krótszy niż miesiąc i nie dłuższy niż dziesięć miesięcy w danym roku szkolnym, a w przypadku słuchaczy kolegiów nauczycielskich, nauczycielskich kolegiów języków obcych i kolegiów pracowników służb społecznych - na okres nie krótszy niż miesiąc i nie dłuższy niż dziewięć miesięcy w danym roku szkolnym˝.

   Jednocześnie informuję, że od momentu wprowadzenia w życie rozdziału 8a ˝Pomoc materialna dla uczniów˝ ustawy o systemie oświaty nie nastąpiły w niej zmiany, które wskazywałyby na potrzebę ponownego zinterpretowania zapisów lub zapoznania organów przyznających pomoc dla uczniów z nowymi przepisami.

   Natomiast monitoring efektywności wykorzystywanych środków przekazywanych w ramach dotacji dla gmin na realizację pomocy materialnej nie jest prowadzony bezpośrednio. Należy natomiast uznać, że stypendia szkolne stanowią jeden z elementów poprawy wyników edukacyjnych uczniów związanych z sprawdzianami i egzaminami oraz wyraźną poprawą wyników polskich uczniów w międzynarodowych badaniach porównawczych (w tym: Programu Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów - Programme for International Student Assessment - PISA).

   Dodatkowo, odpowiadając na uwagę pana posła dotyczącą podziału dzieci na zdrowe i ˝chore˝ w dostępie do pomocy w formie stypendiów szkolnych, uprzejmie wyjaśniam, że ze stypendiów szkolnych do 18 roku życia mogą korzystać uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim realizujący obowiązek nauki w formie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych oraz uczniowie z upośledzeniem umysłowym i sprzężoną niepełnosprawnością. W przypadku ww. grupy uczniów wydłużono możliwość realizacji obowiązku szkolnego. Po ukończeniu 18 roku życia nie podlegają oni obowiązkowi nauki, zaś ewentualne przedłużenie edukacji jest wyłącznie decyzją rodziców dzieci oraz organu prowadzącego szkołę lub zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze. Natomiast wszystkie pozostałe grupy uczniów niepełnosprawnych mogą korzystać z pomocy materialnej do 24 roku życia, realizując podjęty wcześniej obowiązek nauki. Trzeba przy tym pamiętać, że stypendia szkolne mają za zadanie przełamywać bariery w dostępie do edukacji oraz pomagać w osiągnięciu wyższego poziomu wykształcenia. W przypadku uczniów z głęboką niepełnosprawnością warunki te spełniane są przez organ prowadzący szkoły i placówki, zaś na zapewnienie odpowiedniego poziomu kształcenia i wychowania naliczana jest na omawianą grupę uczniów odpowiednio wysoka waga subwencji oświatowej - wynosząca dodatkowo 9,5 subwencji podstawowej naliczanej na zdrowego ucznia.

   Zatem biorąc pod uwagę ww. fakty, Ministerstwo Edukacji Narodowej będzie dążyło do dalszego rozwoju pomocy o charakterze edukacyjnym skierowanej dla uczniów, ukierunkowanej na wspieranie rozwoju i zwiększanie szans edukacyjnych, nie zaś wyłącznie na zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego.

   Rząd traktuje te działania jako inwestycję nie tylko w indywidualny rozwój jednostki i tworzenie szans na odniesienie indywidualnego sukcesu, ale - przede wszystkim - jako instrument aktywizacji młodego pokolenia Polaków, który zapewni pomyślny rozwój gospodarczy i społeczny naszego kraju w następnych latach.

   Z poważaniem

   Sekretarz stanu

   Krystyna Szumilas

   Warszawa, dnia 18 marca 2008 r.