VI kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Infrastruktury - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 23830
w sprawie obciążenia gmin kosztami oświetlenia dróg krajowych
Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na pismo z dnia 29 lipca 2011 r., znak: SPS-023-23830/11, przy którym przekazano interpelację pana posła Marka Wójcika w sprawie obciążenia gmin kosztami oświetlenia dróg krajowych, uprzejmie przekazuję następujące stanowisko.
Kwestię finansowania oświetlenia dróg regulują przepisy ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1504, z późn. zm.). Na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 2 i 3 tej ustawy do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy oraz finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy. Przez finansowanie oświetlenia ustawa Prawo energetyczne rozumie finansowanie kosztów energii elektrycznej pobranej przez punkty świetlne oraz koszty ich budowy i utrzymania (art. 3 pkt 22 ustawy). Przy czym finansowanie oświetlenia dróg publicznych przez gminę obejmuje wszystkie drogi publiczne, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych, w rozumieniu przepisów o autostradach płatnych. Przepisom ustawy Prawo energetyczne odpowiada art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z późn. zm.), zgodnie z którym do zadań własnych gminy należy zaspokajanie potrzeb wspólnoty, w tym m.in. zaopatrzenie w energię elektryczną. Nie powinno więc budzić wątpliwości, że zapewnienie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy jest zbiorową potrzebą wspólnoty, jaką jest gmina.
Zgodnie z art. 20 pkt 4 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115, z późn. zm.) do obowiązków zarządcy drogi należy utrzymanie m.in. drogowych obiektów inżynierskich i innych urządzeń związanych z drogą. Drogi i urządzenia związane z drogą powinny spełniać m.in. wymagania określone w rozporządzeniu ministra transportu i gospodarki morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 43, poz. 430). W dziale IV rozporządzenia MTiGM w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie - ˝Wyposażenie techniczne dróg˝ - wskazano urządzenia oświetleniowe. W § 109 ust. 1 tego rozporządzenia zostały określone sytuacje, kiedy droga powinna zostać oświetlona ze względów bezpieczeństwa ruchu. Jednakże zgodnie z § 2 przepisy rozporządzenia stosuje się przy projektowaniu, wykonywaniu dróg publicznych i związanych z nimi urządzeń budowlanych, a także ich odbudowie, rozbudowie, przebudowie oraz przy remontach objętych obowiązkiem uzyskania pozwolenia na budowę.
Przepisy powyższe odnoszą się do warunków technicznych i nie mogą przesądzać o sposobie finansowania, który jest regulowany przez ustawę Prawo energetyczne. Mając na uwadze powyższe regulacje, w ocenie resortu należy przyjąć, że zarządca drogi powinien w przypadku budowy lub przebudowy drogi pokryć koszty budowy oświetlenia, jeżeli wynika to z przepisów rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie. Przy czym po wybudowaniu urządzenia oświetlenia, tj. punkty świetlne, o których mowa w art. 3 pkt 22 ustawy Prawo energetyczne, powinny zostać przekazane odpowiedniemu właścicielowi sieci. W innych sytuacjach koszty budowy i przebudowy oświetlenia drogi obarczają gminę zgodnie z przepisami ustawy Prawo energetyczne. Koszty utrzymania oświetlenia drogi obciążają gminę. Przy czym w sytuacji, gdy właścicielem urządzeń jest przedsiębiorstwo energetyczne, wówczas sam obowiązek ich utrzymywania należy do tego przedsiębiorstwa. Należy również stwierdzić, iż kwestią problematyczną jest rozumienie pojęcia ˝punkt świetlny˝, które to nie zostało zdefiniowane w ustawie Prawo energetyczne. W związku z tym zachodzi wątpliwość, czy w pojęciu ˝punkt świetlny˝ mieści się również słup oświetleniowy. Jednakże rozstrzygnięcie tych wątpliwości pozostaje poza właściwością ministra infrastruktury, gdyż dotyczy ustawy Prawo energetyczne.
Równocześnie wyjaśniamy, iż art. 18 ustawy Prawo energetyczne w obowiązującym dziś brzmieniu powstał w wyniku wprowadzenia zmian do ww. ustawy przez ustawę z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2008 r. Nr 88, poz. 539, z późn. zm.). Art. 61 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego rozszerzył obowiązek finansowania oświetlenia dróg publicznych przez gminy z dróg będących własnością gminy w odniesieniu do wszystkich dróg znajdujących się na terenie gminy, z wyłączeniem autostrad i dróg ekspresowych w rozumieniu przepisów ustawy o autostradach płatnych. W poprzednim stanie prawnym finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg także należało do zadań własnych gmin, ale jedynie w odniesieniu do tych dróg, które znajdowały się na terenie gminy i których gmina była zarządcą. Oświetlenie dróg niebędących w zarządzie gminy finansowane było z budżetu państwa. Po przeprowadzonej nowelizacji w zakresie finansowania oświetlenia dróg przez gminy odstąpiono od wcześniejszej zasady ˝właścicielskiej˝ na rzecz zasady położenia danej drogi. Rozszerzenie obowiązku finansowania przez gminy oświetlenia ulicznego o wszystkie drogi znajdujące się na terytorium gminy, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych w rozumieniu ustawy o autostradach płatnych, wynikało z przeprowadzanej w tym czasie reformy systemu finansów samorządu terytorialnego, której celem miała być zmiana warunków funkcjonowania samorządów terytorialnych, decentralizacja funkcji państwa oraz przeniesienie części dochodów państwa do samorządów. W ramach powyższej reformy powstały nowe źródła dochodów wszystkich jednostek samorządu terytorialnego. Przepisy ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego zwiększyły udział jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych z 5% do 6,71%, natomiast od osób fizycznych - z 27,6% do 39,34%.
Podkreślenia wymaga fakt, iż w przedmiotowej sprawie zajął stanowisko Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 31 maja 2005 r., w którym uznał, iż zmiany prawne dotyczące rozszerzenia obowiązku finansowania oświetlenia dróg publicznych przez gminy są zgodne z postanowieniami Konstytucji RP.
Przedstawiając powyższe, Ministerstwo Infrastruktury informuje, iż problem finansowania projektowania, budowy i eksploatacji oświetlenia niebędącego własnością gmin nie dotyczy tylko oświetlenia dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych, ale i oświetlenia tzw. ulicznego służącego mieszkańcom gmin, które w dużej większości nie stanowi ich własności, lecz przedsiębiorstw energetycznych.
Należy również pamiętać, iż obowiązujące przepisy nie nakładają na zarządców dróg obowiązku informowania o zastosowanych rozwiązaniach technicznych infrastruktury oświetleniowej, nie wyklucza to jednak przekazywania pomiędzy zarządcami dróg stosownych informacji. Dobra współpraca zarządców dróg uczyni ten proces bardziej efektywny. Właściwą praktyką powinna być wymiana informacji pomiędzy zainteresowanymi podmiotami, tj. zarządcą drogi i gminą, w zakresie przekazywanego oświetlenia dróg. Minister infrastruktury dostrzega pojawiające się tu problemy, dlatego też ministerstwo zwróciło się do generalnego dyrektora dróg krajowych i autostrad o podjęcie współpracy z samorządami w zakresie obowiązku informowania o zastosowanych rozwiązaniach technicznych infrastruktury oświetleniowej, a także o informowaniu z wyprzedzeniem o przekazaniu ww. infrastruktury.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Radosław Stępień
Warszawa, dnia 5 sierpnia 2011 r.