V kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej - z upoważnienia ministra -

na zapytanie nr 1343

w sprawie standaryzacji usług w domach pomocy społecznej

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na zapytanie posła Krzysztofa Lipca, otrzymane za pośrednictwem Pana Marszałka przy piśmie z dnia 11 lipca 2006 r., znak SPS-024-1343/06, w sprawie standaryzacji usług w domach pomocy społecznej uprzejmie informuję, że:

   Domy pomocy społecznej są instytucjonalną formą całodobowej opieki, domykającą system wsparcia pomocy społecznej adresowany do osób, które wymagają całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności i nie mogą samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, a którym nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych.

   Zgodnie z art. 19 pkt 10 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. w sprawie pomocy społecznej ˝prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz umieszczanie w nim skierowanych osób˝ należy do zadań własnych samorządu powiatowego. Art. 55 ust.1 ustawy wskazuje, że ˝Dom pomocy społecznej świadczy usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne na poziomie obowiązującego standardu, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych potrzeb osób w nim przebywających˝.

   Prace nad standardami w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej rozpoczęły się w 1992 r. przy udziale specjalistów z terenu kraju, w tym również dyrektorów domów pomocy społecznej. Efektem kilkuletnich prac był wypracowany wspólnie zapis ustawowy zobowiązujący wszystkie podmioty organizujące i prowadzące domy pomocy społecznej do funkcjonowania na poziomie wymaganego standardu oraz wypracowany zakres i poziom usług, jakie w tym zakresie będą obowiązywać

   Zapisy ustawowe wprowadzone zostały w 1997 r. i zobowiązują domy do funkcjonowania na poziomie standardu określanego przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Równocześnie rozpoczął się 10-letni okres tzw. dochodzenia do standardów, w którym domy opracowały i realizowały programy naprawcze w tych jednostkach, które funkcjonowały na poziomie niższym od obowiązującego standardu. Domy wykonały ocenę stanu i rozpoczęły działania naprawcze, chociaż wiele z nich podjęło je znacznie wcześniej, gdy standardy nie były jeszcze normą prawną.

   Standardy określają wymogi minimalne w zakresie warunków bytowych, jakie musi spełniać obiekt, oraz zakres i sposób sprawowanej opieki oparty na indywidualnym planie wspierania dla każdego mieszkańca, uwzględniający w szczególności prawa podmiotowe jednostki, takie jak godne i intymne traktowanie, zapewnienie wolności osobistej i bezpieczeństwa oraz poczucie intymności - na miarę możliwości psychofizycznych mieszkańca.

   Pomimo faktu że działania naprawcze nie są jeszcze zakończone, gdyż okres dochodzenia do standardu kończy się w grudniu bieżącego roku, już dzisiaj wiadomo, że zdecydowana większość domów osiągnie wymagany standard, a efekt zmian w domach jest ogromny. Poprawiły się zarówno warunki bytowe, jak też sposób sprawowanej opieki - mieszkaniec stał się najważniejszym podmiotem działania personelu.

   Ponieważ proces dochodzenia do wymaganego standardu świadczonych usług jest na ukończeniu, resort w grudniu ubiegłego roku zwrócił się do wydziałów polityki społecznej o przekazanie informacji, na jakim etapie są prace w domach na ich terenie i jaka liczba domów ma niewielkie szanse na osiągnięcie standardu do końca roku. Z uzyskanych danych wynika, że około 15% ogólnej liczby prowadzonych przez samorządy powiatowe domów pomocy społecznej ma niewielkie szanse na dojście do wymaganego standardu świadczonych usług i uzyskanie stałego zezwolenia na prowadzenie domu.

   Biorąc pod uwagę, że na terenie kraju na dzień 31 grudnia 2005 r. funkcjonowało 795 domów pomocy społecznej, w tym w części z nich znajdują się wolne miejsca (około 2 tys. wolnych miejsc w skali kraju), to zakładając w 2007 r. proces likwidacji domów, które nie osiągnęły standardów, istnieje możliwość zaproponowania mieszkańcom przeniesienia do domów, które standard osiągnęły.

   Pytanie o przedłużenie terminu dochodzenia do standardu świadczonych usług uznaję za przedwczesne, ponieważ zarówno samorządy, jak i domy podejmują różne wysiłki, aby zdążyć z realizacją programów naprawczych (część prac modernizacyjnych w domach znalazła się w kontraktach regionalnych, samorządy wyasygnowały dodatkowe środki na realizację programów), i odpowiedzi na pytanie, jaki będzie los takich domów, będzie można udzielić po kolejnej analizie nadesłanych informacji z województw, która jest planowana na koniec III kwartału br.

   Pragnę dodać, iż obecnie prowadzone są prace nad regionalnymi programami operacyjnymi do planów strategicznych, które mają między innymi absorbować środki Europejskiego Funduszu Społecznego; w działaniach została zaproponowana modernizacja infrastruktury społecznej, w tym modernizacja domów pomocy społecznej, jednak to od decyzji konkretnego sejmiku województwa samorządowego zależeć będzie, czy modernizacja infrastruktury społecznej znajdzie się w priorytetach województwa.

   Przygotowane zostały również propozycje zmiany przepisów ustawy o pomocy społecznej dające możliwość domom, które kończą programy naprawcze, a nie są w stanie zakończyć ich do końca grudnia br., przedłużenia warunkowego zezwolenia, jednak bez prawa do zmiany wysokości kosztów utrzymania mieszkańca i możliwości przyjmowania nowych mieszkańców do chwili uzyskania stałego zezwolenia.

   Ponadto należy dodać, że samorządy terytorialne w sposób ciągły korzystają z dodatkowego wsparcia w ramach dotacji celowych, szczególnie w obszarze pomocy społecznej. Z takiego wsparcia korzystają również domy pomocy społecznej, które po wprowadzeniu nowych regulacji prawnych natrafiły na przejściowe trudności spotęgowane koniecznością dostosowania tych jednostek organizacyjnych do wymaganych standardów świadczonych usług, i tak:

   - w 2004 r. z rezerwy celowej budżetu państwa dla domów pomocy społecznej przeznaczono kwotę 20 145 240 zł, z tego 7 570 610 zł na zwiększenie kwoty dotacji na 1 mieszkańca dps do kwoty 1210 zł w 6 województwach (małopolskie, mazowieckie, podlaskie, warmińsko-mazurskie i zachodniopomorskie), pozostałe środki podzielono proporcjonalnie do liczby miejsc w województwach na realizację programów naprawczych lub zakup wyposażenia w ramach wydatków bieżących. Podziału środków na konkretne domy pomocy społecznej dokonali wojewodowie.

   - w 2005 r. z rezerwy celowej budżetu państwa dla domów pomocy społecznej przeznaczono środki w wysokości 16 536 099 zł, podzielone proporcjonalnie do liczby miejsc w województwach, na dofinansowanie utrzymania miejsc w domach pomocy społecznej oraz na realizację programów naprawczych. Podziału środków na konkretne domy pomocy społecznej dokonali wojewodowie.

   Dodatkowo w roku 2005 dla niektórych domów pomocy społecznej z niektórych województw, z rezerwy ogólnej budżetu państwa, przekazano środki w wysokości 2,5 mln zł na realizację zadań w ramach programów naprawczych.

   W roku 2006 po raz pierwszy od 2001 r. została zaplanowana dla domów pomocy społecznej rezerwa celowa w wysokości 15 mln zł (wydatki majątkowe). Zdecydowano o dofinansowaniu domów, gdzie niewielkimi środkami inwestycyjnymi do końca tego roku możliwe będzie osiągnięcie obowiązującego standardu usług. Środki w oparciu o przekazane wnioski wojewodów zostały rozdysponowane na domy samorządowe. Jednocześnie z uwagi na zgłoszone zapotrzebowanie samorządowych domów pomocy społecznej na środki na realizację programów naprawczych, znacznie przewyższające wysokość ww. rezerwy celowej, na początku maja 2006 r. Minister Pracy i Polityki Społecznej wystąpił do Prezesa Rady Ministrów, Pana Kazimierza Marcinkiewicza, o przyznanie dodatkowych środków w wysokości 20 mln zł z rezerwy ogólnej budżetu państwa na realizację programów naprawczych w domach pomocy społecznej, w tym w domach prowadzonych przez podmioty niepubliczne na zlecenie powiatów, które zgodnie z ustawą o finansach publicznych mogą otrzymać dotację na realizację inwestycji tylko w oparciu o specjalne upoważnienie w ustawie budżetowej.

   Nie przewiduje się zmian legislacyjnych w zakresie finansowania domów pomocy społecznej i wprowadzenia współfinansowania osób kierowanych do domów pomocy społecznej przez budżet państwa, ponieważ uwalniane środki finansowe z dotacji celowej na dofinansowanie pobytu osób skierowanych do domów przed 2004 r. przekształcają się w zwiększony udział w podatkach dla samorządów gminnych, aby mogły dysponować środkami finansowymi na pokrycie kosztów pobytu kierowanego przez gminę mieszkańca ze swojego terenu. Przewiduje się natomiast wprowadzenie możliwości prowadzenia domów dwuprofilowych o pokrewnych niepełnosprawnościach, np. domu dla ludzi starych i przewlekle somatycznie chorych.

   Z wyrazami szacunku

   Podsekretarz stanu

   Bogdan Socha

   Warszawa, dnia 26 lipca 2006 r.