V kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -

na interpelację nr 9217

w sprawie rozwiązań zawartych w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo o notariacie oraz ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację Pana Posła Włodzimierza Stępnia w sprawie rozwiązań zawartych w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy - Prawo o notariacie oraz ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (dotyczących możliwości odwołania notariusza przez Ministra Sprawiedliwości oraz zawieszenia w czynnościach zawodowych notariusza), przekazaną przy piśmie z dnia 21 sierpnia 2007 r. nr SPS-023-9217/07, uprzejmie przedstawiam, co następuje.

   Przedłożony Wysokiemu Sejmowi w dniu 6 czerwca 2007 r. rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o notariacie oraz ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach dotyczył dostosowania ustroju notariatu do regulacji funkcjonujących w pozostałych korporacjach prawniczych, jak również do aktualnego stanu prawnego i sytuacji społeczno-gospodarczej kraju oraz wprowadzenia nowych zasad archiwizacji dokumentów obejmujących dokonane czynności notarialne.

   Na posiedzeniu w dniu 24 sierpnia 2007 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej odrzucił w trzecim czytaniu projekt ustawy, tak więc zagadnienia poruszane w interpelacji Pana Posła Włodzimierza Stępnia stały się bezprzedmiotowe.

   Niemniej, odnosząc się do podniesionych w interpelacji zarzutów dotyczących niekonstytucyjności proponowanych w projekcie ustawy regulacji, należy wskazać, że proponowane zmiany przepisów ustawy - Prawo o notariacie dotyczące zasad powoływania, odwoływania i zawieszania w czynnościach zawodowych notariuszy poprzedzono analizami rozwiązań stosowanych w niektórych państwach Unii Europejskiej. Ministerstwo Sprawiedliwości otrzymało i opracowało bogaty materiał porównawczy obejmujący swoim zakresem uregulowania dotyczące zawodu notariusza w Niemczech, Portugalii, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Estonii, Łotwie i na Węgrzech. Zarys poszczególnych rozwiązań przedstawiono porównawczo w uzasadnieniu projektu. W projekcie proponowano istotną zmianę statusu ustrojowego notariusza, mającą na celu wzmocnienie roli notariusza w obrocie prawnym, wzmocnienie statusu prawnego notariusza jako funkcjonariusza publicznego, podkreślenie znaczenia wykonywania tego zawodu, mając na uwadze w szczególności to, że czynności notarialne dokonywane przez notariusza mają charakter dokumentu urzędowego, a zatem notariusz nie jest jedynie osobą zaufania publicznego. Proponowane w tym zakresie zmiany miały stanowić przepis ogólny, gwarantujący notariuszowi zarówno ochronę prawną, jaką przewidziano dla funkcjonariuszy publicznych, jak i stanowić o jego szczególnej odpowiedzialności. Za proponowanymi zmianami przemawiało również sprawowanie przez notariuszy władztwa publicznego.

   Nie można podzielić zasadności uwag Pana Posła dotyczących rozszerzenia unormowań art. 16 nowelizowanej ustawy - Prawo o notariacie. Uprawnienia Ministra Sprawiedliwości wynikające z treści projektowanego art. 16 miały być wykorzystywane w sytuacjach wyjątkowych, w których nastąpiło szczególnie rażące naruszenie zasad wykonywania zawodu notariusza, oraz stanowić gwarancję bezpieczeństwa dla stron obrotu prawnego. Wprowadzenie proponowanych przepisów podyktowane było także koniecznością dostosowania do regulacji proponowanych w innych projektach ustaw: o licencji syndyka, o biegłych w postępowaniu sądowym oraz w innych postępowaniach prowadzonych na podstawie ustaw, a także o zmianie ustawy o pracownikach sądów i prokuratury.

   Wskazać należy, iż rozwiązanie polegające na odwołaniu notariusza, który został skazany za przestępstwo, jest powszechnie stosowane w regulacjach innych państw. Podobnie obligatoryjne odwołanie notariusza, który nie zawarł ubezpieczenia OC lub ubezpieczenie to utracił, jest także spotykane w systemach prawnych innych państw.

   Szerokie konsultacje społeczne nad projektem ustawy, w tym również spotkanie z Przewodniczącym Rady Notariatów Unii Europejskiej - Panem Jacques˝em Delvaux, a także przypadki naruszeń prawa przez notariuszy, potwierdziły słuszność zaproponowanych w tym zakresie rozwiązań.

   Uzupełnienie obligatoryjnych przesłanek odwołania notariusza przez Ministra Sprawiedliwości dotyczących sytuacji, w której notariusz został prawomocnie skazany za umyślne przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, miało dawać możliwość reagowania przez Ministra Sprawiedliwości na szczególnie rażące naruszenie zasad wykonywania zawodu notariusza i jest zmianą zdecydowanie pozytywną, a wprowadzenie tych zmian miało stanowić gwarancję bezpieczeństwa dla stron czynności notarialnych. Zgodnie z projektowanymi zmianami Minister Sprawiedliwości, mając podstawy do obligatoryjnego odwołania notariusza, przeprowadzałby postępowanie w trybie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. W trakcie takiego postępowania dokonywane są ustalenia zmierzające do wyjaśnienia sprawy, uzyskuje się opinię rady izby notarialnej w przedmiocie odwołania notariusza, a od decyzji o odwołaniu notariusza podjętej przez Ministra Sprawiedliwości przysługuje skarga do sądu administracyjnego. Postępowanie administracyjne jest niezależne od postępowania dyscyplinarnego i odwrotnie. Są to dwa odrębne systemy odpowiedzialności notariusza. Takie rozwiązanie funkcjonuje aktualnie nie tylko wobec notariuszy, ale i komorników sądowych, adwokatów czy radców prawnych. Odwołanie notariusza następuje po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, którego zasady określa K.p.a., gwarantując stronom postępowania rzetelność tego postępowania, z prawem do kontroli decyzji administracyjnej przez dwuinstancyjne sądy administracyjne.

   Odnośnie propozycji dotyczących przesłanek zawieszenia w czynnościach zawodowych notariusza określonych w art. 43a nowelizowanej ustawy wskazać należy, iż miały one na celu zapobieganie sytuacjom, w których notariusz nadal wykonuje swoje ustawowe obowiązki, mimo iż przeciwko niemu prowadzone jest postępowanie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe albo jeżeli przy wszczęciu lub w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie notariusza ustanowiono doradcę tymczasowego. W takich sytuacjach, mając na uwadze fakt, że notariusz wykonuje zawód na własny rachunek oraz że nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia ani innego zajęcia wskazanego w art. 19 § 1 nowelizowanej ustawy, proponowano, aby notariusz, którego Minister Sprawiedliwości zawiesił w czynnościach zawodowych, miał możliwość uzyskiwania innych środków utrzymywania. Z tych powodów w art. 19 § 5 ustawy - Prawo o notariacie wskazano możliwość, aby rada izby notarialnej zezwoliła notariuszowi na podjęcie innego zatrudnienia na czas zawieszenia.

   W świetle przedstawionej wyżej argumentacji postulaty Pana Posła Włodzimierza Stępnia, aby wnoszone przez Radę Ministrów projekty ustaw reprezentowały właściwy poziom techniki legislacyjnej i respektowały regulacje konstytucyjne oraz umowy międzynarodowe, nie wydają się trafne.

   Z wyrazami szacunku i ukłonami

   Podsekretarz stanu

   Andrzej Duda

   Warszawa, dnia 11 września 2007 r.