VI kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -
na interpelację nr 17932
w sprawie sytuacji finansowej Polski oraz przyszłorocznego budżetu państwa
Szanowny Panie Marszałku! W związku z pismem szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów pana Tomasza Arabskiego, przy którym przekazane zostało skierowane do prezesa Rady Ministrów pana Donalda Tuska wystąpienie pana posła Mariusza Błaszczaka i pani poseł Beaty Szydło z dnia 22 września 2010 r. w sprawie sytuacji finansowej Polski oraz przyszłorocznego budżetu państwa, uprzejmie przedstawiam poniżej odpowiedzi na zawartych w interpelacji 30 pytań.
1. Rząd mówi, że nie chce ˝łupić banków˝. Dlaczego więc chce ˝łupić obywateli˝, podnosząc stawki podatku VAT?
W okresie pogłębiających się problemów ze zbilansowaniem deficytu budżetowego rząd polski podjął szereg działań mających służyć zapewnieniu stabilności finansów publicznych, które zostały sprecyzowane w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa 2010-2013 (przyjętym przez Radę Ministrów w drodze uchwały nr 119 z dnia 3 sierpnia 2010 r. - M.P. z dnia 16 sierpnia 2010 r. Nr 57, poz. 773). Do działań tych należą m.in. zmiany w systemie podatkowym.
Jedną z ważniejszych zmian jest tymczasowe podwyższenie (na 3 lata, tj. do dnia 31 grudnia 2013 r.) wszystkich stawek podatku VAT o 1 punkt procentowy, począwszy od stycznia 2011 r.
Zauważyć przy tym należy, że Polska nie jest jedynym państwem członkowskim Unii Europejskiej, które zdecydowało w ostatnim czasie o podwyższeniu stawek podatku VAT, gdyż od początku 2009 r. uczyniło to aż 11 państw członkowskich Unii Europejskiej (Wielka Brytania, Węgry, Rumunia, Grecja, Estonia, Litwa, Czechy, Hiszpania, Portugalia, Finlandia oraz Łotwa).
Należy także podkreślić relatywnie niewielką skalę planowanej w Polsce czasowej podwyżki stawki podatku VAT (tylko o 1 punkt procentowy) w porównaniu do podwyżek stawek VAT dokonanych w innych państwach członkowskich, dochodzących nawet do 4-5 punktów procentowych.
Podejmując decyzję o podwyższeniu stawek, rząd podjął starania, by po wygaśnięciu z dniem 31 grudnia 2010 r. derogacji zapisanej w traktacie akcesyjnym z 2004 r. (przedłużonej w grudniu 2007 r. na dalsze 3 lata, tj. do dnia 31 grudnia 2010 r.) wprowadzić od stycznia 2011 r. najniższą, jaką w tym zakresie zgodnie z prawem Unii Europejskiej Polska może zastosować, czyli 5-procentową stawkę podatku VAT na nieprzetworzoną żywność oraz książki i czasopisma specjalistyczne.
Ponadto wdrożone zostały działania zmierzające do obniżenia z 7% do 5% stawki podatku VAT na podstawowe produkty żywnościowe, takie jak: chleb, nabiał, przetwory mięsne, produkty zbożowe (mąka, kasza, makaron), soki, owoce i warzywa, ryby, jadalne oleje i tłuszcze (zwierzęce i roślinne).
Podkreślić przy tym należy, iż powyższe działania rządu w zakresie obniżenia stawki podatku VAT na ww. produkty z 7% do 5% podyktowane są przede wszystkim troską o mniej zamożną część społeczeństwa, dla której wydatki na te produkty stanowią istotną pozycję w wydatkach budżetu domowego społeczeństwa.
Proponowane zmiany w zakresie stawek podatku VAT zostały zawarte w rządowym projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej. Projekt ten został przesłany do Pana Marszałka Sejmu RP w dniu 30 września 2010 r. i jego treść jest dostępna na stronie internetowej Sejmu - www.sejm.gov.pl (druk nr 3430).
2. Czy rząd wie, jak podniesienie VAT wpłynie na konsumpcję?
26. Czy rząd wyliczył, o ile średnio wzrośnie utrzymanie polskiej rodziny, mającej średnie dochody, w związku ze wzrostem podatków?
Wzrost stawek VAT nie wpłynie znacząco na konsumpcję, a w odniesieniu do gospodarstw domowych w najmniejszym stopniu przyczyni się do wzrostu kosztów utrzymania gospodarstw o najniższych dochodach. Zaproponowane rozwiązanie stanowi zatem najlepszą alternatywę wobec innych instrumentów podatkowych.
Przedstawiając wpływ proponowanych zmian stawek VAT w 2011 r. na poziom cen, należy zaznaczyć, iż zmiana stawki VAT z 3% do 5% na żywność nieprzetworzoną musi być wprowadzona niezależnie od pozostałych propozycji zmian w stawkach podatku VAT. Wynika to z faktu wygaśnięcia derogacji zapisanej w traktacie akcesyjnym z 2004 r. i przedłużonej w grudniu 2007 r. na dalsze 3 lata, tj. do 31 grudnia 2010 r. Od stycznia 2011 r. stawki VAT na nieprzetworzoną żywność oraz książki i czasopisma specjalistyczne muszą wynosić co najmniej 5%.
W przypadku pozostałych zmian stawek VAT propozycja rządu została tak skonstruowana, aby negatywne skutki tych zmian były jak najmniej odczuwalne dla gospodarstw domowych o najniższych dochodach. Dokonane szacunki wskazują, że w wyniku proponowanych zmian stawek VAT na artykuły żywnościowe ceny żywności (indeks cen dla całej grupy towarowej - żywności) nie powinny wzrosnąć. Biorąc pod uwagę udział wydatków gospodarstw domowych na poszczególne grupy żywności, należy oczekiwać, iż obniżka cen żywności objętej zmianą stawki VAT z 7% do 5% będzie rekompensować podwyżki cen w grupie objętej podwyżką stawki VAT z 3% do 5% i z 22% do 23%. Oznacza to, że faktyczne wydatki gospodarstw domowych z tytułu wzrostu stawek VAT zwiększą się o ok. 0,3%. Ponadto ten wzrost powinien być rozłożony w czasie.
Odnosząc się do oceny wpływu proponowanych zmian w zakresie stawek VAT na sytuację najbiedniejszych grup społeczeństwa, należy pamiętać, iż wśród gospodarstw domowych o niższych dochodach (w tym także gospodarstw domowych emerytów i rencistów) udział wydatków na żywność jest większy. W związku z tym planowane zmiany stawek VAT w najmniejszym stopniu dotkną właśnie te gospodarstwa. Obniżenie stawki VAT na część podstawowych produktów żywnościowych pozwoli, zwłaszcza w przypadku tych najbiedniejszych gospodarstw, na ograniczenie negatywnego wpływu możliwych podwyżek cen w pozostałych grupach. W związku z tym łączny efekt podwyżek stawek VAT dla najbiedniejszych gospodarstw domowych będzie mniejszy niż szacowne 0,3%, dla ogółu.
Należy zaznaczyć, iż obecna sytuacja gospodarcza charakteryzująca się stopniową odbudową wzrostu gospodarczego po okresie kryzysu i nadal trudną sytuacją na rynku pracy nie będzie sprzyjać nieuzasadnionym podwyżkom cen. Poszczególne rodzaje dóbr charakteryzują się różnymi elastycznościami cenowymi popytu i podaży, a to decyduje, w jakim stopniu podwyżka stawek podatków pośrednich zostanie rozłożona pomiędzy konsumentów a przedsiębiorców. W przypadku dóbr nieżywnościowych i niektórych usług popyt jest relatywnie elastyczny, wobec czego koszty wzrostu stawki VAT z 22% do 23% dla tych wydatków w dużej mierze powinny być poniesione przez producentów. Dodatkowo w przypadku tych dóbr i usług należy uwzględnić tzw. efekt cen atrakcyjnych, który sprawi, że przedsiębiorcy niechętnie będą zmieniali ceny swoich dóbr i usług jedynie o 1%.
Fakt, iż popyt konsumpcyjny rośnie w bardzo umiarkowanym tempie, a przedsiębiorcy nadal mają wolne moce produkcyjne, skłania ku tezie, iż wzrost obciążeń podatkowych w grupach objętych podwyżkami stawki VAT może być w znacznym stopniu zrekompensowany ograniczeniem marż handlowych, bez konieczności podnoszenia cen. Dodatkowo należy mieć na uwadze, że wzrost stawek VAT będzie skompensowany w części przez zakładaną aprecjację kursu złotego.
Trzeba też pamiętać, iż zmiana stawki VAT będzie tylko jednym z bardzo wielu czynników kształtujących poziom cen w przyszłym roku. Pozostałe czynniki o charakterze popytowym lub podażowym będą wpływać zarówno w kierunku wzrostu, jak i w kierunku spadku cen poszczególnych dóbr.
Należy mieć na uwadze, że w przypadku, gdyby nie podwyższono stawek VAT, zaś relacja długu publicznego do PKB przekroczyłaby wartość 55%, wystąpiłaby konieczność podjęcia działań naprawczych przewidzianych w ustawie o finansach publicznych, które w sposób bezpośredni wpłynęłyby negatywnie na dochody społeczeństwa, szczególnie na najbiedniejsze gospodarstwa domowe. Negatywny efekt tych rozwiązań na wzrost konsumpcji byłby znacznie większy niż szacowny efekt podwyższenia stawek VAT. Jest to najbardziej optymalny sposób zachowania dyscypliny w finansach publicznych, którego skutki są jak najmniej uciążliwe dla najbiedniejszych gospodarstw domowych.
3. Czy rząd wie, jak podwyżka VAT wpłynie na koszty produkcji, szczególnie w przypadku mniejszych przedsiębiorców?
4. Czy rząd wie, jak podwyżka VAT odbije się na finansach samorządów?
Projektowane tymczasowe podwyższenie stawek podatku VAT może wpłynąć zarówno na podatników tego podatku, jak i na ostatecznych konsumentów. Trudno przy tym oszacować wpływ podwyżek stawek podatku VAT na koszty produkcji (szczególnie dla mniejszych przedsiębiorców) oraz budżety jednostek samorządu terytorialnego z uwagi na okoliczność, że wysokość stawki podatku nie musi przekładać się automatycznie na wzrost cen (z przyczyn, o których mowa już wcześniej).
Jednocześnie zauważyć należy, iż skala podniesienia wysokości stawek podatku o 1 punkt procentowy przy rynkowym charakterze cen towarów i usług obciążonych powyższym podatkiem przy ich sprzedaży pozwala zakładać, iż wpływ podniesienia stawek VAT na koszty produkcji oraz ceny będzie ograniczony, a w wielu przypadkach nie wystąpi w ogóle (konkurencja rynkowa).
5. Co rząd zrobił, aby przedłużyć obowiązywanie zerowej stawki VAT na książki?
W związku z wygasaniem z końcem bieżącego roku przyznanych Rzeczypospolitej Polskiej derogacji, m.in. w zakresie stosowania stawki 0% do dostaw niektórych książek i specjalistycznych periodyków, minister finansów wystąpił do Komisji Europejskiej z prośbą o przygotowanie propozycji legislacyjnej, która umożliwiłaby stosowanie przez Rzeczpospolitą Polską przedmiotowej derogacji również po 31 grudnia 2010 r. W odpowiedzi na ww. pismo ministra finansów Komisja Europejska przypomniała, iż w trakcie debaty toczącej się na forum Rady UE w ostatnich latach na temat obniżonych stawek VAT niektóre państwa członkowskie silnie sprzeciwiały się dalszemu przedłużaniu możliwości stosowania obniżonych stawek i podkreślały, że każda przyszła decyzja w sprawie obniżonych stawek VAT powinna ograniczać ich ogólny zakres (należy pamiętać, iż decyzje w sprawach podatkowych w Unii Europejskiej wymagają jednomyślności wszystkich państw członkowskich). Ponadto Komisja Europejska poinformowała, iż Rada UE w najbliższej przyszłości nie będzie powracać do kwestii obniżonych stawek VAT i jej zdaniem ewentualny nowy projekt legislacyjny w tej sprawie powinien raczej racjonalizować i upraszczać obecnie obowiązujące przepisy, a nie po raz kolejny rozszerzać ich zakres.
Mając na uwadze powyższe stanowisko Komisji Europejskiej o niepodejmowaniu działań zmierzających do przedłużenia przyznanych Polsce derogacji, brak jest możliwości utrzymania przez Polskę stawki 0% w odniesieniu do dostawy książek i czasopism specjalistycznych po 31 grudnia 2010 r.
6. Czy Donald Tusk wie, ile kosztuje komplet podręczników dla ucznia I klasy szkoły podstawowej, I klasy gimnazjum, I klasy liceum?
Przeprowadzona w 1999 r. reforma edukacji wprowadziła konkurencyjność na rynku podręczników szkolnych. Powstała bardzo zróżnicowana oferta podręczników szkolnych, z której nauczyciele mogą korzystać w zależności od preferowanych metod nauczania i potrzeb uczniów. Celem tego działania było zapewnienie nauczycielom dostępu do jak najpełniejszej oferty dydaktycznej i umożliwienie wyboru najlepszego podręcznika, dostosowanego do potrzeb danej grupy uczniów.
Reforma programowa wdrażana jest stopniowo. W roku szkolnym 2009/2010 reforma objęła przedszkola, pierwsze klasy szkół podstawowych oraz pierwsze klasy gimnazjów. W następnym roku szkolnym reforma objęła klasy pierwsze i drugie szkół podstawowych i gimnazjów, a w roku szkolnym 2011/2012 obejmie trzecie klasy szkół podstawowych i gimnazjów. W roku szkolnym 2012/2013 reformą zostaną objęte pierwsze klasy szkół ponadgimnazjalnych.
Poprzednia - tak gruntowna - zmiana podstawy programowej skutkująca koniecznością wymiany podręczników miała miejsce już ponad 10 lat temu.
Począwszy od roku szkolnego 2009/2010, w klasach, w których obowiązuje nowa podstawa programowa określona rozporządzeniem ministra edukacji narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 4, poz. 17), mogą być stosowane podręczniki zgodne z nową podstawą programową i wpisane do odrębnego wykazu podręczników zgodnych z tą podstawą. Nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego, oprócz regulacji treści kształcenia w języku efektów kształcenia, zmienia również zakres i treści kształcenia na poszczególnych etapach edukacyjnych. Zakres tych zmian jest różny w zależności od specyfiki przedmiotu bądź rodzaju zajęć. Spowodowało to konieczność przygotowania podręczników dla klas objętych reformą programową, tak aby uwzględniały zakres treści nauczania i wymagania określone w nowej podstawie programowej.
Wymiana podręczników w związku z nową podstawą programową odbywa się sukcesywnie. W roku szkolnym 2010/2011 konieczność zakupu nowych podręczników dotyczy tylko dwóch spośród dwunastu roczników uczniów, czyli tych, którzy uczą się w klasach II szkół podstawowych i klasach II gimnazjum.
W roku szkolnym 2010/2011 uczniowie klas I szkół podstawowych i klas I gimnazjum mają już możliwość odkupienia używanych podręczników od ubiegłorocznych pierwszoklasistów, ponieważ nauczyciele mają prawo stosować w kolejnych latach te same podręczniki. Ponadto jeżeli nauczyciel oceni, że poprzednia wersja podręcznika nie różni się istotnie od tej wpisanej na listę podręczników zgodnych z nową podstawą programową i uczniowie bez przeszkód mogliby z niej korzystać, może poinformować uczniów o możliwości korzystania również z tej wersji. Uczniowie pozostałych klas wszystkich typów szkół uczą się według dotychczasowej podstawy programowej i również mogą korzystać z używanych podręczników.
Zgodnie bowiem z art. 22a ust. 1 ustawy o systemie oświaty to nauczyciel ma prawo wyboru podręcznika spośród podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego, a zatem decyzja, czy i z jakich podręczników korzystać na zajęciach, należy do nauczyciela, i nie ma formalnych przeszkód, aby nauczyciele wybierali w kolejnych latach te same podręczniki.
Jednym ze sposobów obniżenia kosztów związanych z zakupem podręczników jest obrót używanymi podręcznikami. Dyrektor szkoły, zgodnie z art. 22b ustawy o systemie oświaty, może podejmować działania organizacyjne umożliwiające obrót używanymi podręcznikami na terenie szkoły. Także decyzje dotyczące ewentualnego przekazywania używanych podręczników z wyprawek do bibliotek szkolnych są podejmowane na poziomie szkół.
Uprzejmie informuję, że w warunkach gospodarki wolnorynkowej Ministerstwo Edukacji Narodowej nie dysponuje narzędziami zdolnymi regulować ceny podręczników szkolnych. Wydawcy, księgarnie, hurtownie i inne podmioty prowadzące sprzedaż podręczników są niezależnymi podmiotami prawnymi i fizycznymi, działającymi na rynku zgodnie z przepisami prawa handlowego.
Od lat Ministerstwo Edukacji Narodowej podejmuje działania mające na celu obniżenie obciążeń finansowych związanych z zakupem podręczników. Od kilku lat realizowany jest rządowy program pomocy uczniom ˝Wyprawka szkolna˝, którego celem jest wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów, szczególnie pochodzących z rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej, oraz wspieranie rozwoju edukacyjnego uczniów poprzez zakup podręczników.
W 2009 r. ze względu na wejście w życie nowej podstawy programowej zmodyfikowano założenia programu ˝Wyprawka szkolna˝, poprawiając dostępność uzyskania dofinansowania do podręczników szkolnych, m.in. poprzez wprowadzenie nowej grupy uczniów z klasy I gimnazjum.
Na podstawie uchwały nr 76/2010 Rady Ministrów w sprawie rządowego programu pomocy uczniom w 2010 r. ˝Wyprawka szkolna˝ oraz wypłaty uczniom zasiłku powodziowego na cele edukacyjne i rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy finansowej uczniom na zakup podręczników oraz wypłaty uczniom zasiłku powodziowego na cele edukacyjne, uczniowie rozpoczynający w roku szkolnym 2010/2011 naukę w klasach I-II szkoły podstawowej, w klasach I-III ogólnokształcącej szkoły muzycznej I stopnia, w klasie II gimnazjum, w klasie II ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia, w klasie II ogólnokształcącej szkoły sztuk pięknych oraz w klasie V ogólnokształcącej szkoły baletowej oraz uczniowie niepełnosprawni: niesłyszący, słabo widzący, z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi, posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego otrzymają dofinansowanie do podręczników.
Na realizację powyższego zadania zaplanowano w rezerwie celowej nr 26: Dofinansowanie Narodowego Programu Stypendialnego, w tym wyprawka szkolna, środki finansowe w wysokości 103 350 tys. zł.
Wysokość dofinansowania do zakupu podręczników wynosi:
- 170 zł dla uczniów z klas I-III szkoły podstawowej;
- 310 zł dla uczniów z klasy II gimnazjum;
- 200 zł dla uczniów niepełnosprawnych z klas IV-VI szkoły podstawowej;
- 300 zł dla uczniów niepełnosprawnych z zasadniczych szkół zawodowych;
- 370 zł dla uczniów niepełnosprawnych ze szkół ponadgimnazjalnych,
- w tym uczniów odpowiednich klas ze szkół artystycznych.
Ponadto przewidziano środki na dofinansowanie zakupu podręczników także dla grupy uczniów z rodzin, w których kryterium dochodowe przekracza 351 zł na osobę w rodzinie, a które ze względu na sytuacje życiowe określone w art. 7 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (bezrobocie, wielodzietność, długotrwała choroba, zdarzenia losowe, sytuacje kryzysowe) wymagają objęcia ucznia pomocą. Pomoc przeznaczona jest dla 10% uczniów z ogólnej liczby uczniów wymienionych w programie i przyznawana jest na podstawie decyzji dyrektora szkoły, do której uczęszcza uczeń.
Szacuje się, że w roku szkolnym 2010/2011 pomoc w ramach programu otrzyma ponad 475 tys. dzieci i młodzieży, w tym około:
- 286 tys. uczniów klas I-III szkół podstawowych oraz uczniów klas I-III ogólnokształcących szkół muzycznych I stopnia;
- 108 tys. uczniów klas II gimnazjów, klas II ogólnokształcących szkół muzycznych II stopnia, klas II ogólnokształcących szkół sztuk pięknych oraz klas V ogólnokształcących szkół baletowych;
- 81 tys. uczniów niepełnosprawnych realizujących w roku szkolnym 2010/2011 obowiązek szkolny lub obowiązek nauki w szkołach dla dzieci i młodzieży lub w szkołach artystycznych.
W dniu 9 czerwca br. uruchomiono I transzę środków w wysokości 85 343 510 zł; w dniu 28 września br. uruchomiono II transzę środków w wysokości 230 032 zł.
7. Rząd planuje zlikwidować ulgę podatkową na materiały budowlane, twierdząc, że te pieniądze przeznaczy na budownictwo społeczne. Pytamy rząd: W jaki sposób ta obietnica będzie zrealizowana?
Obecnie trwają prace nad dokumentem pn. ˝Główne problemy, cele i kierunki programu wspierania rozwoju budownictwa mieszkaniowego do 2020 roku˝, opracowanym przez ministra infrastruktury. W programie w zakresie podstawowych działań towarzyszących racjonalizacji struktury wydatków budżetowych na mieszkalnictwo przedstawione zostaną m.in. propozycje dotyczące systemu zwrotu osobom fizycznym części wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym.
8. Dlaczego rząd chce zmniejszyć blisko o połowę zasiłek pogrzebowy?
Wysokość zasiłku pogrzebowego przysługującego z ubezpieczeń społecznych ustala przepis art. 80 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, z poźn zm.). Przepis ten stanowi, iż zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości 200% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione. Kwota zasiłku pogrzebowego zmienia się obecnie co kwartał i jest ustalana miesięcznie, poczynając od trzeciego miesiąca kalendarzowego kwartału, na okres 3 miesięcy, na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału. Kwotę zasiłku pogrzebowego ogłasza prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w formie komunikatu ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej ˝Monitor Polski˝.
Aktualnie wysokość zasiłku pogrzebowego od dnia 1 września do dnia 30 listopada 2010 r. wynosi 6395,70 zł; kwota ta zmieni się od 1 grudnia 2010 r. na kolejny 3-miesięczny okres i będzie ustalona w wysokości 200% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za trzeci kwartał 2010 r.
W projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (druk sejmowy nr 3430), w art. 12 tego projektu dokonuje się zmiany art. 80 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zakłada się, że zasiłek pogrzebowy będzie ustalony w ustawie kwotowo i będzie wynosił 4 tys. zł. Nowa wysokość zasiłku pogrzebowego będzie miała zastosowanie do wypłat zasiłków po osobach, których śmierć nastąpi po dniu 28 lutego 2011 r.
Projektowana zmiana wysokości zasiłku pogrzebowego ma na celu dopasowanie wysokości tego zasiłku do średniej unijnej kwoty zasiłku pogrzebowego. Należy także podkreślić, że w wielu krajach europejskich nie ma zasiłku pogrzebowego (np. Niemcy, Szwecja, Wielka Brytania, Włochy, Norwegia, Węgry, Islandia, Finlandia), a w takich krajach jak: Portugalia, Rumunia Słowacja, Belgia, Republika Czeska, Estonia, Łotwa, kwota zasiłku pogrzebowego nie przekracza 200 euro. Nieco wyższe zasiłki pogrzebowe występują jedynie w Słowenii (507 euro), Grecji (ok. 760 euro) i w Luksemburgu (1200 euro), które są jednak znacznie niższe od zasiłków wypłacanych w Polsce.
Obniżenie wysokości zasiłków pogrzebowych do kwoty 4 tys. zł zmniejszy w 2011 r. wydatki w systemie ubezpieczeń społecznym obsługiwanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o kwotę ok. 862 mln zł.
Wymaga także podkreślenia, że Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan pozytywnie odniosła się do kwestii obniżenia wysokości zasiłków pogrzebowych jako działań idących we właściwym kierunku, wskazując, iż są one zbyt ostrożne, co powoduje, że Polska pod względem wysokości tych zasiłków nadal pozostanie w czołówce europejskiej.
Jednocześnie z uwagi na proponowane obniżenie wysokości zasiłku pogrzebowego, o którym mowa w art. 80 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, za zasadne uznano także analogiczne, w odpowiedniej proporcji, obniżenie zasiłku pogrzebowego należnego żołnierzom i funkcjonariuszom na podstawie ustaw dotyczących tych służb mundurowych, proporcjonalnie jak został obniżony zasiłek pogrzebowy z ubezpieczeń społecznych.
9. W jaki sposób rząd zamierza ograniczyć liczbę urzędników, skoro przez trzy lata sukcesywnie powiększał ich liczbę, uzasadniając to zwiększoną liczbą zadań i polepszeniem jakości pracy. Czy oznacza to, że teraz zadania nie będą wykonywane?
Planowana racjonalizacja zatrudnienia w administracji zostanie dokonana za pośrednictwem narzędzi przewidzianych w projektowanej ustawie o racjonalizacji zatrudnienia w państwowych jednostkach budżetowych i niektórych innych jednostkach sektora finansów publicznych. Zgodnie z założeniami projektu zadaniem kierowników podmiotów objętych racjonalizacją zatrudnienia będzie dostosowanie struktury zatrudnienia do zadań wykonywanych w podmiotach. Decyzje dotyczące sposobu przeprowadzenia racjonalizacji zatrudnienia będą podejmowane suwerennie przez kierowników podmiotów (możliwe będzie np. zmniejszenie wymiaru czasu pracy wybranych pracowników). Należy spodziewać się, że kierownicy podmiotów będą kierowali się przede wszystkim koniecznością zapewnienia optymalnego poziomu realizacji zadań wykonywanych przez jednostkę. Projekt ustawy przewiduje możliwość ograniczenia obowiązku racjonalizacji zatrudnienia m.in. dla podmiotów wykonujących zadania o szczególnym znaczeniu dla funkcjonowania państwa oraz podmiotów efektywnie wykonujących powierzone zadania.
10. Jaka kwota zostanie przeznaczona na odprawy dla tych urzędników?
Łączna wartość odpraw dla pracowników, z którym rozwiązywany będzie stosunek pracy, zależeć będzie od wynagrodzeń tych pracowników. Zakładając, że każdy zwalniany pracownik otrzyma odprawę o przeciętnej wysokości 2,73 miesięcznego wynagrodzenia1) (odpowiada to założeniu, że racjonalizacja zostanie przeprowadzona wyłącznie w drodze rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę), maksymalne możliwe jednorazowe koszty jednostek z tytułu odpraw wyniosą w 2011 r. 266 mln zł, a oszczędności jednostek 693 mln zł (skutek netto + 427 mln zł). W kolejnych latach oszczędności netto wyniosą ok. 1,3-1,4 mld zł.
11. Jakie będą koszty likwidacji rządowych ośrodków i gospodarstw pomocniczych?
Nowa ustawa o finansach publicznych wprowadza niezbędne oraz gruntowne zmiany w organizacji i zasadach funkcjonowania sektora finansów publicznych. Nie przewiduje ona m.in. dalszego funkcjonowania państwowych i samorządowych gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych.
W kwestii kosztów likwidacji podmiotów, o których wyżej mowa, należy stwierdzić, że nowa ustawa o finansach publicznych jest aktem prawnym o charakterze systemowym, który nie generuje wydatków ani dochodów państwa, a może jedynie spowodować racjonalizację wydatków. Stanowi swego rodzaju kodeks prawa finansów publicznych, który określa ramy sektora, podział zadań i kompetencji oraz stosowane w sektorze procedury - przepisy fundamentalne dla prowadzenia dobrej polityki finansowej i utrzymania odpowiedniego stanu finansów publicznych.
Ponadto nowa ustawa systemowa pozwoli na ewolucyjne wprowadzanie zmian do systemu finansów publicznych. Z uwagi na charakter wprowadzanych w tej ustawie zmian skutki implementowania tego aktu będą mogły być ocenione w perspektywie dłuższej niż rok. Zakłada się jednakże, że w początkowym okresie wdrażania przepisów nowej ustawy o finansach publicznych można liczyć się z pewnymi kosztami, które w rezultacie zostaną zniwelowane oszczędnościami, jakie przyniesie reforma finansów publicznych.
Przewiduje się, iż pierwsze korzyści związane z wprowadzaniem zmian zawartych w nowej ustawie systemowej będą odnotowywane już w pierwszych latach po wejściu w życie ustawy i głównie polegać będą na osiągnięciu zwiększonej przejrzystości funkcjonowania i organizacji sektora finansów publicznych, wypełniając tym samym potrzebę przezwyciężenia rozdrobnienia sektora finansów publicznych i związanego z tym marnotrawstwa środków publicznych. W dłuższej perspektywie przedmiotowa reforma przełoży się między innymi na stabilny wzrost i pożądane korzyści finansowe, co w obliczu stawianych przez społeczeństwo wymagań wydaje się być istotnym argumentem przemawiającym za słusznością i celowością nowych regulacji.
Należy zauważyć, iż sposób oraz forma wykonywania zadań publicznych zależą od decyzji dysponentów części budżetowych oraz organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego. Jednocześnie regulacjami zawartymi w ww. ustawie Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych wprowadzono okres przejściowy (jednego roku) na przystosowanie całego sektora do rozwiązań zawartych w nowych przepisach, co oznacza, że proces reorganizacji zostanie zakończony z końcem 2010 r. Zatem w tym czasie upoważnione organy będą podejmowały decyzje w zakresie wyboru formy organizacyjnej dla dalszej realizacji zadań publicznych wykonywanych dotychczas przez likwidowane gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych. Natomiast ostateczny efekt będzie zależał również od działań podejmowanych przez poszczególnych kierowników jednostek, zarówno w zakresie wykorzystania pracowników likwidowanych podmiotów, jak i sposobu (formy) wykonywania zadań publicznych realizowanych dotychczas przez te podmioty.
Jednocześnie mając na względzie zapewnienie odpowiednich środków na wynagrodzenia dla pracowników likwidowanych gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych, w art. 87 ust. 2 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych przewiduje się, iż w przypadku zakończenia likwidacji tych podmiotów przed dniem 31 grudnia 2010 r. minister finansów dokona zmian w wydatkach budżetu państwa na wniosek dysponenta części.
Ponadto przepisy art. 94 ww. ustawy wprowadzającej stanowią, iż w okresie przejściowym, tj. w latach 2011 i 2012, wydatki budżetowe państwowych jednostek budżetowych m.in. wykonujących zadania dotychczas realizowane przez gospodarstwa pomocnicze państwowej jednostki budżetowej, mogą zostać zwiększone ze środków utworzonej na ten cel w budżecie państwa rezerwy celowej, w proporcji odpowiadającej przyrostowi dochodów uzyskiwanych przez państwowe jednostki budżetowe. Po okresie przejściowym środki na finansowanie tych zadań przez państwowe jednostki budżetowe zostaną zabezpieczone w budżecie państwa poprzez włączenie do planów finansowych jednostek. Omawiana rezerwa może dotyczyć wydatków rzeczowych, jak i na wynagrodzenia.
12. Jak rząd planuje ograniczyć wydatki na armię? Jakie dokładnie wydatki będą ograniczone? Czy wpłyną one na bezpieczeństwo kraju?
Wydatki na obronę narodową w projekcie ustawy budżetowej na rok 2011 przekazanej do Sejmu RP zostały zaplanowane zgodnie z ustawą z dnia 25 maja 2001 r. o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 76, poz. 804, z późn. zm.), tj. w wysokości 1,95% produktu krajowego brutto z roku poprzedniego.
Ponadto informuję, że zgodnie z przedstawionym Wieloletnim Planem Finansowym Państwa 2010-2013 niezbędne jest częściowe uelastycznienie wydatków na obronę narodową poprzez stworzenie funduszu obrony narodowej, tak aby w okresie całego cyklu gospodarczego (6-letniego) wydatki wynosiły średnio 1,95% PKB, ale w poszczególnych latach były dostosowane do możliwości finansowych państwa i zapewniały stabilność finansów publicznych.
Zakłada się, że działania te nie będą miały negatywnego wpływu na obronność kraju.
13. W jaki sposób rząd zamierza zmusić samorządy i administrację państwową do korzystania ze wspólnego konta w BGK, skoro samorządy mają konstytucyjnie zagwarantowaną niezawisłość?
W przygotowanym przez ministra finansów projekcie ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw wprowadza się:
- obowiązek lokowania wolnych środków państwowych funduszy celowych, agencji wykonawczych oraz innych niektórych jednostek sektora finansów publicznych na rachunku ministra finansów,
- możliwość lokowania przez jednostki samorządu terytorialnego oraz inne jednostki sektora finansów publicznych wolnych środków w formie depozytu prowadzonego przez ministra finansów.
Poszerzenie katalogu instrumentów, w które jednostki samorządu terytorialnego mogą lokować wolne środki o depozyt u ministra finansów nie stoi w sprzeczności z konstytucyjną zasadą samodzielności jednostek samorządu terytorialnego.
14. Rząd ma zamiar uzyskać 15 mld zł. Jakie dokładnie spółki są przeznaczone do prywatyzacji i jaka jest ich aktualna sytuacja finansowa wartość oraz na jakim etapie są przygotowania do tych prywatyzacji? Czy zyski z prywatyzacji są rzeczywiście realne, skoro w tym roku na koniec lipca osiągnięto 40% planowanej kwoty?
Minister skarbu państwa realizuje swoje zadania w zakresie prywatyzacji w oparciu o przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 22 kwietnia 2008 r. ˝Plan prywatyzacji na lata 2008-2011˝ (dalej: plan). Początkowo obejmował on realizację procesów dla 740 podmiotów, a jego aktualizacja przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 10 lutego 2009 r. rozszerzyła tę listę do 802 spółek. Włączone do planu podmioty to spółki powstałe w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych. Powyższe dokumenty są ogólnodostępne, m.in. na stronach internetowych Ministerstwa Skarbu Państwa. Ponadto dla wszystkich prowadzonych procesów prywatyzacji dostępne są tzw. karty prywatyzacji zawierające bieżące informacje o poszczególnych projektach. Karty zawierają m.in. profile spółek, udziału Skarbu Państwa w danym podmiocie, planowany tryb prywatyzacji, harmonogram procesu oraz informację, na jakim etapie obecnie się znajduje.
Zgodnie z przyjętym przez Radę Ministrów 3 sierpnia 2010 r. Wieloletnim Planem Finansowym Państwa 2010-2013 przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa w latach 2010-2013 wyniosą łącznie ok. 55 mld zł, z czego 30 mld zł w latach 2011-2013. Tym samym planowane przychody z prywatyzacji w roku 2011 szacowane są na poziomie 15 mld zł. W celu realizacji przychodów wskazanych w przedmiotowym dokumencie od roku 2011 konieczne będzie objęcie procesami prywatyzacji także spółek nie znajdujących się obecnie w nadzorze ministra skarbu państwa oraz odpowiednie dostosowanie programów i strategii branżowych do prowadzonej polityki prywatyzacyjnej.
Ponadto powyższy dokument zakłada, że w latach 2010-2013 dominująca część wpływów pochodzić będzie ze sprzedaży akcji PZU SA i PKO BP SA. Uwzględniając powyższe zapisy, minister skarbu państwa podejmował będzie działania związane ze zbywaniem kolejnych pakietów akcji tych spółek - do poziomu pozwalającego na zachowanie władztwa korporacyjnego.
W ustawie budżetowej na rok 2010 przychody z prywatyzacji zostały zaplanowane na kwotę 25 mld zł. Według stanu na dzień 1 października 2010 r. przychody z tytułu zrealizowanych procesów prywatyzacyjnych oraz podpisanych umów sprzedaży akcji/udziałów Skarbu Państwa wynoszą 20,8 mld zł, co stanowi 83,1% przychodów zaplanowanych na 2010 r.
Jednocześnie W dniu 29 września 2010 r. Polska Grupa Energetyczna zawarła ze Skarbem Państwa umowę polegającą na zakupie przez PGE SA większościowego pakietu akcji Skarbu Państwa stanowiącego 84,2% kapitału zakładowego spółki ENERGA SA. Ponadto do końca 2010 r. planowana jest prywatyzacja między innymi spółki ENEA SA oraz Giełdy Papierów Wartościowych SA. Także w chwili obecnej na różnych etapach zaawansowania znajduje się niemal 400 projektów prywatyzacyjnych, z czego ponad połowa znajduje się na zaawansowanym etapie poszukiwania inwestora.
15. Na jakiej podstawie rząd planuje uzyskanie dywidendy ze spółek z udziałem Skarbu Państwa w wysokości 9,2 mld zł? W tym roku dywidenda wyniesie 4,2 mld zł i jest to kwota rekordowa.
W projekcie ustawy budżetowej na 2011 r. nie jest ujęta dywidenda w kwocie 9,2 mld zł, lecz w wysokości 3 590 500 tys. zł - zał. nr 1 do projektu ustawy.
Zgodnie z zapisami dokumentu ˝Kierunki prywatyzacji majątku Skarbu Państwa w 2011 roku˝ minister skarbu państwa szacuje, że w 2011 r. dochody z tytułu dywidend uzyskanych ze spółek nadzorowanych przez ministra skarbu państwa wyniosą 3,3 mld zł. Powyższa kwota została zaplanowana na podstawie wyników finansowych spółek za I półrocze 2010 r. oraz prognozowanych wyników za cały rok. Szacunek uwzględnia dane ze wszystkich podmiotów nadzorowanych przez ministra skarbu państwa przy zachowaniu wszelkich przepisów dotyczących poboru dywidend. Ponadto plany dywidendowe zostały skorygowane o potrzeby inwestycyjne (realizowane plany inwestycyjne) oraz potrzeby kapitałowe spółek z udziałem Skarbu Państwa.
W roku bieżącym zaplanowano dochody z tytułu dywidend na poziomie 4 mld zł. Realizacja wg stanu na dzień 4 października 2010 r. wynosi ok. 2,2 mld zł. Kwota ta nie obejmuje dywidend, które zostały uchwalone przez walne zgromadzenie, a nie zostały jeszcze wypłacone - wpłata tej części dywidend zostanie zrealizowana do końca grudnia 2010 r.
16. Na jakiej podstawie rząd zakłada polepszenie na rynku pracy, skoro na koniec grudnia bezrobocie ma wynieść 12,3%? W ostatnich miesiącach zanotowano wzrost bezrobocia prawie o jeden procent. Jak rząd zamierza zatrzymać tę tendencję?
W ostatnich miesiącach w Polsce notowany był spadek bezrobocia rejestrowanego, a nie wzrost. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych nieprzerwanie i systematycznie zmniejsza się od marca br. Na koniec sierpnia br. liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy była niższa o 0,3 mln osób, tj. aż o 14,3% w stosunku do poziomu z końca lutego, a stopa bezrobocia w omawianym okresie obniżyła się o 1,7 punkta procentowego do poziomu 11,3%. Spadek bezrobocia w tych miesiącach był na tyle silny, że zdołał nawet zrekompensować znaczący wzrost z pierwszych dwóch miesięcy br. W ostatnich miesiącach 2010 r. oczekiwany jest sezonowy wzrost bezrobocia. Przyrost bezrobocia w 2010 r. miał w głównej mierze charakter cykliczny i wynikał z fazy spowolnienia wzrostu gospodarczego. Należy także podkreślić, że negatywny wpływ spadku aktywności gospodarczej na pogorszenie sytuacji na rynku pracy w Polsce był znacznie mniejszy niż w pozostałych krajach UE (w 2009 r. średnioroczna stopa bezrobocia2) w Polsce wzrosła o 1,1 punkta procentowego do 8,2%, podczas gdy wzrost stopy bezrobocia w UE-27 był dwukrotnie szybszy; należy również podkreślić, że wzrostowi bezrobocia w Polsce towarzyszył niewielki, ale jednak przyrost liczby pracujących3), co wynikało z wyższej aktywności zawodowej, spowodowanej m.in. silnym ograniczeniem od 2009 r. możliwości przechodzenia na wcześniejszą emeryturę).
Prognozowane znaczne obniżenie stopy bezrobocia rejestrowanego w 2011 r. jest wypadkową wysokiego wzrostu gospodarczego oraz zmian demograficznych. Zgodnie z prognozą zakłada się, że w przyszłym roku poprawa sytuacji gospodarczej w Polsce i na świecie będzie kontynuowana. Wraz ze wzrostem PKB oczekuje się zwiększenia popytu inwestycyjnego oraz poprawy sytuacji finansowej przedsiębiorstw, co będzie pozytywnie wpływać na tworzenie nowych miejsc pracy. Szacuje się, że w 2011 r. przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej wzrośnie o 1,9%.
Jednocześnie w 2011 r., zgodnie z prognozą demograficzną GUS, nastąpi zmiana sytuacji na rynku pracy w zakresie zasobów pracy i po wielu latach znaczących przyrostów ludności w wieku produkcyjnym (18-59/64 lata), w 2011 r. oczekiwany jest jej spadek i będzie on istotny z punktu widzenia prognozy makroekonomicznej. W 2011 spodziewany ubytek ludności w wieku produkcyjnym to ponad 100 tys. osób.
Oprócz zmniejszania się liczby ludności w wieku produkcyjnym zmieniać się będzie struktura wiekowa tej grupy ludności. Udział populacji w wieku 25-44 lat, czyli grupy o największej aktywności zawodowej, w ludności w wieku produkcyjnym będzie się zwiększać (wzrost o ok. 3 punkty procentowe). Zmiana struktury demograficznej ludności wraz z ograniczeniem możliwości przechodzenia na wcześniejszą emeryturę od 2009 r. będą wpływać na zwiększenia aktywności zawodowej ludności.
Oczekiwany wzrost gospodarczy Polski wraz ze wzrostem popytu inwestycyjnego dodatnio wpływające na wzrost popytu na pracę, spadek liczby ludności w wieku produkcyjnym oraz wzrost udziału ludności w wieku 25-44 lata będą pozytywnie oddziaływać w kierunku znacznego obniżania stopy bezrobocia.
Pozytywny wpływ w kierunku obniżania bezrobocia w przyszłym roku będą miały również działania wprowadzone w latach wcześniejszych, m.in. uelastycznienie rynku pracy (zarówno w zakresie form zatrudnienia, jak i czasu pracy), wsparcie finansowe osób bezrobotnych podejmujących działalność gospodarczą, działania w kierunku podnoszenia aktywności zawodowej Polaków (program ˝Solidarność pokoleń - działania dla zwiększenia aktywności zawodowej osób w wieku 50+˝, ograniczenie możliwości przechodzenia na wcześniejszą emeryturę od 2009 r.), obniżenie pozapłacowych kosztów pracy. Biorąc pod uwagę powyższe działania oraz fakt, że zwiększenie bezrobocia ma charakter cykliczny, najistotniejszym czynnikiem, który będzie sprzyjał zmniejszeniu stopy bezrobocia, jest powrót na ścieżkę szybkiego wzrostu gospodarczego. Prowadzona przez rząd polityka gospodarcza sprzyja temu celowi, czego dowodem są zarówno wyniki polskiej gospodarki w trakcie kryzysu, jak i obecny wzrost gospodarczy.
17. Jaka jest obecnie sytuacja FUS w związku z decyzją o przesunięciu z rezerwy demograficznej do FUS 7,5 mld zł? Do FUS trafiają kolejne dotacje i pożyczki. Jaka jest realna sytuacja funduszu?
Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych państwo jest gwarantem wypłacalności świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Wyrazem tej gwarancji jest planowana w budżecie na rok 2010 dotacja dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS) w wysokości 37 923,65 mln zł, a w 2011 r. - 37 134,4 mln zł. Dotacja ta w sytuacji pojawiającego się niedoboru środków ze składek na wypłaty bieżących emerytur i rent jest sukcesywnie i na bieżąco przekazywana do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w celu sfinansowania wypłat świadczeń z FUS.
Należy także pamiętać, iż ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych dopuszcza możliwość zaciągania przez FUS kredytów bankowych, za zgodą ministra finansów, stwarzając tym samym dodatkowe źródło zabezpieczenia wypłat świadczeń emerytalno-rentowych.
W roku 2010 Fundusz Ubezpieczeń Społecznych w ramach przychodów zasilą, oprócz dotacji z budżetu, refundacji z tytułu przekazania składek do OFE i samych składek, środki z Funduszu Rezerwy Demograficznej w wysokości 7,5 mld zł, jak również pożyczka z budżetu państwa w wysokości ok. 5,4 mld zł. Do końca września 2010 r. FUS wykorzystał dotację z budżetu w całości i aktualnie niedobór funduszu jest finansowany bezzwrotnymi środkami z FRD (7,5 mld zł), a w następnej kolejności do dyspozycji FUS pozostanie pożyczka z budżetu państwa (i ewentualnie kredyt bankowy - projekcja finansowa FUS wskazuje jednak, że na koniec 2010 r. nie będzie konieczności zaciągania kredytów bankowych, gdyż środki z FRD i pożyczka z budżetu państwa zapewnią pokrycie niedoboru FUS do końca bieżącego roku na wypłaty świadczeń).
Na rok 2011 zaplanowano dodatkowo zabezpieczeniem wypłat świadczeń z FUS: środki z Funduszu Rezerwy Demograficznej w wysokości 4 mld zł, pożyczka z budżetu państwa w wysokości 3 mld zł, kredyt bankowy w wysokości 1,6 mld zł.
Jednocześnie przepis art. 8 pkt 2 lit. e projektu ustawy budżetowej na rok 2011 upoważnia ministra finansów do udzielenia w 2011 r. ze środków budżetu państwa pożyczki dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do wysokości 6 mld zł.
Podsumowując, w projekcie ustawy budżetowej na rok 2011 (druk sejmowy nr 3429) przewiduje się, iż sytuacja finansowa Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przedstawi się następująco:
- na koniec 2010 r. FUS będzie posiadał zobowiązania wobec budżetu z tytułu otrzymanych pożyczek na kwotę 10 877,5 mln zł,
- na koniec 2011 r. FUS będzie posiadał zobowiązania wobec budżetu z tytułu otrzymanych pożyczek na kwotę 13 877,5 mln zł, a zadłużenie w bankach wyniesie 1634,1 mln zł.
Mając na uwadze określone ustawowo źródła przychodów FUS a także fakt, iż wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń społecznych jest gwarantowana przez państwo, nie ma zagrożenia dla wypłacalności emerytur i rent z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
18. Jak rząd zamierza rozwiązać problem ZUS, któremu zabrakło pieniędzy na wypłatę listopadowych i grudniowych emerytur?
Należy podkreślić, iż ZUS-owi nie zabraknie pieniędzy na wypłatę emerytur w listopadzie i grudniu br. Istotnie, Fundusz Ubezpieczeń Społecznych do końca września bieżącego roku wykorzystał w całości dotację z budżetu państwa w kwocie 37,9 mld zł zapisaną w ustawie budżetowej na ten rok. Ale dotacja z budżetu nie jest jedynym źródłem przychodów tego funduszu. Do dyspozycji FUS nadal pozostają następujące źródła przychodów: składki, refundacja OFE, środki z FRD, pożyczka z budżetu państwa, które gwarantują terminową wypłatę listopadowych i grudniowych emerytur z FUS.
Aktualnie ZUS realizuje przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2010 r. w sprawie wykorzystania w 2010 r. środków Funduszu Rezerwy Demograficznej na uzupełnienie niedoboru funduszu emerytalnego wynikającego z przyczyn demograficznych, mające na celu zapewnienie w 2010 r. wypłat świadczeń finansowanych z funduszu emerytalnego.
Po wykorzystaniu środków FRD może być realizowany przepis art. 8 pkt 2 lit. f ustawy budżetowej na rok 2010, który upoważnia ministra finansów do udzielenia w 2010 r. ze środków budżetu państwa pożyczki dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do wysokości 5,5 mld zł.
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych dopuszcza możliwość zaciągania przez FUS kredytów bankowych za zgodą ministra finansów, stwarzając tym samym dodatkowe źródło zabezpieczenia wypłat świadczeń emerytalno-rentowych.
Mając na uwadze źródła przychodów FUS, a w szczególności pozostające do dyspozycji FUS, oprócz składek i refundacji OFE, środki z FRD w wysokości 7,5 mld zł, ewentualną pożyczkę z budżetu do wysokości 5,5 mld zł, a także możliwość zaciągania przez FUS kredytów bankowych, należy stwierdzić, iż nie zabraknie pieniędzy na wypłatę emerytur i rent z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w listopadzie i grudniu 2010 r.
19. Czy rząd dysponuje informacją na temat zadłużenia samorządów?
Ministerstwo Finansów posiada informacje na temat zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego i na bieżąco monitoruje sytuację finansową jednostek samorządu terytorialnego, w tym proces zadłużania się tych jednostek. Informacje te są zamieszczane na stronie internetowej Ministerstwa Finansów.
Podstawą analizy zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego są dane z kwartalnych sprawozdań Rb-Z o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych oraz poręczeń i gwarancji sporządzane na podstawie rozporządzenia ministra finansów z dnia 4 marca 2010 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie ogółu operacji finansowych.
Informacje dotyczące zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego zostały zawarte w:
I. ˝Sprawozdaniu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 styczna do 31 grudnia 2009 r. - informacji o wykonaniu budżetów jednostek samorządu terytorialnego˝.
II. Informacji przygotowanej dla sejmowej podkomisji stałej ds. finansów samorządowych pt. ˝Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego w I kwartale w 2010 r. Analiza ta zawiera również informacje na temat zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego w I kwartale w latach 2009-2010.
III. Informacji pt. ˝Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego w I półroczu 2010 r.˝ analizującej zadłużanie jednostek samorządu terytorialnego w I półroczu w latach 2008-2010.
Ponadto na stronach internetowych Ministerstwa Finansów co kwartał umieszczane są skrócone informacje z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego, a także w BIP zamieszczane są bazy danych w pełnej szczegółowości klasyfikacji budżetowej dla dochodów, wydatków, zobowiązań i nadwyżki/deficytu.
Z analizy zadłużenia za I półrocze 2010 r. wynika, że zobowiązania według tytułów dłużnych jednostek samorządu terytorialnego w I półroczu 2010 r. wyniosły 41 209 mln zł i w stosunku do I półrocza 2009 r. wzrosły o 11 414 mln zł, tj. 38,3%.
W łącznej kwocie zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego w I półroczu 2010 r. największy udział stanowiło zadłużenie miast na prawach powiatu - 47,2% i gmin - 36%.
W I półroczu 2010 r. w strukturze zobowiązań według tytułów dłużnych ogółem jednostek samorządu terytorialnego największy udział stanowiły kredyty i pożyczki - 88,2% (w gminach - 93,5%, w powiatach - 91,4%, w miastach na prawach powiatu - 83,5%, w województwach - 88,7%). Papiery wartościowe stanowiły 11,1% (w gminach - 5,3%, w powiatach - 7,9%, w miastach na prawach powiatu - 16,1%, w województwach - 11,2%).
W I półroczu 2010 r. wskaźnik zadłużenia (udział zobowiązań według tytułów dłużnych w kwocie dochodów planowanych ogółem) dla jednostek samorządu terytorialnego wyniósł 24,7%, natomiast wskaźnik zadłużenia bez zobowiązań związanych z realizacją programów i projektów finansowych z udziałem środków unijnych wyniósł 23,1% przy wskaźniku ustawowym 60%.
W I półroczu 2010 r. wysokość wskaźnika zadłużenia, bez zobowiązań związanych z realizacją programów i projektów finansowych z udziałem środków unijnych, wyniosła dla gmin 18,7%, powiatów - 16,4%, miast na prawach powiatu - 32,4% oraz dla województw - 19,9%.
W poniższej tabeli zaprezentowano liczbę j.s.t. w I półroczu 2010 r. według poziomu zadłużenia (bez zobowiązań na realizację programów i projektów realizowanych z udziałem środków unijnych) do planowanych dochodów tych jednostek.
Wyszczególnienie Liczba jednostek Ogółem Zadłużonych Poniżej
10%10%-20% 20%-30% 30%-40% 40%-50% 50%-60% Powyżej
60%Gminy 2414 2246 723 659 472 276 82 34 0 Miasta na prawach powiatu 65 64 5 19 18 14 7 1 0 Powiaty 314 310 100 103 65 32 8 2 0 Województwa 16 15 6 2 5 1 0 1 0 Razem 2809 2635 834 783 560 323 97 38 0 W I półroczu 2010 r. pod względem zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego w relacji do planowanych dochodów ogółem na 2010 r. 61,4% stanowiły jednostki o wskaźniku zadłużenia do 20%, żadna jednostka nie przekroczyła ustawowego wskaźnika 60%.
20. W jaki sposób rząd zamierza pomóc samorządom w realizacji obietnic rządowych podwyżek dla nauczycieli?
Zasady finansowania zadań jednostek samorządu terytorialnego (zadania oświatowe są zadaniem własnym j.s.t.) wynikają wprost z rozstrzygnięć Konstytucji RP i właściwych ustaw. Zgodnie z art. 5 ust. 5 i 5a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) zakładanie i prowadzenie publicznych szkół i placówek należy do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego.
W myśl art. 5a ust. 3 ustawy o systemie oświaty środki niezbędne na realizację zadań oświatowych, w tym na wynagrodzenia nauczycieli oraz utrzymanie szkół i placówek, zagwarantowane są w dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Ponadto przepis art. 30 ust. 8 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.) stanowi, iż środki niezbędne na średnie wynagrodzenia nauczycieli, o których mowa w ust. 3, wraz z pochodnymi od wynagrodzeń, środki na odpis, o którym mowa w art. 53 ust. 1, oraz środki na dofinansowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli z uwzględnieniem doradztwa metodycznego, o których mowa w art. 70a ust. 1, zagwarantowane są przez państwo w dochodach jednostek samorządu terytorialnego.
Zgodnie z art. 167 ust. 2 Konstytucji RP dochodami samorządów terytorialnych są:
- dochody własne,
- subwencje ogólne (w tym część oświatowa tej subwencji),
- dotacje celowe z budżetu państwa.
Zatem w świetle obowiązujących przepisów punktem odniesienia w zakresie bilansowania środków na zadania własne (w tym zadania oświatowe) mogą być łączone dochody danego samorządu terytorialnego, a nie tylko część oświatowa subwencji ogólnej, która jest jedynie jednym ze źródeł tych dochodów.
W myśl art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526, z późn. zm.) kwotę przeznaczoną na część oświatową subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego ustala się w wysokości łącznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej, nie mniejszej niż przyjęta w ustawie budżetowej w roku bazowym, skorygowanej o kwotę innych wydatków z tytułu zmiany realizowanych zadań oświatowych.
Jak wynika z powołanych przepisów, w części oświatowej subwencji ogólnej uwzględnia się kwoty wydatków z tytułu zmiany realizowanych zadań oświatowych. Do wydatków tych należy zaliczyć w szczególności wydatki z tytułu wzrostu wynagrodzenia nauczycieli. W świetle powyższego oznacza to, iż minister edukacji narodowej szacuje kwoty innych wydatków z tytułu zmiany realizowanych zadań oświatowych, w tym w szczególności wynikających ze wzrostu wynagrodzeń nauczycieli. Szacunki te minister edukacji narodowej przedstawia ministrowi finansów w celu ustalenia kwoty części oświatowej subwencji ogólnej, której wysokość określana jest w ustawie budżetowej.
Zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 22 grudnia 2009 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2010 (Dz. U. Nr 222, poz. 1756) ustalona w ustawie budżetowej część oświatowa subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego dzielona jest m.in. z uwzględnieniem wysokości średniego wynagrodzenia nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego, co odzwierciedla wskaźnik korygujący Di.
21. Czy w budżecie zaplanowano środki na przywrócenie ulgi za przejazdy dla studentów?
Stosownie do propozycji zawartych w art. 6 projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej obowiązujące obecnie zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (Dz. U. z 2002 r. Nr 175, poz. 1440, z późn. zm.) ulgi dla studentów na przejazdy środkami publicznego transportu kolejowego (na podstawie biletów jednorazowych i miesięcznych) i autobusowego (na podstawie biletów miesięcznych) ulegną zwiększeniu z 37% (w odniesieniu do biletów jednorazowych) i 49% (w przypadku biletów miesięcznych) do 51%.
Celem zabezpieczenia realizacji powyższej zmiany w ustawie budżetowej na 2011 r. utworzono rezerwę celową w wysokości 75 000 tys. zł.
22. Czym kieruje się rząd, nie podnosząc kryterium dochodowego w pomocy społecznej?
Podwyższenie od dnia 1 października 2010 r. kwot kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń z pomocy społecznej, które obecnie wynoszą: 477 zł dla osoby samotnie gospodarującej oraz 351 zł dla osoby w rodzinie, spowodowałoby wzrost wydatków z budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego wynikający zarówno ze zwiększenia się liczby osób uprawnionych do świadczeń z pomocy społecznej, jak i z podniesienia poziomu szeregu świadczeń z pomocy społecznej.
Z szacunków przedstawionych w załączniku do uchwały nr 37 Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych z dnia 24 czerwca 2010 r. w sprawie weryfikacji kwot kryteriów dochodowych od 1 października 2010 r. wynika, że przyjęcie propozycji podniesienia kwot kryteriów dochodowych spowodowałoby następujące skutki finansowe dla sektora finansów publicznych:
- w 2010 r. (od dnia 1 października) wzrost wydatków o ok. 166,8 mln zł, z tego: dla budżetu państwa - ok. 142,4 mln zł, dla budżetów gmin - 17,5 mln zł oraz dla powiatów - 6,9 mln zł,
- w 2011 r. wzrost wydatków o ok. 667,4 mln zł, z tego: dla budżetu państwa - ok. 569,5 mln zł, dla budżetów gmin - 70,2 mln zł oraz dla powiatów - 27,7 mln zł.
Należy podkreślić, iż w lipcu 2009 r. Rada Unii Europejskiej stwierdziła występowanie w Polsce nadmiernego deficytu [w roku 2008 deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych wyniósł 3,7% PKB, tzn. powyżej wartości referencyjnej kryterium z Maastricht (3% PKB)]. Zgodnie z rekomendacjami Rady UE z 6 lipca 2009 r. Polska jest zobowiązana do ograniczenia deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych do poziomu poniżej 3% PKB nie później niż w 2012 r. Ponadto Polska została wezwana do podjęcia działań zapewniających poprawę wyniku sektora instytucji rządowych i samorządowych o co najmniej 1,25 punkta procentowego PKB, począwszy od 2010 r., oraz do podjęcia reform prowadzących do zmniejszenia bieżących wydatków fiskalnych. Podwyższenie progów dochodowych uprawniających do skorzystania z pomocy społecznej skutkowałoby koniecznością trwałego zwiększenia wydatków na realizację świadczeń wypłacanych z budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego, co stałoby w sprzeczności z nałożonym na Polskę zobowiązaniem do ograniczenia deficytu sektora finansów publicznych. Należy zwrócić uwagę, iż w 2009 r. wskutek spowolnienia wzrostu PKB spowodowanego skutkami globalnego kryzysu gospodarczego doszło do dalszego pogorszenia sytuacji fiskalnej w Polsce (wzrost deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych do ok. 7,1% PKB), co dodatkowo utrudnia wypełnienie zobowiązań nałożonych na Polskę. Warto też podkreślić, że związany z propozycją podwyższenia progów dochodowych wzrost deficytu fiskalnego przyczyniłby się do zwiększenia ryzyka przekroczenia progu ostrożnościowego określonego w ustawie o finansach publicznych jako relacja długu publicznego do PKB na poziomie 55%. Przekroczenie tego progu spowodowałoby konieczność drastycznego ograniczenia wszystkich wydatków publicznych (w tym na cele socjalne) i zwiększenia obciążeń fiskalnych.
Należy zauważyć, że w 2009 r., tj. w roku, w którym przewidywana była kolejna weryfikacja kryteriów dochodowych i świadczeń z pomocy społecznej, z powodu trudnej sytuacji gospodarczej kraju Rada Ministrów podjęła decyzję o niepodwyższaniu od dnia 1 października 2009 r. kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń pomocy społecznej.
Jednocześnie należy mieć na uwadze, że oprócz świadczeń z pomocy społecznej z budżetu państwa finansowane są także inne formy pomocy państwa wspierające rodziny wychowujące dzieci m.in.: świadczenia rodzinne (które również podlegały weryfikacji w 2009 r.) udzielanie pomocy w dożywianiu dzieci (w szkołach i poza szkołą), opłacanie składki zdrowotnej za dzieci przebywające w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, za dzieci do czasu rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego oraz uczniów i słuchaczy zakładów kształcenia nauczycieli, a także finansowanie wypoczynku letniego dzieci z terenów wiejskich, dofinansowanie stypendiów dla uczniów wypłacanych w ramach Narodowego Programu Stypendialnego oraz świadczeń dla uczniów wypłacanych w ramach pomocy materialnej (która jest przyznawana fakultatywnie w zależności od kryterium dochodowego z pomocy społecznej).
W wyniku weryfikacji niektórych świadczeń rodzinnych od dnia 1 listopada 2009 r. zostały podwyższone:
- zasiłki rodzinne przyznawane w zależności od wieku dziecka z kwoty 48 zł, 64 zł, 68 zł odpowiednio do kwoty 68 zł, 91 zł, 98 zł,
- świadczenie pielęgnacyjne z kwoty 420 zł do kwoty 520 zł,
oraz od dnia 1 stycznia 2010 r. zostało zniesione kryterium dochodowe uprawniające do świadczenia pielęgnacyjnego.
W wyniku weryfikacji niektórych świadczeń rodzinnych od dnia 1 listopada 2009 r. zostały podwyższone zasiłki rodzinne oraz świadczenie pielęgnacyjne, co spowodowało skutki finansowe dla budżetu państwa w 2009 r. w wysokości 190 mln zł (listopad-grudzień) oraz w 2010 r. w wysokości 1033 mln zł. Ponadto od dnia 1 stycznia 2010 r. zostało zniesione kryterium dochodowe uprawniające do świadczenia pielęgnacyjnego, co spowodowało skutki finansowe dla budżetu państwa w 2010 r. w wysokości 24,8 mln zł. Łącznie w 2010 r. dodatkowe skutki finansowe dla budżetu państwa wyniosły 1.057,8 mln zł.
Trudna sytuacja kraju została pogłębiona skutkami powodzi, która nawiedziła Polskę w maju, czerwcu oraz sierpniu 2010 r. Konsekwencje finansowe tych zdarzeń będą miały swoje skutki również w budżecie roku 2011. Zatem wzrost wydatków budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego z tytułu podwyższenia kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń z pomocy społecznej nie byłby możliwy do sfinansowania w 2010 r., jak również w 2011 r.
23. Dlaczego ograniczono obniżanie wpłat na PFRON z tytułu niezatrudniania niepełnosprawnych?
Nie jest jasne, o jakie ograniczenie obniżania wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych z tytułu niezatrudniania niepełnosprawnych chodzi.
W projekcie planu finansowego PFRON na rok 2011 założono, iż przychody z tytułu wpłat na PFRON (poz. 3: Składki i opłaty) wyniosą 3 300 000 tys. zł, to jest o 30 000 tys. zł więcej niż w przewidywanym wykonaniu za rok 2010. W 2008 r. planowane wpłaty zakładów pracy na PFRON wyniosły 3 429 000 tys. zł, a wykonane 3 345 343 tys. zł, natomiast w roku 2009 planowane wpłaty wyniosły 3 500 000 tys. zł, a wykonane 3 398 364 tys. zł.
Zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.) obowiązkowe wpłaty na PFRON dokonywane są przez pracodawców z tytułu nieosiągania wymaganego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Stanowią one sankcję dla tych pracodawców, którzy nie osiągają określonego ustawą poziomu zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
Miesięczne wpłaty pracodawców na PFRON odpowiadają wysokości kwoty stanowiącej iloczyn 40,65% przeciętnego wynagrodzenia i liczby pracowników odpowiadającej różnicy między zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6% a rzeczywistym zatrudnieniem osób niepełnosprawnych, z wyjątkiem państwowych i niepaństwowych szkół wyższych, wyższych szkół zawodowych, publicznych i niepublicznych szkół, zakładów kształcenia nauczycieli oraz placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych, dla których wskaźnik zatrudnienia wynosi 2%.
24. Jaki będzie wzrost cen paliwa po zniesieniu ulg akcyzowych dla biokomponentów?
Rada Ministrów na posiedzeniu w dniu 28 września 2010 r. przyjęła projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej, w tym zmiany ustawy o podatku akcyzowym.
Celem zmiany ustawy o podatku akcyzowym jest rezygnacja, zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej, z dniem 1 maja 2011 r. ze stosowanych obecnie na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 3, 7 i 8 ustawy obniżonych stawek akcyzy dla paliw silnikowych zawierających powyżej 2% biokomponentów oraz biokomponentów stanowiących samoistne paliwa. Jednocześnie projekt ma na celu określenie stawek akcyzy dla benzyn silnikowych oraz ich mieszanin z biokomponentami, olejów napędowych oraz ich mieszanin z biokomponentami, a także biokomponentów stanowiących samoistne paliwa przeznaczone do napędu silników spalinowych, pod warunkiem spełnienia wymagań jakościowych określonych w odrębnych przepisach.
Przedmiotowa zmiana będzie polegała na określeniu w art. 89 ust. 1 ustawy o podatku akcyzowym, stawek akcyzy dla:
- benzyn silnikowych o kodach CN 2710 11 45 lub 2710 11 49 oraz ich mieszanin z biokomponentami spełniających wymagania jakościowe określone w odrębnych przepisach w wysokości 1565 zł/1 tys. litrów,
- olejów napędowych o kodzie CN 2710 19 41 oraz ich mieszanin z biokomponentami spełniających wymagania jakościowe określone w odrębnych przepisach w wysokości 1048 zł/1 tys. litrów,
- biokomponentów stanowiących samoistne paliwa spełniających wymagania jakościowe określone w odrębnych przepisach, przeznaczonych do napędu silników spalinowych, bez względu na kod CN w wysokości 1048 zł/1 tys. litrów.
Ze względu na cenotwórczy charakter podatku akcyzowego należy liczyć się z tym, że przedsiębiorcy wytwarzający lub nabywający paliwa silnikowe z zawartością biokomponentów, a następnie wprowadzający je do obrotu (poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy) będą ponosić wyższe koszty prowadzonej działalności, które następnie będą przerzucane w cenie na konsumentów. W praktyce może to oznaczać wzrost cen powyższych paliw. W przypadku benzyny silnikowej z zawartością 5% bioetanolu wzrost cen wynikający z braku obniżonej stawki akcyzy może wynieść ok. 0,10 zł za 1 litr z podatkiem VAT, natomiast w przypadku ON z zawartością 5% estru wzrost ten może oscylować ok. 0,06 zł za 1 litr z podatkiem VAT.
Ceny detaliczne paliw silnikowych należą do kategorii cen umownych, tj. ustalanych w oparciu o mechanizmy rynkowe. Jakkolwiek wpływ podatku akcyzowego na poziom cen jest bezsporny, to nie jest on jedynym elementem determinującym ich zmianę. Mnogość i złożoność czynników warunkujących wysokość cen paliw, zwłaszcza tych pozostających po stronie producentów i podmiotów biorących udział w ich obrocie handlowym utrudniają precyzyjne określenie poziomu cen. Ostateczna jednakże weryfikacja przyjętego poziomu cen wyrobów odbywa się na poziomie konsumenta, zatem producenci i podmioty uczestniczące w obrocie tymi wyrobami biorą pod uwagę również element akceptacji tych cen przez konsumentów.
25. Czy rząd wie, co w tej chwili jest największym czynnikiem powodującym inflację? Jak Pan ocenia to w kontekście prognoz na rok przyszły?
Według danych GUS wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) w sierpniu br. wyniósł 2% w skali rocznej. Według szacunków Ministerstwa Finansów największy wpływ na ten wzrost miały podwyżki cen energii4) o 4,6% r/r (w tym paliw o 5,9% r/r), co spowodowało podniesienie wskaźnika CPI o 0,74 punkta procentowego. Znacznie niższą skalę wzrostu cen odnotowano w przypadku żywności i napojów bezalkoholowych (2,3% r/r) oraz w przypadku cen usług (1,9% r/r), a najniższy wzrost cen dotyczył towarów: jedynie 0,4% w skali rocznej.
Powyższe dane wskazują, iż obecnie głównym czynnikiem powodującym inflację są ceny surowców energetycznych, w tym przede wszystkim wysokie ceny ropy naftowej na rynkach światowych, na które dodatkowo negatywny wpływ wywarło osłabienie złotego (zwłaszcza względem dolara amerykańskiego) zanotowane w połowie br. Kształtowanie się cen surowców na rynkach światowych i ich wpływ na sytuację w kraju zawsze stanowi jedno z głównych ryzyk dla prognozy inflacji. W przyszłym roku ewentualny negatywny wpływ kształtowania się cen surowców powinien być łagodzony poprzez aprecjację złotego, którą będą wspierały relatywnie silne fundamenty polskiej gospodarki, w tym niski stopień nierównowagi zewnętrznej oraz napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich.
Trzeba jednak podkreślić, iż obecny poziom inflacji w Polsce należy uznać za niski. Jest to wynikiem osłabienia wzrostu gospodarczego i trudnej sytuacji na rynku pracy w okresie kryzysu gospodarczego. W przyszłym roku ograniczona presja płacowa oraz wciąż niska realna dynamika spożycia gospodarstw domowych będą nadal wpływać na utrzymanie inflacji na niskim poziomie.
27. Czy Pan Premier wie, ilu Polaków zalega obecnie ze swoimi zobowiązaniami?
Wysokość zaległych należności wobec budżetu państwa podlega na bieżąco monitorowaniu przez służby skarbowe, które podejmują działania mające na celu poprawienie ściągalności tych zaległości, zwiększenie efektywności egzekucji i usprawnienie postępowania egzekucyjnego. Również sukcesywnie gromadzone są i analizowane dane statystyczne z zakresu poboru, egzekucji i zabezpieczenia zobowiązań podatkowych.
Na podstawie danych uzyskanych z hurtowni WHTAX przedstawiamy poniżej zestawienie zaległości z tytułu należności wobec budżetu państwa według stanu na 30 czerwca 2010 r. w podziale na liczbę podatników w poszczególnych przedziałach kwotowych.
Zestawienie zaległości z tytułu należności wobec budżetu państwa pobieranych
przez urzędy skarbowe według stany na 30 czerwca 2010 r.
(kwoty w zł)
Przedziały kwotowe Liczba podatników Suma zaległości w przedziałach 0-1 48 053 16 325,01 1-10 257 148 665 562,70 10-100 60 390 2 648 708,86 100-1 000 144 581 65 788 784,94 1 000-10 000 183 136 666 118 861,65 10 000-100 000 90 190 2 843 570 364,67 100 000-1 000 000 19 190 5 064 476 499,81 1 000 000-10 000 000 2 077 5 108 248 215,97 10 000 000-100 000 000 122 2 373 449 103,02 SUMA 804 887 16 124 982 426,63 Jak wynika z powyższej tabeli 804 887 podatników zalega z wpłatami należności do budżetu państwa na kwotę 16 124 982 427 zł.
Największa liczba zalegających mieści się w najniższych przedziałach kwotowych. Aż 63,38% dłużników (510 172) posiada zaległości we wpłatach do budżetu państwa w przedziale 0 zł - 1 tys. zł. Zaległości te stanowią tylko 0,43% zaległości ogółem. W tym zakresie największa grupa podatników (257 148) stanowiąca 31,95% wszystkich zalegających podatników, występująca w przedziale zaległości 1 zł - 10 zł, posiada zaległości stanowiące zaledwie 0,004% zaległości ogółem.
Pozostałe 36,62% podatników (294 715) jest odpowiedzialnych za 99,57% zaległości budżetowych. W tej grupie wyróżnia się przedział 1 tys. zł - 10 tys. zł, gdzie 183 136 podatników (22,75%) jest winnych budżetowi państwa 666 118 862 zł, co stanowi jednak tylko 4,13% ogółu zaległości.
Największe zaległości kumulują się w czterech ostatnich przedziałach 10 tys. zł - 100 mln zł i dotyczą 111 579 podatników (13,86%). Stanowią one 95,44% wszystkich zaległości i wynoszą 15 389 744 183 zł.
Należy zauważyć, że przeważająca część zaległości (76,87%) dotyczy lat ubiegłych, często bardzo trudnych lub niemożliwych do wyegzekwowania z powodu braku majątku podlegającego egzekucji, czy umorzenia postępowań egzekucyjnych z powodu ogłoszenia upadłości podatnika.
28. Wiceminister Hanna Majszczyk przyznaje, że ryzyko przekroczenia 55% progu ostrożnościowego deficytu w roku przyszłym jest bardzo duże. Czy oznacza to, że w lipcu 2011 r. stawka podatku VAT zostanie podniesiona i czekają nas kolejne podwyżki?
Zgodnie z przyjętą przez Radę Ministrów 28 września 2010 r. i przedstawioną Sejmowi RP wraz z uzasadnieniem projektu ustawy budżetowej na 2011 r. ˝Strategią zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2011-2014˝ relacja państwowego długu publicznego do PKB będzie rosła, przekraczając próg 50% w 2010 r.
W latach 2010-2012 relacja długu do PKB będzie utrzymywać się blisko progu 55% (założono odpowiednio 53,2%, 54,2% i 54,3%). Oznacza to występowanie ryzyka przekroczenia tego progu i uruchomienia sankcji wynikających z ustawy o finansach publicznych. Z uwagi na znaczny udział długu w walutach obcych w długu SP duże znaczenie dla kształtowania się relacji będzie miał poziom kursu złotego na koniec poszczególnych lat. W latach 2013-2014 przewiduje się spadek tego udziału do poziomu 52,7%.
W Wieloletnim Planie Finansowym Państwa 2010-2013 zakłada się, że jeżeli relacja państwowego długu publicznego do PKB przekroczy 55% w 2011 r., to nastąpią dodatkowe dwie podwyżki stawek podatku VAT, z tym że każda z nich o kolejny 1 punkt procentowy. Zaznaczyć przy tym należy, że pierwsza podwyżka stawek podatku VAT może nastąpić dopiero od lipca 2012 r. Natomiast w przypadku, gdy relacja państwowego długu publicznego do PKB przekroczy poziom 55% dopiero w 2012 r., to ww. podwyżki stawek VAT nastąpią od roku 2013 - pierwsza z nich od lipca 2013 r.
Jednakże zaznaczyć należy, iż w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa 2010-2013 nie przewiduje się sytuacji, w której poziom państwowego długu publicznego do PKB przekroczy 55%, co oznaczałoby brak konieczności podwyższania stawek podatku VAT po 2011 r.
29. W projekcie budżetu założono 1,7 mld zł wpływu z NBP. W tym roku zysk NBP jest dwukrotnie niższy niż rok temu. Wiceprezes NBP Zdzisław Sokal twierdzi, że nie można być pewnym, czy taka kwota zostanie osiągnięta. Skąd te wyliczenia rządu?
W 2011 r. przewiduje się wpływy do budżetu państwa pochodzących z wpłaty z zysku NBP na poziomie 1 717 000 tys. zł, co oznacza zmniejszenie o 56,6% w porównaniu z 2010 r. Powyższa prognoza opiera się na ˝Planie finansowym NBP na roku 2010 r.˝, który zakłada ukształtowanie się wyniku finansowego banku centralnego na poziomie 1 807 400 tys. zł. Zgodnie z ustawą o NBP do budżetu państwa zostanie przekazane 95% uzyskanego przez bank centralny wyniku finansowego.
Rząd ma świadomość, że wykonanie wyniku finansowego NBP obciążone jest znacznym ryzykiem ze względu na wrażliwość poszczególnych pozycji rachunku zysków i strat na zmiany czynników pozostających poza kontrolą banku centralnego. W szczególności czynnikiem ryzyka jest kształtowanie się kursu złotego do walut obcych, w których utrzymywane są rezerwy dewizowe, wysokość stóp procentowych na światowych rynkach, a także płynność sektora bankowego.
30. Jakie środki zaplanował rząd na usuwanie skutków tegorocznych powodzi, pomoc poszkodowanym, naprawę infrastruktury powodziowej i czy zabezpiecza środki na ewentualne przyszłoroczne? Przy okazji proszę poinformować, jaka jest decyzja KE w sprawie przyznania Polsce pieniędzy z rezerwy solidarnościowej na usuwanie skutków powodzi.
W ustawie budżetowej na rok 2010 zaplanowano w rezerwie celowej środki na przeciwdziałanie i usuwanie skutków klęsk żywiołowych w kwocie 700 000 tys. zł. Ponadto na podstawie opinii nr 169 Komisji Finansów Publicznych, zmienione zostało przeznaczenie rezerwy celowej na współfinansowanie projektów realizowanych z udziałem środków europejskich, finansowanie projektów z udziałem środków otrzymywanych od państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), projektów z udziałem innych środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, nieujętych w budżecie środków europejskich, finansowanie projektów pomocy technicznej, finansowanie wspólnej polityki rolnej, a także na pokrycie potrzeb wynikających z różnic kursowych przy realizacji programów finansowanych z UE w wysokości 2 000 000 tys. zł na przeciwdziałanie i usuwanie skutków klęsk żywiołowych.
Natomiast w projekcie rządowym skierowanym do Sejmu RP ustawy budżetowej na rok 2011 uwzględnione zostały w rezerwie celowej środki na przeciwdziałanie i usuwanie skutków klęsk żywiołowych w kwocie 1 450 000 tys. zł, z czego 348 000 tys. zł stanowić będą wydatki majątkowe.
Ponadto należy oczekiwać, iż w 2011 r. dodatkowym źródłem wsparcia jednostek samorządu terytorialnego w zakresie odbudowy zniszczonej przez powódź infrastruktury drogowej będą środki ujęte w programie wieloletnim ˝Narodowy program przebudowy dróg lokalnych 2008-2011˝. Wynika to z postanowień obecnie procedowanej nowelizacji uchwały powołującej ten program.
Przedstawiając powyższe, dodatkowo wyjaśniam, iż decyzja o wsparciu finansowym programów i projektów ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub środków z pomocy udzielonej przez państwa EFTA, które dotyczyłoby planowanych inwestycji z zakresu ochrony przeciwpowodziowej, należy do kompetencji właściwych instytucji zarządzających, którymi są w ramach krajowych programów operacyjnych minister rozwoju regionalnego, a w przypadku regionalnych programów operacyjnych - poszczególne samorządy województw.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Hanna Majszczyk
Warszawa, dnia 15 października 2010 r.
1) Szacunek na podstawie danych o zatrudnieniu w korpusie służby cywilnej.
2) Bezrobocie według BAEL (15 lat i więcej).
3) Przeciętna liczba pracujących w wieku 15 lat i więcej, według BAEL.
4) Grupa energii obejmuje: energię elektryczną, energię cieplną, gaz, opał, paliwa.