V kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości

na interpelację nr 5717

w sprawie problemów dotyczących resocjalizacji młodzieży niemieckiej, przeprowadzanej w polskich rodzinach

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację Pana Posła z dnia 7 grudnia 2006 r. w sprawie młodzieży niemieckiej przebywającej w Polsce w celu resocjalizacji, przekazaną Ministrowi Sprawiedliwości w dniu 27 grudnia 2006 r., uprzejmie przedstawiam, co następuje:

   I. Odpowiadając na pytanie, kto i kiedy zawarł umowę pozwalającą na przyjazd młodzieży niemieckiej do rodzin polskich w celu resocjalizacji, podkreślić należy, że przyjazdy młodzieży niemieckiej do Polski nie są organizowane przez władze państwowe. W szczególności w działalności tej nie uczestniczą żadne organy centralne.

   Małoletni obywatele Niemiec trafiają do Polski celem zastosowania wobec nich środków oddziaływania pedagogicznego niezbędnych w ich procesie wychowawczym. Następuje to na podstawie niemieckiego Kodeksu socjalnego (ASGB). Wyjazdy poza granice Niemiec na podstawie tego aktu prawnego dopuszczalne są tylko w wyjątkowych sytuacjach, gdy inne środki stosowane na terenie Niemiec okazały się wobec małoletnich bezskuteczne. Do wyjazdu konieczna jest zgoda rodziców małoletniego, nawet jeżeli wyjazd następuje na podstawie orzeczenia sądowego, na przykład w związku z popełnieniem czynu zabronionego.

   Wyjazdy poza granice Niemiec, nie tylko do Polski, organizowane są przez urzędy do spraw młodzieży (Jugendamt). Urzędy te zlecają organizację wyjazdów różnym niemieckim podmiotom niepublicznym, traktującym tę działalność jako sposób zarobkowania. Z kolei owe podmioty niemieckie organizują pobyt małoletnich obywateli Niemiec w Polsce. Organizacja ta polega na działalności bezpośredniej lub na podejmowaniu współpracy z prywatnymi osobami i podmiotami w Polsce. Na terenie Polski organizowane są bądź to placówki pobytu małoletnich obywateli Niemiec, bądź też małoletni są umieszczani bezpośrednio u polskich rodzin.

   Najlepiej udokumentowanym przykładem takiej działalności jest prowadzona na terenie woj. pomorskiego placówka podmiotu niemieckiego o nazwie AWO (Arbeiterwohlfahrt Kreisverband Mannheim e.V. AWO Fachbereich Ausland. Individual- und Sonderpadagogische Auslandsprojekte). AWO zajmuje się aktualnie wychowaniem 66 małoletnich obywateli Niemiec. O swojej działalności informowało Wydział Spraw Obywatelskich i Migracji Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, pomorskiego kuratora oświaty w Gdańsku, wójta gminy Kościerzyna, powiatowe komendy Policji w Bytowie, Kościerzynie i Wejherowie (to jest komendy, na których terenie mieszkają rodziny sprawujące bezpośrednią opiekę nad wychowankami), przy czym nie zawierało z tymi organami żadnych umów. Rodziny zaangażowane w projekt ze strony polskiej mają według deklaracji AWO odpowiednie kompetencje i wyszkolenie wychowawcze lub są w trakcie szkoleń w Gdańskim Stowarzyszeniu Rodzin Zastępczych i Adopcyjnych. Dzieci i młodzież są objęte niemieckim programem nauczania i zdają egzaminy eksternistycznie w Niemczech.

   II. W odpowiedzi na pytanie o instytucje i stowarzyszenia pośredniczące w pracy wychowawczej z małoletnimi obywatelami Niemiec, ponownego podkreślenia wymaga, że organy państwowe nie zawierały żadnych umów, które precyzowałyby zasady pobytu małoletnich obywateli Niemiec na terenie Polski.

   Umowy w tym zakresie mają charakter prywatny i zdecentralizowany, co oznacza, że zarówno ze strony niemieckiej, jak i polskiej występuje wiele podmiotów, przy czym nie są to podmioty publiczne.

   Znany jest Ministerstwu Sprawiedliwości jeden przypadek zawarcia w dniu 16 lutego 2005 r. umowy partnerstwa i współpracy pomiędzy Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Olsztynie a Wellenbrecher e.V., Trager de freien Jugendhilfe w przedmiocie realizacji projektów pomocy dla dzieci, młodzieży i młodych dorosłych z Polski i Niemiec. Umowa ta zawarta została w ramach współpracy między powiatem Osnabruck a powiatem olsztyńskim. Przewiduje ona świadczenie usług w postaci opieki nad dziećmi i młodzieżą na terenie współpracujących powiatów. Opieka ta ma odbywać się z udziałem pedagogów i z zapewnieniem regularnej kontroli nad wychowankami. W ramach tego projektu przebywali w Polsce pojedynczy małoletni obywatele Niemiec, zaś ich pobyt zgłaszany był miejscowej jednostce Policji.

   Podmioty niemieckie zajmujące się opieką i wychowaniem małoletnich obywateli Niemiec na terenie Polski to między innymi:

   1. AWO (e-mail: auslandsprojekt@vype.de; organizacja opisana w pkt I - woj. pomorskie),

   2. Fundacja Husky z siedzibą w Bonn (www.projekt-husky.de; woj. pomorskie),

   3. Stowarzyszenie Wychowawcze w Neukirchen-Cluyn (woj. kujawsko-pomorskie),

   4. Dziecięcy Projekt Mieszkaniowy Stankuny (www.kindeprohnprojekt.de; woj. podlaskie).

   Po stronie polskiej występują najczęściej osoby fizyczne, traktujące opiekę nad małoletnimi cudzoziemcami jako działalność zarobkową. Znamiennym tego przykładem jest Samochodowy Zakład Usługowo-Handlowy, Centrum Motoryzacji - stacja Diagnostyczna Marcin Brudziewicz w Gostomie, organizujący pobyt małoletnich obywateli Niemiec w woj. pomorskim. Istnieje realne ryzyko, że ze strony polskiej opieką nad niekiedy sprawiającą trudności młodzieżą zajmują się osoby nieposiadające niezbędnych kompetencji.

   III. W odpowiedzi na pytanie dotyczące przedsięwzięć polskiego rządu w celu zapobieżenia patologicznym skutkom pobytu małoletnich cudzoziemców na terenie Polski, wskazać trzeba, że Ministerstwo Sprawiedliwości wnikliwie badało zagadnienia związane z prawnymi aspektami pobytu w celu resocjalizacji małoletnich obywateli Niemiec w Polsce.

   Z informacji posiadanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości wynika, że od 2001 r. sprawy z udziałem nieletnich cudzoziemców toczyły się w 8 z 11 okręgów sądów apelacyjnych. Łącznie w okresie 5 lat toczyło się 46 postępowań wobec nieletnich obcokrajowców, co można uznać za ilość nieznaczną. Według aktualnych (styczeń 2007 r.) danych ministra spraw wewnętrznych i administracji w roku 2006 stwierdzono 7 zdarzeń z udziałem małoletnich obywateli Niemiec przebywających w Polsce celem resocjalizacji; 2 kradzieże z włamaniem, 1 uszkodzenie mienia, 1 rozbój, 1 krótkotrwały zabór pojazdu i 2 zgwałcenia. Niewątpliwie każdy przypadek łamania prawa jest karygodny, niektóre z nich zaś bulwersujące. Jednak liczba zdarzeń z udziałem małoletnich obcokrajowców jest znikoma. Nadto pamiętać trzeba, że nawet spośród wskazanych wyżej 7 zdarzeń z roku 2006 nie wszystkie dotyczą małoletnich obywateli Niemiec przebywających w Polsce w celu resocjalizacji. Część z tych przypadków to czyny zabronione, popełniane po pierwsze przez obywateli innych krajów, po drugie zaś - popełniane nie w związku z resocjalizacją, a w czasie krótkiego, na przykład wakacyjnego pobytu w Polsce, weekendowych wizyt na obszarze przygranicznym etc.

   W związku z obowiązującą w Unii Europejskiej zasadą swobodnego przepływu osób (art. 18 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską) zakazanie przyjazdu małoletnim obywatelom Niemiec do Polski nie jest możliwe. Nie wydaje się to również celowe, a to z powodu sporadycznych w istocie przypadków łamania prawa przez małoletnich obywateli Niemiec, uczestniczących w projektach wychowawczych w Polsce.

   W ocenie Ministerstwa Sprawiedliwości niezbędne jest wzmożenie działań ze strony kuratoriów oświaty sprawujących nadzór pedagogiczny nad szkołami i placówkami, także niepublicznymi oraz strzegących realizowania przez małoletnich obowiązku szkolnego (art. 15 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty - DzU 2004 r. nr 256, poz. 2572, ze zm.).

   Ponadto wojewodowie korzystający z kompetencji przewidzianych w ustawie z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (DzU nr 144, poz. 1043) mogą odmawiać rejestracji pobytu w odniesieniu do małoletnich stanowiących zagrożenie dla porządku publicznego (art. 31 ust. 1 ustawy z 14 lipca 2006 r.). Mogą również w najpoważniejszych przypadkach wydać decyzję o wydaleniu małoletniego obywatela każdego z państw członkowskich UE (art. 66 ust. 1 ustawy z 14 lipca 2006 r.).

   Ze swej strony Ministerstwo Sprawiedliwości rozważa podjęcie działań mających na celu zmianę obowiązujących unormowań w taki sposób, aby małoletni obcokrajowcy, przyjeżdżający do Polski w celu resocjalizacji lub poddania się oddziaływaniom edukacyjno-wychowawczym, podlegali zgłoszeniu właściwemu miejscowo sądowi rejonowemu oraz aby objęci byli nadzorem kuratora sądowego. Prace w tym zakresie są zaawansowane i toczą się wraz z pracami nad ustawą Kodeks nieletnich, całościowo regulującą zagadnienie postępowania ze zdemoralizowanymi nieletnimi.

   Z wyrazami szacunku

   Sekretarz stanu

   Beata Kempa

   Warszawa, dnia 12 stycznia 2007 r.