V kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 4296

w sprawie powiązania krajowego systemu ostrzegania przeciwpowodziowego z lokalnymi systemami ostrzegania

   Odpowiadając na interpelację posła Romana Czepe w sprawie powiązania krajowego systemu ostrzegania przeciwpowodziowego z lokalnymi systemami ostrzegania, przekazaną przy piśmie znak: SPS-023-4296/06 z dnia 29 września 2006 r., uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   Jak rozumiem, mówiąc o krajowym systemie ostrzegania przeciwpowodziowego, Pan poseł Roman Czepe miał na myśli państwową służbę hydrologiczno-meteorologiczną (PSHM). Sprawy związane z funkcjonowaniem tej służby reguluje ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, która z jednej strony określa zadania państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej, z drugiej zaś wskazuje, iż służbę tę pełni Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej.

   Zgodnie z ustawą Prawo wodne (art. 102 ust. 1) państwowa służba hydrologiczno-meteorologiczna wykonuje zadania państwa w zakresie osłony hydrologiczno-meteorologicznej społeczeństwa oraz gospodarki, a także na potrzeby rozpoznania i kształtowania oraz ochrony zasobów wodnych kraju. W tym zakresie do zadań PSHM należy m.in. (art. 103 Prawa wodnego): wykonywanie pomiarów i obserwacji hydrologicznych oraz meteorologicznych, gromadzenie, przetwarzanie, archiwizowanie i udostępnianie informacji hydrologicznych oraz meteorologicznych, wykonywanie bieżących analiz i ocen sytuacji hydrologicznych oraz meteorologicznych, opracowywanie i przekazywanie prognoz meteorologicznych i hydrologicznych, a także opracowywanie i przekazywanie ostrzeżeń przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodzącymi w atmosferze i hydrosferze.

   Dla realizacji tych zadań państwowa służba hydrologiczno-meteorologiczna posiada i utrzymuje m.in. podstawową sieć obserwacyjno-pomiarową, którą stanowią: stacje hydrologiczno-meteorologiczne, stacje hydrologiczne, podstawowe stacje i posterunki pomiarowe (synoptyczne, klimatologiczne, meteorologiczne, opadowe, wodowskazowe), stacje pomiarów aerologicznych, stacje radarów meteorologicznych, stacje lokalizacji wyładowań atmosferycznych, stacje odbioru danych z satelitów meteorologicznych,

   Obecny kształt sieci pomiarowo-obserwacyjnej państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej - i co za tym idzie, także liczba posterunków - jest kompromisem pomiędzy potrzebami merytorycznymi a możliwościami finansowymi budżetu państwa, ze środków którego utrzymywana jest służba. Na dzień dzisiejszy sieć ta, jeśli chodzi np. o ilość posterunków i ich rozmieszczenie, jest optymalna z punktu widzenia możliwości zapewnienia podstawowej osłony hydrologicznej na poziomie kraju. W oparciu o dane pochodzące z posterunków i innych systemów pomiarowo-obserwacyjnych oraz prognostycznych IMGW prowadzi osłonę hydrologiczno-meteorologiczną głównych rzek i większych miast w Polsce.

   Państwowa służba hydrologiczno-meteorologiczna pełniona przez IMGW, podobnie jak inne funkcjonujące na świecie narodowe służby hydrologiczne i meteorologiczne, nie jest w stanie tak rozbudować swoich systemów pomiarowych, aby obejmowały każdy punkt, każdą miejscowość i każdy ciek. Nadal nie pozwalają na to głównie względy finansowe. Dlatego bardzo cenną inicjatywą podejmowaną na szczeblu gmin, powiatów, przyczyniającą się do zagęszczenia pomiarów, jest budowa lokalnych systemów ostrzeżeń powodziowych (LSOP). Systemy te pozwalają na wcześniejszą i dokładniejszą identyfikację spodziewanego zagrożenia, a z uwagi na to, że odnoszą się do stosunkowo małego obszaru, ułatwiają skuteczniejsze ostrzeżenie powodziowe.

   Przykładów takich lokalnych systemów jest już w Polsce bardzo wiele. Według posiadanej wiedzy obecnie na terenie kraju działa kilkanaście LSOP, o różnym stopniu zaawansowania metodycznego, technicznego i technologicznego. Poza powiatem świdnickim i kłodzkim, o których wspomniano w interpelacji, system taki pracuje także w powiecie żywieckim, w gminie Brzesko, w przygotowywaniu jest system w powiecie staszowskim. Działa też kilka prostych systemów (np. w m. Kędzierzyn-Koźle, Nowa Ruda), opartych na kilku łatach wodowskazowych obserwowanych np. przez strażników miejskich czy obywatelską sieć obserwatorów i nastawionych głównie na informowanie służb kryzysowych o bieżącej sytuacji, bez informacji pochodzących z terenów położonych powyżej osłanianego terenu i bez modułu prognostycznego.

   Na dzień dzisiejszy nie ma uregulowań prawnych dotyczących współpracy pomiędzy lokalnymi systemami ostrzeżeń powodziowych i państwową służbą hydrologiczno-meteorologiczną i w mojej ocenie trudno byłoby tę problematykę ująć w sztywne przepisy prawne. O ile bowiem w pełni zgadzam się, że współpraca taka mogłaby przynieść jedynie same korzyści, zarówno dla LOP, jak i państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej, o tyle trudno jest nakazać samorządom (które budują takie systemy z własnej inicjatywy i w większości przypadków z własnych środków) współpracę z IMGW. Podobnie jak nie można zmusić samorządu do wybudowania lokalnego systemu ostrzeżeń. Współpraca ta natomiast byłaby bardzo istotna nie tylko na etapie budowania lokalnego systemu, kiedy warto byłoby wykorzystać wieloletnie doświadczenie IMGW, jeśli chodzi o technologię, sprzęt i jego utrzymanie w przyszłości, ale także na etapie eksploatacji lokalnego systemu, kiedy to wzajemna wymiana danych znacznie zwiększyłaby zakres informacji po obu stronach.

   Ze swej strony mogę jedynie zapewnić, że Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej jest przygotowany na taką współpracę na każdym etapie, niezależnie, czy będzie to faza budowy, czy faza eksploatacji LSOP. Nadmienić należy, że część funkcjonujących obecnie systemów lokalnych powstało i działa w oparciu o ścisłą współpracę z IMGW.

   Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, chcąc wesprzeć społeczności lokalne podejmujące bądź zamierzające podjąć działania w tym zakresie, prowadzi szereg działań o charakterze edukacyjnym, polegających m.in. na:

   - rozpowszechnianiu informacji o zasadach budowy, obsługi i korzyściach wynikających z lokalnych sieci monitoringu i prognoz, opracowywaniu poradników i przewodników dla osób zajmujących się na poziomie lokalnym osłoną przeciwpowodziową,

   - organizowaniu i prowadzeniu szkoleń przygotowujących administrację samorządową do budowy i obsługi lokalnych systemów osłony przeciwpowodziowej,

   - zwiększeniu kontaktu z lokalnymi społecznościami poprzez stacje regionalne i stacje hydrologiczno-meteorologiczne,

   - prowadzeniu przez Internet szkoleń z zakresu wykorzystania informacji pogodowych oferowanych przez IMGW.

   W strukturach IMGW została także powołana wyspecjalizowana komórka organizacyjna - Biuro ds. Współpracy z Samorządami Lokalnymi, która bardzo aktywnie uczestniczy w akcji promowania, projektowania i budowy lokalnych systemów ostrzeżeń powodziowych. Biuro to prowadzi szeroką działalność edukacyjną i szkoleniową w środowiskach samorządowych.

   Ponadto informuję, iż w 2005 r., na zlecenie Ministra Środowiska, IMGW opracował i wydał przewodnik metodyczny na temat lokalnych systemów monitoringu i ostrzeżeń powodziowych pt. ˝Zdążyć przed powodzią˝. Przewodnik ten jest nieodpłatnie udostępniany zainteresowanym samorządom lokalnym oraz jednostkom struktur zarządzania kryzysowego. Wydaje się, że może on być bardzo pomocny przy podejmowaniu działań związanych z budową LSOP, uzyskał bowiem bardzo pozytywne opinie ekspertów, w tym Światowej Organizacji Meteorologicznej, która dokonała nawet tłumaczenia tej pozycji na język angielski.

   Podsekretarz stanu

   Andrzej Szweda-Lewandowski

   Warszawa, dnia 19 października 2006 r.