V kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 4587

w sprawie działalności Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej na terenie gminy Marciszów

   Odpowiadając na interpelację Pani poseł Beaty Doroty Sawickiej w sprawie działalności Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej na terenie Gminy Marciszów, przekazaną przy piśmie: znak SPS-023-4587/06 z dnia 19 września 2006 r., uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   W związku z tym, iż w przekazanej interpelacji Pani poseł Beata Sawicka podnosi sprawę możliwości zapewnienia właściwej osłony przeciwpowodziowej Jeleniej Góry i okolicznych gmin w kontekście likwidacji przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej posterunku wodowskazowego, zwróciłem się do Dyrektora IMGW o informację w powyższym zakresie.

   Zanim jednak przejdę do przedstawienia wyjaśnień, zmuszony jestem nadmienić, że wobec niewskazania w interpelacji przez Panią poseł bliższej informacji na temat lokalizacji zlikwidowanego wodowskazu mogę odnieść się w niniejszej odpowiedzi jedynie generalnie do sprawy likwidacji posterunków w Kotlinie Jeleniogórskiej. Bardziej szczegółowe informacje odnośnie do zlikwidowanego wodowskazu pozwoliłyby zapewne na szersze omówienie problematyki osłony przeciwpowodziowej w tym konkretnym przypadku.

   Brak tych danych powoduje, że można jedynie domniemywać, w świetle wyjaśnień udzielonych przez IMGW, iż nie chodzi o posterunek w samym Marciszowie. Jak wynika bowiem z informacji dyrektora Instytutu, obserwacje na wodowskazie Marciszów na rzece Bóbr, założonym w 1898 r., zostały przerwane podczas II Wojny Światowej i po jej zakończeniu nie zostały już wznowione, co ustalono na podstawie dokumentów zgromadzonych w archiwum IMGW.

   Natomiast proces likwidacji przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej posterunków, na stosunkowo dużą skalę, miał miejsce na początku lat 90., kiedy to sytuacja ekonomiczna budżetu państwa wymusiła przeprowadzenie znaczących ograniczeń w ówczesnej sieci ilości obserwacyjno-pomiarowej Instytutu. Zlikwidowano wówczas, w skali kraju, ok. 20% istniejących posterunków: wodowskazowych, meteorologicznych i opadowych, na utrzymanie których po prostu nie było środków finansowych. Podejmując decyzję o likwidacji i dokonując wyboru zamykanych posterunków, starano się tak dobrać likwidowane posterunki, aby nie wpływało to bezpośrednio na jakość osłony przeciwpowodziowej, chociaż w sposób oczywisty sama likwidacja ograniczyła informacje o parametrach hydrologicznych i meteorologicznych, zwłaszcza do badań i określenia stanu zasobów wodnych.

   Na rzece Bóbr i jej dopływach zlikwidowano wówczas następujące posterunki^*).

Tabela 1

Wodowskaz	Rzeka	Województwo	Powiat	Gmina	Szerokość	Długość	Kilometr rzeki	Rok likwidacji
Jaczków	Leski (dopływ Bobru)	dolnośląskie	Wałbrzych	Czarny Bór	50°48'20"	16°04'20"	4,0	31.10.1990
Błażkowa	Świdnik (dopływ Bobru)	dolnośląskie	Kamienna Góra	Lubawka	50°44'40"	15°59'20"	0,1	31.10.1990
Sędzisław	Bóbr	dolnośląskie	Kamienna Góra	Marciszów	50°49'15"	16°02'50"	243,1	01.05.1992
Krzeszów	Zadrna (dopływ Bobru)	dolnośląskie	Kamienna Góra	Kamienna Góra	50°44'05"	16°04'30"	7,0	01.05.1992
Miszkowice	Złotna (dopływ Bobru)	dolnośląskie	Kamienna Góra	Lubawka	50°42'55"	15°56'00"	1,3	01.05.1992

   Na dzień dzisiejszy nie przewiduje się reaktywowania posterunków zlikwidowanych w tamtym czasie. Natomiast wyjaśnić w tym miejscu należy, że w ostatnich latach (2000-2005), decyzją rządu po powodzi 1997 r., przeprowadzona została kompleksowa modernizacja państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej, którą ustawowo pełni Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. W wyniku tej modernizacji większość posterunków obserwacyjno-pomiarowych państwowej służby, w tym wszystkie posterunki wodowskazowe mające bezpośredni wpływ na osłonę przeciwpowodziową, została wyposażona w automatyczne urządzenia pomiarowe i telemetryczny przekaz, co pozwala na uzyskiwanie z nich danych co jedną godzinę. W oparciu o dane pochodzące z tych posterunków i innych systemów pomiarowo-obserwacyjnych oraz prognostycznych Instytut prowadzi osłonę hydrologiczno-meteorologiczną głównych rzek i większych miast w Polsce. Obecny kształt sieci pomiarowo-obserwacyjnej i, co za tym idzie, także liczba posterunków jest kompromisem pomiędzy potrzebami merytorycznymi a możliwościami finansowymi.

   Na rzece Bóbr Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej posiada i utrzymuje następujące posterunki wodowskazowe (tabela 2).

Tabela 2

Wodowskaz	Województwo	Powiat	Gmina	Długość	Szerokość	Kilometr rzeki	Powierzchnia zlewni
BUKÓWKA	dolnośląskie	Kamienna Góra	Lubawka	15°57'35"	50°42'50"	262,9	58,5
BŁAŻKOWA	dolnośląskie	Kamienna Góra	Lubawka	15°59'10"	50°44'22"	255,7	104,0
KAMIENNA GÓRA	dolnośląskie	Kamienna Góra	Kamienna Góra	16°02'10"	50°47'10"	248,0	190,0
WOJANÓW	dolnośląskie	Jelenia Góra	Mysłakowice	15°49'45"	50°52'15"	218,0	535,0
JELENIA GÓRA	dolnośląskie	Jelenia Góra	Jelenia Góra	15°43'25"	50°54'45"	205,1	1 049,0
PILCHOWICE	dolnośląskie	Lwówecki	Wleń	15°38'35"	50°57'50"	191,9	1 209,0
DĄBROWA BOLESŁAWIECKA	dolnośląskie	Bolesławiecki	Bolesławiec	15°34'05"	51°19'45"	133,2	1 735,0
SZPROTAWA	lubuskie	Żagański	Szprotawa	15°31'40"	51°33'45"	97,0	2 878,0
ŻAGAŃ	lubuskie	Żagański	Żagań	15°19'05"	51°37'05"	74,5	4 254,0
DOBROSZÓW WIELKI	lubuskie	Zielonogórski	Nowogród Bobrzański	15°15'30"	51°46'30"	52,1	5 365,0
NOWOGRÓD BOBRZAŃSKI	lubuskie	Zielonogórski	Nowogród Bobrzański	15°15'21"	51°48'00"	48,6	5 582,1
STARY RADUSZEC	lubuskie	Odrzański	Krosno Odrzańskie	15°04'00"	52°03'45"	1,9	5 873,8

   Na dopływach Bobru wpadających powyżej i w samej Jeleniej Górze zlokalizowane są jeszcze 2 posterunki, w Kowarach na rzece Jedlica i w Łomnicy na rzece Łomnica.

   W tym konkretnym przypadku, którego dotyczy interpelacja, osłonę rzeki Bóbr i Jeleniej Góry zapewniają położone powyżej cztery posterunki wodowskazowe na tej rzece i dwa posterunki na dopływach (Łomnica, Jedlica, Kamienna), kilkanaście posterunków opadowych i meteorologicznych, system radarów meteorologicznych oraz system wykrywania i lokalizacji wyładowań atmosferycznych, informacje ze stacji odbioru danych satelitarnych oraz modele meteorologiczne i hydrologiczne, a także informatyczne systemy prognoz hydrologicznych i meteorologicznych, obsługiwane przez doświadczonych synoptyków hydrologów i meteorologów.

   Państwowa służba hydrologiczno-meteorologiczna pełniona przez IMGW, podobnie jak inne funkcjonujące na świecie narodowe służby hydrologiczne i meteorologiczne, nie jest w stanie tak rozbudować swoich systemów pomiarowych, aby obejmowały każdy punkt, każdą miejscowość i każdy ciek. Nadal nie pozwalają na to głównie względy finansowe, pomimo poprawy sytuacji w tym zakresie w ostatnich latach. Koszt budowy jednego posterunku wynosi bowiem ok. 40 tys. zł, a roczny koszt utrzymania posterunku według międzynarodowych standardów, jakich musi przestrzegać państwowa służba hydrologiczno-meteorologiczna, wynosi ok. 15 tys. zł.

   Do zagęszczenia pomiarów mogą natomiast się przyczynić Lokalne Systemy Ostrzeżeń Powodziowych, które powstają w wyniku aktywności samorządów lokalnych. Takich przykładów jest już w Polsce bardzo wiele. Systemy te zagęszczają sieć pomiarowo-obserwacyjną i są nastawione właśnie na lokalną osłonę. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej aktywnie współpracuje przy budowie takich systemów. W tym celu utworzył w swoich strukturach Biuro ds. Współpracy z Samorządami. Biuro to promuje i pomaga przy budowie takich systemów oraz zajmuje się szeroką działalnością edukacyjną i szkoleniową, zwiększającą świadomość społeczną w zakresie przygotowania się i zabezpieczenia przed powodzią.

   Na terenie Kotliny Jeleniogórskiej powstała już lokalna inicjatywa budowy takiego systemu, a Oddział Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu opracował, na prośbę starostwa, ˝Koncepcję systemu osłony przeciwpowodziowej Kotliny Jeleniogórskiej˝. Trudno jest mi natomiast powiedzieć, kiedy ten system zostanie wybudowany i uruchomiony. Informacji takich, wydaje się, mogłoby udzielić Starostwo Jeleniogórskie. Po wybudowaniu natomiast tego systemu, Instytut - co już dziś deklaruje dyrektor IMGW - nawiąże jeszcze ściślejszą współpracę ze Starostwem. Te wspólne działania niewątpliwie zaowocują bardziej precyzyjnymi ostrzeżeniami i prognozami.

   Na zakończenie pragnę zwrócić uwagę na fakt, że ustawienie nawet dowolnej ilości wodowskazów, innych posterunków czy systemów nie zapobiegnie występowaniu powodzi i wezbrań. Są to bowiem jedynie systemy osłonowe i służą do ostrzegania oraz opracowywania prognoz hydrologicznych i meteorologicznych. Informacje z nich pochodzące, odpowiednio wykorzystane, mogą natomiast przyczynić się do ograniczenia skutków powodzi i wezbrań.

   Podsekretarz stanu

   Andrzej Szweda-Lewandowski

   Warszawa, dnia 10 października 2006 r.

---

^*) dla pełnego obrazu sytuacji należy dodać, iż poza ww. wymienionymi posterunkami, na rzece Bóbr w gm. Marciszów zlikwidowano jeszcze jeden posterunek wodowskazowy - Janowice Wielkie. Miało to miejsce w roku 1960, a przyczyna likwidacji dzisiaj jest trudna do odtworzenia.