VI kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska - z upoważnienia ministra -

na zapytanie nr 10392

w sprawie podjętych działań dotyczących zmiany statusu ochronnego bobra europejskiego w celu ochrony urządzeń wodno-melioracyjnych, w szczególności wałów przeciwpowodziowych

   Odpowiadając na zapytanie pani poseł Grażyny Ciemniak z dnia 13 lipca 2011 r. w sprawie podjętych działań dotyczących zmiany statusu ochronnego bobra europejskiego w celu ochrony urządzeń wodno-melioracyjnych, w szczególności wałów przeciwpowodziowych, poniżej przekazuję informacje.

   Obecnie nie są przewidywane radykalne zmiany legislacyjne dotyczące bobra europejskiego. Zgodnie dyrektywą siedliskową pozyskiwanie polskiej populacji tego gatunku ze stanu dzikiego jest możliwe, pod warunkiem że populacja ta zostanie zachowana we właściwym stanie ochrony. W związku z powyższym stan populacji bobra oraz jego pozyskiwanie ze stanu dzikiego muszą podlegać kontroli. Wpisanie bobra na listę gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną częściową w rozporządzeniu ministra środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków zwierząt dziko występujących objętych ochroną (Dz. U. Nr 220, poz. 2237) jest rozwiązaniem umożliwiającym dotrzymanie warunków ww. dyrektywy.

   Proponowana przez samorządy zmiana prawa w postaci wyłączenia bobra europejskiego z listy gatunków chronionych i wpisania go na listę gatunków łownych również daje możliwość kontroli stanu populacji tego gatunku i jego pozyskiwania. W przypadku zwierząt wpisanych na listę gatunków łownych obowiązują okresy polowań określone w rozporządzeniu ministra środowiska z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne (Dz. U. z 2009 r. Nr 163, poz. 1303). W związku z powyższym, również w sytuacji wyłączenia bobra europejskiego spod ochrony i wpisania na listę gatunków łownych, konieczne jest określenie warunków pozyskiwania, tj. ustalenie okresu ochronnego opartego na biologii i ekologii gatunku oraz eksploatacji zapewniającej zachowanie populacji bobra europejskiego we właściwym stanie ochrony, zgodnie z postanowieniami dyrektywy siedliskowej. Nie rozwiązałoby to jednak sytuacji konfliktowych i nie zmniejszyłoby stopnia szkód bobrowych. Ze względu na brak zainteresowania myśliwych użytkowaniem tego gatunku, jak również ich obawę przed ponoszeniem odpowiedzialności finansowej za szkody powodowane przez bobry, rozwiązanie takie nie wydaje się optymalne. W Polsce nie istnieje tradycja polowania na bobra i myśliwi często odmawiają strzelania do tego gatunku.

   Ponadto ograniczenie ilości bobra poprzez odstrzał jest niezwykle trudne. Z uwagi na dużą populację bobra w Polsce najprawdopodobniej sama redukcja liczby osobników w danym miejscu, nawet przez okres całego roku kalendarzowego, nie rozwiąże problemu szkód powodowanych przez ten gatunek, gdyż coraz to nowe rodziny tych ssaków będą zajmować korzystne dla siebie miejsca.

   Zgodnie z art. 56 ust. 8 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220, ze zm.) regionalni dyrektorzy ochrony środowiska do dnia 31 stycznia każdego roku składają generalnemu dyrektorowi ochrony środowiska raport o wydanych w roku poprzednim zezwoleniach na wykonywanie czynności zakazanych wobec gatunków zwierząt objętych ochroną. Z aktualnych danych wynika, że na terenie całej Polski w 2010 r. wydano 120 decyzji na odstrzał 1802 osobników bobra europejskiego. Zrealizowano odstrzał 399 osobników.

   Ministerstwo Środowiska zdaje sobie sprawę z powagi problemu wywołanego przez wzrost populacji bobrów oraz szkody powodowane przez ten gatunek w gospodarce człowieka. Należy jednak mieć również na uwadze, iż szkody w wałach przeciwpowodziowych nie są wyrządzane wyłącznie przez bobry. Innymi gatunkami zwierząt, które mogą kopać nory w wałach przeciwpowodziowych, są m.in.: lisy, jenoty, norki amerykańskie.

   W związku z powyższym, najbardziej skutecznym działaniem jest długofalowe zabezpieczenie techniczne wałów przeciwpowodziowych oraz odpowiednie ich utrzymanie, które wzmocni i uchroni budowle wodne przed zniszczeniem nie tylko przez bobry, ale również przez inne zwierzęta. Warto rozważyć wykonanie takich zabezpieczeń budowli wodnych w ramach działań inwestycyjnych związanych z ochroną przeciwpowodziową, finansowanych z PO IiŚ. Podkreślić jednak należy, że długoterminowe efekty będzie można osiągnąć tylko w przypadku integracji działań służb odpowiedzialnych za ochronę przyrody i służb odpowiedzialnych za utrzymanie urządzeń przeciwpowodziowych.

   Rozwiązania polegające na wykonaniu zabezpieczeń wałów przed rozkopywaniem oraz ich szczegółowy opis zostały przedstawione w praktycznym poradniku: ˝Analiza dotychczasowych rodzajów i rozmiaru szkód wyrządzanych przez bobry oraz stosowanie metod rozwiązywania sytuacji konfliktowych˝. Poradnik ten został udostępniony wszystkim regionalnym konserwatorom przyrody i dyrektorom parków narodowych. Przykładowym rozwiązaniem, opisanym w niniejszym opracowaniu, w przypadku rozkopywania wałów przez zwierzęta jest zamocowanie rozłożonej na wale metalowej siatki stalowymi kotwami o długości minimum 50 cm lub też wkopywanie siatki lub maty w konstrukcję obwałowania. Poradnik wskazuje również metody zapobiegania innym rodzajom szkód, tj.: zalewaniu obszarów rolniczych w wyniku budowy tam przez bobry, zgryzaniu drzew, blokowaniu przepustów.

   Działania prewencyjne można podjąć w ramach istniejącego mechanizmu współfinansowania systemów zabezpieczających przed bobrami. Zgodnie z przepisem art. 126 ust. 4 ustawy o ochronie przyrody właściciele lub użytkownicy gospodarstw rolnych i leśnych mogą współdziałać z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska, a na obszarze parku narodowego - z dyrektorem parku, w zakresie sposobów zabezpieczenia upraw i płodów rolnych, lasów oraz zwierząt gospodarskich przed szkodami powodowanymi przez zwierzęta gatunków chronionych, za które Skarb Państwa wypłaca odszkodowania. Według art. 126 ust. 5 ww. ustawy współdziałanie może obejmować budowę urządzeń lub wykonanie zabiegów zapobiegających szkodom, finansowane z budżetu właściwego miejscowo dyrektora parku narodowego lub regionalnego dyrektora ochrony środowiska, w ramach zawartych umów cywilnoprawnych.

   Sekretarz stanu

   Stanisław Gawłowski

   Warszawa, dnia 29 sierpnia 2011 r.