VI kadencja

Odpowiedź ministra rozwoju regionalnego

na interpelację nr 19937

w sprawie Programu Operacyjnego ˝Kapitał ludzki˝

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na pismo Pana Marszałka z dnia 18 stycznia br. (znak: SPS-023-19937/11), przy którym została przesłana interpelacja pani poseł Anny Sobeckiej w sprawie Programu Operacyjnego ˝Kapitał ludzki˝, pragnę przedstawić następujące informacje.

   W Programie Operacyjnym ˝Kapitał ludzki˝ (PO KL) system udzielania wsparcia skierowanego do indywidualnych osób (w tym przede wszystkim w formie szkoleń) jest w przeważającej części zregionalizowany. Na poziomie dokumentów programowych możliwe jest wprowadzanie ogólnych zasad realizacji wsparcia szkoleniowego. Szczegółowy zakres interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) jest natomiast doprecyzowany w corocznie przygotowywanych planach działania, zawierających kryteria wyboru projektów proponowanych przez poszczególne instytucje pośredniczące (IP). Podczas procesu przygotowywania planów działania instytucja zarządzająca (IZ) przekazuje ogólne rekomendacje do IP dotyczące konstruowania kryteriów wyboru projektów, w tym szczególności preferowania w nich konkretnych grup docelowych znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy (np. kobiety powracające na rynek pracy po przerwie związanej z urodzeniem dziecka, osoby niepełnosprawne czy długotrwale bezrobotni), oraz ukierunkowania wsparcia pod względem specyfiki danego regionu (np. szczególne preferowanie projektów obejmujących szkolenia w branżach istotnych z punktu widzenia regionalnego rynku pracy). IP w oparciu o regionalną specyfikę rynku pracy przedstawiają kryteria wyboru projektów obowiązujące w planowanych konkursach do zatwierdzenia przez Komitet Monitorujący PO KL.

   Dbałość o zapewnienie wysokiej jakości oferty szkoleniowej spoczywa również na projektodawcy, którego obowiązkiem jest dokonanie pogłębionej analizy potrzeb szkoleniowych oraz zapewnienie zindywidualizowanego wsparcia, dostosowanego do potrzeb poszczególnych uczestników projektu. IZ wspiera proces odpowiedniego przygotowania projektu poprzez tworzenie systemu ich wyboru, wymagającego od projektodawcy dokonania szczegółowej analizy problemów danej grupy docelowej, doboru odpowiednich i efektywnych działań prowadzących do uzyskania mierzalnych rezultatów. W związku z wprowadzeniem z początkiem 2011 r. nowego wzoru wniosku o dofinansowanie projektu, zgodnego z metodologią zarządzania cyklem projektu, spodziewana jest pozytywna zmiana jakościowa projektów wyłanianych do dofinansowania od początku 2011 r. Niemniej jednak IZ dostrzega dość niski wpływ interwencji EFS na poziom upowszechnienia kształcenia ustawicznego w Polsce, który pomimo zdecydowanego boomu edukacyjnego wśród młodzieży i młodszych osób dorosłych oraz rosnącej podaży szkoleń charakteryzuje trwający już ponad dekadę zastój. Na niski poziom uczestnictwa dorosłych w lifelong learning w Polsce wpływa wiele czynników, w tym archaiczny model uczenia zdominowany przez podejście szkolne (podobne do edukacji dzieci i młodzieży). Zauważalny jest również niski poziom zaangażowania pracodawców w organizowanie szkoleń dla pracowników, co wynika m.in. z faktu, iż tego typu wsparcie jest udzielane w formie pomocy publicznej.

   Należy przy tym również podkreślić, że europejski wskaźnik uczestnictwa dorosłych w kształceniu ustawicznym zgodnie z metodologią stosowaną przez Eurostat obliczany jest jako udział osób w wieku 25-64 lat uczących się i dokształcających się w ludności ogółem w tej samej grupie wieku w okresie 4 tygodni przed badaniem, co nie odzwierciedla wpływu PO KL na poziom kształcenia ustawicznego. Osoby rzadziej uczestniczące w szkoleniach mają mniejszą szansę na znalezienie się w ramach ww. wskaźnika. System szkoleń funkcjonujący w niektórych krajach UE realizowany jest w systemie on the job, dzięki czemu pracownicy szkolą się systematycznie. Uwagę zwracają również znaczne rozbieżności w uczestnictwie w kształceniu i szkoleniu osób z niskim i wysokim poziomem wykształcenia, które świadczą o słabo rozwiniętym systemie wsparcia uczenia się dorosłych. W tym kontekście charakterystyczne dla Polski jest również podnoszenie kwalifikacji głównie przez osoby wyposażone w pewien zestaw kompetencji, podczas gdy podstawową grupą odniesienia dla skutecznej realizacji działań w obszarze lifelong learning powinny być osoby o niskich kwalifikacjach. Powyższa sytuacja wymaga znaczących zmian o charakterze systemowym. Tego typu inicjatywy są wspierane w ramach PO KL, w szczególności w zakresie opracowania strategicznych dokumentów wspierających uczenie się przez całe życie. Prace nad dokumentem strategicznym w tym zakresie są prowadzone przez powołany zarządzeniem prezesa Rady Ministrów Międzyresortowy Zespół do spraw uczenia się przez całe życie, w tym krajowych ram kwalifikacji. W I kwartale 2011 r. planowane jest przyjęcie ostatecznej wersji przedmiotowego dokumentu w ramach zespołu.

   W celu zwiększenia jakości udzielanego w ramach PO KL wsparcia IZ prowadzi badania ewaluacyjne, których rekomendacje są uwzględniane w ramach systemu wdrażania programu. Jednym z cyklicznych badań zmierzających do weryfikacji skuteczności pomocy udzielanej ze środków EFS jest badanie osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego PO KL (http://www.efs.gov.pl/AnalizyRaportyPodsumowania/Documents/FINAL_raport_wsk_POKL_21.pdf). Celem tego badania jest okresowa ocena rezultatów wsparcia programu, skierowanego do osób bez zatrudnienia. Aktualnie Ministerstwo Rozwoju Regionalnego dysponuje wynikami pierwszego etapu z tego badania (przeprowadzonego na początku 2010 r.) i dotyczącego sytuacji osób otrzymujących wsparcie w ramach realizowanych w PO KL projektów w roku 2009. Wyniki pokazują, że po zakończeniu udziału w projektach znalazło zatrudnienie około 45% osób bezrobotnych, tj. 50 tys. osób, które były bezrobotne w momencie przystąpienia do projektu. Ponadto 7% osób bezrobotnych, które w 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projektach rozpoczęły prowadzenie własnej działalności gospodarczej, zatrudnia obecnie od 2 do 10 pracowników, prowadząc własną firmę. Zatem już w tak krótkim okresie od uzyskania wsparcia z EFS bezrobotni tworzą miejsca pracy nie tylko dla siebie, ale również dla innych osób. Jest to możliwe m.in. dzięki wsparciu szkoleniowemu w zakresie zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej.

   W przypadku wsparcia realizowanego na rzecz osób pracujących zauważalna jest stopniowa specjalizacja wsparcia oferowanego dla osób pracujących. Oprócz zazwyczaj popularnych w tego typu projektach szkoleń językowych (22%) oraz komputerowych (17%) oferowane są szkolenia, dedykowane dla konkretnych branż, a nawet zawodów (41%), nauczycieli, księgowych, pracowników sektora publicznego, a także gastronomów czy pracowników sektora drzewnego. W pół roku po zakończeniu udziału w projekcie wzrosły zarobki 22% osób pracujących, w tym u co czwartego mężczyzny i blisko co piątej kobiety. Zwiększono wynagrodzenia osobom młodym do 24 roku życia oraz pracownikom w wieku 25-34 lat (odpowiednio 37% i 23%). Wyniki pozyskane w ramach badania podkreślają również korzyści płynące dla pracodawców, w związku z uczestniczeniem ich pracowników w projektach współfinansowanych przez EFS. Najczęstsze deklarowane motywy uczestniczenia we wsparciu to zdobywanie nowych umiejętności oraz bycie cenniejszym pracownikiem w oczach swojego pracodawcy.

   Wyniki badania dostarczyły również informacji na temat tego, jak uczestnicy projektów oceniają otrzymaną pomoc, w jakim stopniu zdobyte w projekcie umiejętności okazały się dla nich przydatne, a jakie formy wsparcia najbardziej skuteczne. Ponad 90% badanych w ramach wszystkich ocenianych priorytetów było zdecydowanie lub raczej usatysfakcjonowanych z udziału w projekcie PO KL. Badani nie mieli także większych zastrzeżeń co do sposobu organizacji oferowanych im szkoleń. Bardzo wysoko cenione są kompetencje osób prowadzących zajęcia, warunki lokalowe oraz wielkość grup. Jednocześnie ankietowani wskazali obszary, które należy w projektach usprawnić, takie jak: zwiększenie nacisku na kształcenie umiejętności praktycznych czy lepsza selekcja uczestników, tak aby realizowane projekty były adekwatne do poziomu ich wiedzy i indywidualnych potrzeb. Wyniki tego typu badań są przekazywane do instytucji prowadzących nabór projektów, aby w przyszłości dofinansowywane były inicjatywy jeszcze lepiej dostosowane do występujących potrzeb. Kolejny etap niniejszego badania właśnie się rozpoczyna, a jego wyniki będą znane w II kwartale br.

   Należy jednocześnie podkreślić, iż przy interpretacji skuteczności programu trzeba mieć na uwadze sytuację na rynku pracy w okresie, w którym prowadzono badanie - uczestnicy PO KL kończyli udział w projektach w okresie wzrostu bezrobocia (od czerwca 2009 r.). IZ PO KL na podstawie doświadczeń z wdrażania programu oraz poprzez uwzględnianie rekomendacji z przeprowadzanych badań ewaluacyjnych na bieżąco wprowadza zmiany w systemie realizacji PO KL celem zwiększenia efektywności oferowanego wsparcia. W kontekście zwiększenia efektywności wsparcia o charakterze szkoleniowym prowadzone były lub w najbliższym czasie będą prowadzone następujące prace:

   - wdrażanie rekomendacji z badań ewaluacyjnych dotyczących m.in. zapewnienia wysokiego poziomu zatrudnialności uczestników projektów w ramach PO KL. W tym celu IZ PO KL w zaleceniach dla instytucji pośredniczących w zakresie formułowania i stosowania szczegółowych kryteriów wyboru projektów na 2011 r. zwróciła uwagę na potrzebę zapewnienia efektywności zatrudnieniowej realizowanego wsparcia, w tym poprzez zatrudnienie uczestników projektu przez beneficjenta lub partnera po zakończeniu udziału w projekcie (poddziałania 6.1.1, 6.1.3). W wyniku tych działań w planach działania na 2011 r. w wielu regionach zastosowane zostały kryteria premiujące projekty kompleksowe, uwzględniające indywidualnie dobrane formy wsparcia oraz nastawione na rezultat - znalezienie zatrudnienia dla uczestników projektu,

   - analiza dotychczasowego udzielanego wsparcia w ramach tzw. przeglądu śródokresowego PO KL, w tym w m.in.:

   a) przeprowadzenie konsultacji z Komisją Europejską na temat działań dotyczących zwiększenia udziału osób dorosłych w kształceniu ustawicznym,

   b) koncentracja działań dotyczących wspierania kształcenia ustawicznego dorosłych w ramach jednego priorytetu - obecnie obszar ten jest wspierany w ramach priorytetów VIII i IX. Zmiana sposobu wdrażania wsparcia w tym obszarze powinna przyczynić się do uzyskania bardziej kompleksowego wsparcia w ramach jednego projektu,

   - bieżące przekazywanie zaleceń formułowanych przez IZ dotyczących zwiększenia jakości i efektywności realizowanego wsparcia szkoleniowego do IP odpowiedzialnych za określanie kryteriów wyboru projektów,

   - dalsze usprawnianie systemu wyboru projektów w celu wyłaniania tych przedsięwzięć, które będą mogły zagwarantować jak największą efektywność zatrudnieniową.

   Z poważaniem

   Minister

   Elżbieta Bieńkowska

   Warszawa, dnia 8 lutego 2011 r.