V kadencja
Interpelacja nr 2445
do ministra pracy i polityki społecznej
w sprawie realizacji przez państwo zobowiązań wobec osób żyjących poniżej minimum socjalnego
Szanowny Panie Ministrze! Jednym z postulatów wysuniętych przez ˝Solidarność˝ w 1980 roku była sprawa regularnego szacowania i corocznie publikowania bieżących danych związanych z określeniem minimum socjalnego jako społecznego wskaźnika kosztów utrzymania obywateli. Intencją protestujących robotników było jednak to, by te dane były dla rządu informacją wywołującą określone reakcje i działania wobec osób, których dochody kształtują się poniżej oszacowanej kwoty minimum socjalnego.
Minimum socjalne pokazuje poziom kosztów utrzymania wynikających z zaspokojenia potrzeb bytowo-konsumpcyjnych na poziomie minimalnie godziwego standardu życia. Minimum socjalne, chociaż jest ważnym miernikiem kosztów utrzymania, jak dotąd nie pociągnęło za sobą skutków w sferze regulacji prawnej, poza ogólnymi zapisami w Konstytucji RP (art. 67 ust. 2, art. 71 ust. 1).
Innym wskaźnikiem, jaki funkcjonuje w obrębie zagadnień związanych z określeniem standardów socjalnych, jest ustalenie poziomu minimum egzystencji. Minimum egzystencji, zwane także minimum biologicznym, stanowi miarę ubóstwa absolutnego, poniżej której występuje biologiczne zagrożenie życia oraz rozwoju psychicznego człowieka. Jeżeli prześledzimy najnowsze dane dotyczące skali zagrożenia ubóstwem, to zorientujemy się, że w prawie 60% badanych gospodarstw domowych wydatki kształtują się poniżej minimum socjalnego. W zapobieganiu pogarszającym się tendencjom nieodzowna jest aktywna rola państwa, kompensująca negatywne trendy w tej sferze poprzez podjęcie odpowiednich działań systemowych. To właśnie analizy prowadzone m.in. przez Instytut Pracy i Polityki Społecznej pokazują brak ze strony państwa wypracowanego, spójnego programu pozwalającego zwalczać nie tylko skutki ubóstwa, ale przyczyny, z powodu których znaczna cześć społeczeństwa żyje w jego obszarze.
Dane opublikowane przez statystyków są przerażające. Otóż na przestrzeni ostatnich lat ok. 30% gospodarstw domowych z powodu trudności finansowych musiało zrezygnować z wizyt u stomatologa, 20% zrezygnowało z wizyt u lekarza, znaczny odsetek chorych nie mógł z tego samego powodu zrealizować recept. W ponad 10% gospodarstw domowych zabrakło pieniędzy na zakup niezbędnych podręczników szkolnych dla dzieci, a ok. 6% gospodarstw zrezygnowało z korzystania przez dziecko z obiadów w stołówkach szkolnych lub z innych posiłków. Znaczny odsetek rodzin ma poważne problemy z regulowaniem opłat za czynsz, gaz i energię elektryczną.
Należy dobitnie stwierdzić, że dla wielu ludzi trwanie w takim stanie, w kontekście bardzo niskiego poziomu ich dochodów, może doprowadzić do poważnego ryzyka degradacji biologicznej, społecznej marginalizacji i patologicznych zachowań. Formalnie rzecz biorąc, minimum socjalne musi stać się kategorią o charakterze roszczeniowym. Wiąże się to z systematycznym wprowadzaniem programu zabezpieczającego zaspokojenie niezbędnych potrzeb osób, które nie z własnej winy znalazły się w skrajnie trudnej sytuacji materialnej. Takie działania siłą rzeczy muszą mieć zabezpieczenie finansowe w budżecie państwa. Rząd nie może ciągle tłumaczyć spraw zaspokojenia świadczeń minimum socjalnego trudnościami finansowymi państwa. Wszak Konstytucja RP uznaje prawo obywateli do zabezpieczenia społecznego w przypadku braku własnych środków na utrzymanie.
Pytam pana ministra:
1. Jak rząd ocenia poziom świadczonej pomocy finansowej dla osób nieposiadających własnych środków pieniężnych niezbędnych do zaspokojenia elementarnych potrzeb bytowych?
2. Czy opracowania statystyczne związane z corocznym określeniem minimum socjalnego stanowią dla ministerstwa materiał, z którego wynikają konkretne, wymierne działania resortu?
3. Czy ministerstwo poczyniło kroki w kierunku opracowania norm prawnych, które regulowałyby wszelkie aspekty związane ze świadczeniem pomocy socjalnej dla najuboższych w oparciu o minimum socjalne?
4. Jak realizowane są zagwarantowane konstytucyjne prawa obywatelskie w zakresie pomocy socjalnej? Czy pan minister uważa, że stosowne zapisy w Konstytucji RP w tym zakresie są przez państwo przestrzegane?
5. Jak ministerstwo ocenia zależność pomiędzy wysokim odsetkiem osób żyjących w biedzie a wzrostem przestępczości (kradzieże, napady, rozboje, morderstwa)?
Z poważaniem
Poseł Halina Murias
Łańcut, dnia 12 kwietnia 2006 r.