VI kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 23703
w sprawie funduszu socjalnego funkcjonującego w służbach mundurowych
Szanowny Panie Marszałku! W nawiązaniu do pisma z dnia 27 lipca 2011 r. (sygn. SPS-023-23703/11), przekazującego interpelację posła na Sejm RP pana Cezarego Tomczyka oraz grupy posłów w sprawie funduszu socjalnego funkcjonującego w służbach mundurowych, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.
Na wstępie wskazać należy, iż zasady tworzenia przez pracodawców zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i zasady gospodarowania środkami funduszu przeznaczonego na finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z tego funduszu określa ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335, z późn. zm.). Powyższy akt prawny nie dotyczy jednak funkcjonariuszy służb mundurowych: Policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej, dla których uprawnienia socjalne określają ustawy pragmatyczne.
Akty prawne regulujące służbę funkcjonariuszy służb mundurowych nie przewidują tworzenia w formacjach mundurowych funduszy socjalnych. Jedynym funduszem, którego charakter zbliżony jest do funduszu świadczeń socjalnych, tworzonym na podstawie ww. przepisów, jest fundusz nagród i zapomóg.
Zgodnie z art. 110a ust. 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (t.j. Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, z późn. zm.), policjantowi mogą być przyznawane zapomogi, w formie pieniężnej lub rzeczowej, w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęski żywiołowej, choroby, śmierci członka rodziny oraz innych zdarzeń powodujących pogorszenie sytuacji materialnej policjanta i jego rodziny. Szczegółowe warunki i tryb przyznawania policjantom nagród i zapomóg określa rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 21 grudnia 2006 r. w sprawie przyznawania policjantom nagród i zapomóg, a także sposobu tworzenia funduszu nagród i zapomóg dla policjantów (Dz. U. Nr 251, poz. 1859).
Zapomogi przyznają przełożeni właściwi w sprawach mianowania policjantów na stanowiska służbowe, przenoszenia oraz zwalniania z tych stanowisk. Zapomogi te przyznają z własnej inicjatywy, na wniosek bezpośredniego przełożonego policjanta, organizacji związku zawodowego policjantów bądź zainteresowanego policjanta. Minister właściwy do spraw wewnętrznych przyznaje zapomogi zastępcom komendanta głównego Policji. Z kolei komendant główny Policji przyznaje zapomogi komendantom wojewódzkim/stołecznemu Policji, komendantom szkół policyjnych i ich zastępcom oraz komendantowi rektorowi i zastępcy komendanta prorektorowi Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie. Natomiast dyrektorzy komórek organizacyjnych Komendy Głównej Policji przyznają zapomogi policjantom pełniącym służbę w Komendzie Głównej Policji. Przełożeni mogą upoważnić kierowników podległych im jednostek lub komórek organizacyjnych Policji do przyznawania zapomóg. Komendant główny Policji oraz komendanci wojewódzcy/stołeczny Policji mogą przyznawać zapomogi wszystkim policjantom, z wyłączeniem swoich zastępców, każdy na terenie swojego działania.
Na podstawie art. 114 ust. 2 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 116, poz. 675, z późn. zm.) funkcjonariuszowi Straży Granicznej mogą być przyznawane zapomogi w przypadku zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci członka rodziny oraz innych zdarzeń powodujących istotne pogorszenie warunków materialnych. Warunki przyznawania tych świadczeń określa rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 5 marca 2010 r. w sprawie nagród rocznych, nagród uznaniowych i zapomóg funkcjonariuszy Straży Granicznej (Dz. U. Nr 45, poz. 270).
Zgodnie z art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 16 marca 2001 r. o Biurze Ochrony Rządu (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 163, poz. 1712, z późn. zm.), funkcjonariuszowi Biura Ochrony Rządu mogą być przyznawane nagrody roczne, nagrody uznaniowe i zapomogi. Zapomogi przyznaje funkcjonariuszom szef Biura Ochrony Rządu. Zgodnie z § 5 rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 30 stycznia 2004 r. w sprawie wysokości i warunków przyznawania nagród rocznych, nagród uznaniowych oraz zapomóg dla funkcjonariuszy Biura Ochrony Rządu (Dz. U. Nr 21, poz. 198, z późn. zm.), zapomogę pieniężną można przyznać funkcjonariuszowi, którego warunki bytowe uległy pogorszeniu. Przy przyznawaniu zapomogi należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności mające wpływ na sytuację materialną funkcjonariusza i jego rodziny. Zapomogę pieniężną można przyznać do wysokości sześciokrotności miesięcznego uposażenia zasadniczego przysługującego funkcjonariuszowi w stopniu plutonowego z wysługą do 2 lat, według stawki przewidzianej dla 29. grupy uposażenia. Mocą decyzji nr 50 szefa Biura Ochrony Rządu z dnia 7 lutego 2005 r. w sprawie funkcjonowania Komisji Socjalno-Mieszkaniowej w Biurze Ochrony Rządu, utworzono Komisję Socjalno-Mieszkaniową działającą jako organ doradczy i opiniodawczy szefa BOR w sprawach przyznawania lokali mieszkalnych i zapomóg funkcjonariuszom BOR.
W myśl art. 95a ust. 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 12, poz. 68, z późn. zm.) strażakowi mogą być przyznawane zapomogi w formie pieniężnej lub rzeczowej w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęski żywiołowej, choroby, śmierci członka rodziny oraz innych zdarzeń powodujących pogorszenie sytuacji materialnej strażaka i członków jego rodziny. Zapomogi przyznaje przełożony uprawniony do mianowania lub powołania strażaka na stanowisko służbowe. Komendant główny Państwowej Straży Pożarnej może przyznać zapomogi wszystkim podległym strażakom, a komendanci wojewódzcy wszystkim strażakom pełniącym służbę w komendach powiatowych (miejskich) Państwowej Straży Pożarnej na obszarze województwa. Zapomogi przyznają przełożeni z własnej inicjatywy, na wniosek bezpośredniego przełożonego strażaka, organizacji związku zawodowego strażaków lub zainteresowanego strażaka. Przy przyznawaniu zapomogi należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności mające wpływ na sytuację materialną strażaka i jego rodziny. Szczegółowe warunki i tryb przyznawania strażakom nagród i zapomóg, a także sposób tworzenia funduszu nagród i zapomóg określa rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 7 grudnia 2007 r. w sprawie nagród i zapomóg dla strażaków Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. Nr 234, poz. 1725).
Wskazanym wyżej formacjom mundurowym przysługują następujące rodzaje uprawnień socjalnych: równoważnik pieniężny w zamian za umundurowanie (ew. ryczałt za chemiczne pranie umundurowania), bezpłatne wyżywienie, równoważnik pieniężny w zamian za wyżywienie, bezpłatny przejazd, równoważnik pieniężny w zamian za niewykorzystany przejazd, prawo do lokalu mieszkalnego (ew. dodatek mieszkaniowy), równoważnik pieniężny za brak lokalu, równoważnik pieniężny za remont lokalu, pomoc finansowa na uzyskanie lokalu mieszkalnego, zwrot kosztów dojazdu do miejscowości pełnienia służby, ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, dodatkowe wynagrodzenie za wykonywanie zleconych zadań wykraczających, zasiłek na zagospodarowanie, zapomoga, odprawa pośmiertna, zasiłek pogrzebowy, należności z tytułu podróży służbowych, należności z tytułu przeniesienia - poza Biurem Ochrony Rządu, którego funkcjonariuszom nie przysługują: równoważnik pieniężny za remont lokalu, pomoc finansowa na uzyskanie lokalu mieszkalnego, należności z tytułu przeniesienia.
Niezależnie od powyższego należy wskazać, iż zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, z późn. zm.) osobom uprawnionym do zaopatrzenia emerytalnego oraz członkom ich rodzin przysługuje prawo do świadczeń socjalnych z tworzonego na ten cel funduszu socjalnego. Fundusz ten tworzy się z corocznego odpisu w wysokości 0,5% rocznych środków planowanych na emerytury i renty, z przeznaczeniem na finansowanie świadczeń socjalnych. Środki funduszu niewykorzystane w danym roku kalendarzowym przechodzą na rok następny. Środki funduszu gromadzi się na odrębnych rachunkach bankowych.
Na podstawie delegacji zawartej w art. 27 ust. 2 ww. ustawy zostało wydane rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 9 września 2004 r. w sprawie funduszu socjalnego emerytów i rencistów Policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 208, poz. 2124, z późn. zm.), które określa zakres i sposoby korzystania ze świadczeń socjalnych. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji dokonuje podziału środków funduszu pomiędzy poszczególnych dysponentów, odpowiednio do wysokości zaplanowanych środków na wypłatę emerytur i rent dla byłych funkcjonariuszy poszczególnych służb, z uwzględnieniem liczby emerytów i rencistów oraz osób uprawnionych do policyjnej renty rodzinnej, według stanu na dzień 1 stycznia danego roku kalendarzowego oraz według miejsca zamieszkania uprawnionych. Dysponentem środków funduszu ww. służb mundurowych są odpowiednio: komendant główny Policji, komendant główny Straży Granicznej, szef Biura Ochrony Rządu, komendant Państwowej Straży Pożarnej (§ 3 ww. rozporządzenia).
Środki funduszu socjalnego emerytów i rencistów mogą być przeznaczane na następujące świadczenia socjalne:
1) zapomogi pieniężne;
2) dopłaty do kosztów leczenia oraz zwrot części kosztów opieki paliatywno-hospicyjnej;
3) zwrot części kosztów pogrzebu uprawnionego, niezależnie od przysługującego z tego tytułu zasiłku pogrzebowego;
4) dopłaty do kosztów zakwaterowania, wyżywienia i leczenia w sanatoriach lub uzdrowiskach;
5) dopłaty do kosztów wypoczynku indywidualnego i zbiorowego, a także do innych form rekreacji;
6) dopłaty do kosztów zorganizowanego wypoczynku dzieci i młodzieży w postaci obozów i kolonii oraz innych form działalności socjalnej;
7) dopłaty do korzystania z różnych form działalności kulturalno-oświatowej.
Zgodnie z § 5 ww. rozporządzenia, świadczenia socjalne przyznaje kierownik jednostki organizacyjnej, uwzględniając sytuację życiową, rodzinną i materialną uprawnionego, na wniosek uprawnionego, złożony osobiście lub za pośrednictwem organizacji zrzeszającej emerytów i rencistów do komórki socjalnej lub osoby wyznaczonej do załatwiania spraw socjalnych w jednostce organizacyjnej, właściwej ze względu na miejsce zamieszkania uprawnionego. Komórka socjalna lub osoba wyznaczona do załatwienia spraw socjalnych niezwłocznie przekazuje otrzymany wniosek do zaopiniowania komisji. Wniosek rozpatrywany jest przez komisję na najbliższym jej posiedzeniu przypadającym po dacie złożenia wniosku. Następnie po zapoznaniu się z wnioskiem i załączonymi dokumentami komisja socjalna przedstawia kierownikowi jednostki organizacyjnej propozycję co do sposobu załatwienia sprawy, w szczególności określając wysokość świadczenia. Świadczenia socjalne wypłaca niezwłocznie właściwa komórka finansowa jednostki organizacyjnej.
W myśl § 8 ww. rozporządzenia pierwszeństwo w korzystaniu ze świadczeń socjalnych przysługuje uprawnionym:
1) posiadającym trudne warunki materialne;
2) poszkodowanym na skutek klęsk żywiołowych, zdarzeń losowych powstałych niezależnie od uprawnionego;
3) sierotom zupełnym;
4) samotnie wychowującym dzieci;
5) ponoszącym dodatkowe koszty związane z wychowywaniem dzieci wymagających specjalnej opieki i leczenia.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Adam Rapacki
Warszawa, dnia 26 sierpnia 2011 r.