V kadencja
Interpelacja nr 1995
do ministra spraw zagranicznych
w sprawie współpracy z Polonią i Polakami mieszkającymi poza wschodnią granicą kraju
Premier Kazimierz Marcinkiewicz zapewnił, że jednym z priorytetowych działań jego rządu będzie współpraca z Polonią i Polakami mieszkającymi poza granicami kraju. Podkreślił również, że rząd będzie stanowczo upominał się o prawa mniejszości polskiej tam, gdzie są one łamane i ograniczane.
Poza wschodnią granicą naszego kraju - na terenie Białorusi, Litwy, Łotwy i Ukrainy - żyje aktualnie mniej więcej półtora miliona Polaków. Stanowią oni ludność miejscową, nie napływową, osiadłą tam w większości od czterystu i więcej lat. Jak wiemy, są oni poddawani mniejszym lub większym naciskom, represjom, mającym na celu bądź ich eliminację, bądź pozbawienie jakiejkolwiek więzi z Polską i polskością. Ostatnie stulecie było dla nich okresem doświadczeń szczególnie ciężkich. Wielu z nich odeszło na tułaczkę, wielu zagubiło polskość. Półtora miliona ludzi tę polskość zachowało, często płacąc za to wysoką cenę.
Polaków na Litwie czy Białorusi jest procentowo zdecydowanie więcej niż przedstawicieli nacji tych krajów w Polsce, jednak nie mogą oni nawet w przybliżeniu cieszyć się podobnymi przywilejami. Aktualna sytuacja większości Polaków mieszkających poza wschodnią granicą Polski nie jest łatwa ani politycznie, ani ekonomicznie, ani socjalnie, ani kulturowo. Reżim podejmuje działania wymierzone w organizacje pozarządowe, narusza prawa mniejszości, dokonuje aresztowań z powodów politycznych oraz krępuje swobodę wypowiedzi. W najtrudniejszej sytuacji znajdują się obecnie Polacy mieszkający na Białorusi, co jest związane z polityką władz centralnych, odwołujących się w swojej antypolskiej retoryce do propagandy czasów caratu i stalinizmu. Na terenie Republiki Białoruś mieszka największa mniejszość polska za wschodnią granicą Rzeczypospolitej. Według danych oficjalnych liczy ona ok. 400 tys. osób, jednak polskie organizacje oraz środowiska Kościoła katolickiego na Białorusi szacują, że ich liczba jest co najmniej trzykrotnie większa. Polacy zamieszkują głównie na Grodzieńszczyźnie, wschodniej Mińszczyźnie oraz na dawnej, historycznej części Wileńszczyzny - a więc na terenach dawnych kresów wschodnich II Rzeczypospolitej, odłączonych od Polski po II wojnie światowej. Związek Polaków na Białorusi (ZPB) skarży się przede wszystkim na brak dotacji ze strony władz białoruskich, np. samodzielnie musi sfinansować budowę polskojęzycznej szkoły za Niemnem (Polacy stanowią w tym obwodzie 83% ogółu ludności). Antypolska polityka władz dotknęła ostatnio również Kościół katolicki, który nakładania się do wprowadzenia zamiast języka polskiego języka białoruskiego jako państwowego.
W Republice Litwy osoby przyznające się do polskich korzeni stanowią 7% całego społeczeństwa. W Traktacie polsko-litewskim (art. 15) zakłada się nauczanie w języku ojczystym na poziomie szkół średnich. Jednak nowy projekt ustawy o oświacie mniejszości narodowych, przygotowany przez litewskie Ministerstwo Oświaty i Nauki, przewiduje funkcjonowanie szkół narodowościowych wyłącznie na poziomie podstawówki i gimnazjum. Od 1994 r. zaprzestano również wydawania podręczników dla starszych klas szkół polskich, z wyjątkiem podręcznika z języka i literatury polskiej. W ostatnich latach zlikwidowano lub zredukowano sześć szkół polskich. Aktualnie największa batalia toczy się o przywrócenie matury w języku polskim Petycję w tej sprawie podpisało 25 tys. Polaków mieszkających na Litwie.
Celem każdego państwa powinno być umacnianie więzi z rodakami żyjącymi za granicami kraju, dążąc do kultywowania tradycji narodowych i języka oraz pogłębienia międzynarodowej współpracy. Stąd też nasze pytania do Pana Ministra.
1. Jakie formy współpracy z Polonią ma Pan zamiar podjąć?
2. W jaki sposób chce Pan pomóc Polakom mieszkającym poza wschodnią granicą?
3. Jak ma Pan zamiar rozwiązać problem braku poszanowania praw człowieka i politycznych prześladowań Polaków zamieszkujących na Białorusi?
4. Jak chce Pan przeciwdziałać antypolskiej polityce władz Białorusi i Litwy?
5. Jak zamierza Pan umacniać więzi Polaków mieszkających na obczyźnie z Polską i polskością?
Prosimy o odpowiedź
Z poważaniem
Poseł Daniel Pawłowiec
oraz grupa posłów
Warszawa, dnia 2 marca 2006 r.