V kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 4459
w sprawie oddłużenia rolników, którzy znaleźli się w tzw. spirali zadłużenia
Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację Pana Posła Zenona Sylwestra Wiśniewskiego, przekazaną przy piśmie z dnia 7 września 2006 r., znak SPS-023-4459/06, w sprawie oddłużenia rolników po zaciągnięciu kredytów w latach 90. na modernizację i unowocześnienie swoich gospodarstw rolnych, pozwalam sobie, po konsultacji z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, przekazać następujące informacje związane z tą kwestią.
1. Nie jest znana dokładna liczba wszystkich rolników, którzy zaciągnęli ww. kredyty na przełomie lat 80. i 90. i na początku 90. na ww. cele. Liczba tych rolników, z oczywistych przyczyn, ulegała i ulega zmianie (część rolników lub ich następców kredyty spłaciła).
2. W celu zniwelowania negatywnych skutków gwałtownego wzrostu zobowiązań finansowych rolników (i całego sektora rolno-spożywczego) wobec banków, powstałego na skutek gwałtownego wzrostu oprocentowania kredytów bankowych w podanym powyżej okresie, na mocy postanowień rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1992 r. w sprawie zasad funkcjonowania oraz źródeł zasilania Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużenia Rolnictwa (FRiOR), od lipca 1992 r. rozpoczął działalność ten Fundusz.
Działania Funduszu, mające na celu niwelowanie wzrostu oprocentowania kredytów bankowych, realizowane były poprzez:
- oddłużenie polegające na wykupie ze środków budżetowych wierzytelności banków istniejących w stosunku do rolników, a następnie restrukturyzację tych wierzytelności, polegającą na wydłużeniu okresu spłaty zadłużeń do 7 lat oraz obniżeniu oprocentowania do poziomu 5% w skali roku,
- udzielenie ze środków budżetowych kredytów preferencyjnych (naprawczych lub modernizacyjnych) oprocentowanych w wysokości 20% w skali roku, dla których również ustalono maksymalny 7-letni okres spłaty.
Dysponentem FRiOR był Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. W 1992 r. Minister ten zawarł z 18 bankami tzw. ˝funduszowymi˝ umowy o współpracy w zakresie zasad funkcjonowania i rozdysponowania środków Funduszu na cele restrukturyzacji i oddłużenia rolnictwa. Banki funduszowe zawierały umowy z podmiotami korzystającymi z pomocy ze środków FRiOR oraz prowadziły obsługę tych kredytów.
1. Na mocy art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Agencja ta przejęła zobowiązania i wierzytelności FRiOR. Na mocy zaś ustawy z dnia 27 sierpnia 2003 r. o zmianie ustawy o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Prezes Agencji uzyskał możliwość umarzania w całości lub w części, rozkładania na raty lub odraczania terminu spłat wierzytelności Agencji dotyczących Funduszu Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Tylko w przypadku, gdy kwota podlegająca umorzeniu przekracza 15 tys. zł, decyzja Prezesa Agencji w tej sprawie wymaga uprzedniej zgody dotyczącej umorzenia, ze strony ministra właściwego do spraw finansów publicznych.
Do dnia 31 lipca 2006 r. wpłynęło do Agencji 1504 wniosków o umorzenie wierzytelności byłego FRiOR (w sierpniu dalszych 88 wniosków), z tego 488 wniosków rozpatrzono pozytywnie. Z tego do dnia 31 lipca 2006 r. 388 wniosków uzyskało zgodę Ministra Finansów na umorzenie. Wnioski te łącznie dotyczyły 55 013,8 tys. zł.
2. Na początku lat 90. podjęte zostały działania nakierowane na restrukturyzację sektora bankowego, obejmujące również restrukturyzację zadłużenia rolników oraz przedsiębiorstw sektora rolno-spożywczego. Na podstawie ustawy z dnia 3 lutego 1993 r. o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków oraz zmianie niektórych ustaw dokonane zostało dokapitalizowanie BGŻ, który w okresie lat 1993-1994 otrzymał obligacje restrukturyzacyjne serii ˝C˝ i ˝D˝ o łącznej wartości nominalnej 1622,4 mln zł. Należy również wskazać, że w ramach ww. obligacji serii ˝D˝ była przeprowadzona restrukturyzacja spółdzielczego sektora bankowego, której podstawę stanowiły postanowienia ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz o zmianie niektórych ustaw.
Na ten cel były wyodrębnione w ramach emisji serii ˝D˝ obligacje o wartości nominalnej 296,2 mln zł.
Dodatkowo na podstawie ustawy budżetowej na 1996 r. BGŻ otrzymał obligacje o wartości nominalnej 700 mln zł z przeznaczeniem na restrukturyzację zadłużenia przejętego przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa po byłych PGR-ach.
Zgodnie z warunkami emisji ww. obligacji Skarb Państwa przekazał BGŻ oraz spółdzielczym bankom regionalnym z tytułu wykupu obligacji, które posłużyły do restrukturyzacji BGŻ oraz banków spółdzielczych, środki w wysokości 8789,8 mln zł (stan na wrzesień 2006 r.).
Do zakończenia obsługi obligacji będą jeszcze przekazane środki z tytułu ich wykupu w szacunkowej wysokości 550 mln zł.
Niezależnie od powyższego banki otrzymały pomoc również w innych formach, opartą o takie podstawy prawne, jak:
a) uchwała Sejmu RP z dnia 11 stycznia 1996 r. w sprawie założeń polityki pieniężnej na rok 1996, mocą której NBP zobowiązany został do wspierania procesu restrukturyzacji banków spółdzielczych; łącznie w ramach środków przeznaczonych na wspieranie procesów restrukturyzacji sektora banków spółdzielczych, w związku z ww. uchwałą, pomoc otrzymało 21 banków na ogólną kwotę 25 738 tys. zł,
b) zarządzenie Ministra Finansów z dnia 29 stycznia 1997 r. w sprawie zaniechania poboru niektórym bankom spółdzielczym podatku dochodowego (skutki finansowe - ok. 23 mln zł).
Powyższe działania, poprzez wzmocnienie finansowe banków, umożliwiły im podejmowanie decyzji o restrukturyzacji tzw. złych kredytów.
3. Pomoc publiczna w sektorze rolnictwa w latach 2007-2013. Od 1 stycznia 2007 r. w krajach Unii Europejskiej, w tym w Polsce, mają wejść w życie nowe zasady udzielania pomocy publicznej w zakresie rolnictwa (w Polsce obowiązujące od 1 maja 2007 r. - w związku z zakończeniem 3-letniego okresu od dnia akcesji Polski do UE, w którym to okresie obowiązywać miały formy udzielania pomocy publicznej stosowane do dnia akcesji.
Nowe zasady mają być określone, niezależnie od obowiązujących w tym zakresie aktów prawnych, w Wytycznych Wspólnoty w sprawie pomocy państwa w sektorze rolnym na lata 2007-2013, w których ta pomoc ma być omówiona i zinterpretowana. Termin ostatecznego zatwierdzenia Wytycznych jest przewidziany na listopad 2006 r. W pracach nad projektem Wytycznych bierze udział Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Opierając się na upowszechnionym wśród krajów członków UE aktualnym projekcie Wytycznych, stwierdzić należy, iż w latach 2007-2013 mają obowiązywać formy pomocy dla rolnictwa o charakterze wsparcia dla inwestycji, rekompensaty w związku z utrudnieniami w gospodarowaniu (przestrzeganie norm, utrzymywanie gruntów w kulturze rolniczej, klęski żywiołowe, choroby roślin i zwierząt itp.) oraz motywujące do produkcji lepszych produktów.
Niezależnie od ww. projektowanych form pomocy dla rolnictwa, w latach 2007-2013 pozostać mają w mocy przepisy rozporządzenia Komisji (WE) nr 1860/2004 z dnia 6 października 2004 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis dla sektora rolnego i sektora rybołówstwa. Zgodnie z przepisami ww. rozporządzenia ogólna kwota pomocy de minimis przyznawana jakiemukolwiek beneficjentowi w tych sektorach nie może przekroczyć 3 tys. euro w dowolnie określonym okresie trzech lat, z tym że określone są kwoty (limity) skumulowanej pomocy dla Polski, odrębnie dla rolnictwa (44 895 000 euro) i rybołóstwa (1 652 100 euro). Ta forma pomocy nie wymaga notyfikacji do Komisji Europejskiej.
4. Podsumowując powyższe informacje, pragnę stwierdzić, iż istnieją już postulowane przez Pana Posła podstawy prawne umożliwiające udzielenie pomocy w spłacie rat lub innej formy pomocy rolnikom, którzy zaciągnęli kredyty w latach 90. na modernizację i unowocześnianie swoich gospodarstw rolnych. Odnoszą się one do tych rolników, których kredyty zostały wykupione ze środków FRiOR, jeśli kredytobiorcy spełniają warunki określone przepisami ustawy. Warunki te, generalnie rzecz ujmując, dotyczą określenia tych sytuacji, w wyniku których rolnik nie jest w stanie spłacać zadłużeń nie z własnej winy. Natomiast postulat Pana Posła dotyczący negocjacji z Unią Europejską na temat pomocy przy oddłużaniu polskich rolników wiąże się z przyszłą pomocą publiczną, której zakres jest negocjowany w ramach ustaleń ww. Wytycznych Wspólnoty, poprzez udział Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w pracach nad ostatecznym kształtem wspomnianych powyżej Wytycznych Wspólnotowych dotyczących pomocy państwa w sektorze rolnictwa w latach 2007-2013.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Zbigniew Dynak
Warszawa, dnia 28 września 2006 r.