V kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 8632

w sprawie zmiany miejsca wykonywania szczepień ochronnych

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację Pani Poseł Elżbiety Łukacijewskiej kierowaną do Ministra Zdrowia w dniu 28 czerwca br. (nr: SPS-023-8632/07) w sprawie zmiany miejsca wykonywania szczepień ochronnych uprzejmie przedstawiam następujące wyjaśnienia w przedmiotowej sprawie.

   Przepisy określające zakres i organizację profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą, w tym organizację obowiązkowych szczepień ochronnych uczniów, zawarte są w rozporządzeniu ministra zdrowia z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz. U. Nr 284, poz. 2814 oraz z 2007 r. Nr 56, poz. 379).

   Do czasu wejścia w życie rozporządzenia ministra zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (tj. do 1 kwietnia br.) możliwa była dwuwariantowość co do miejsca wykonywania szczepień uczniów (gabinet lekarza poz bądź szkolny gabinet profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej) - z równoczesnym obowiązkiem współpracy podmiotów w zakresie organizacji i wykonania szczepień. W związku z tym w 11 województwach szczepienia były wykonywane w gabinetach lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, a tylko w 5 województwach (w tym także w Warszawie, w części miejscowości na Mazowszu oraz w łódzkiem) szczepienia wykonywały pielęgniarki w szkolnych gabinetach. Jednocześnie ta dwuwariantowość co do miejsca wykonywania szczepień skutkowała brakiem możliwości określenia jednego podmiotu odpowiedzialnego za realizację szczepień uczniów.

   Narastający od 1,5 roku konflikt pomiędzy lekarzami podstawowej opieki zdrowotnej a pielęgniarkami szkolnymi dotyczący szkół w niektórych powiatach w woj. lubelskim, małopolskim oraz częściowo w wielkopolskim, jak również nieskuteczność działań w celu jego likwidacji podejmowanych m.in. przez Wojewodę Lubelskiego, Narodowy Fundusz Zdrowia, Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Lublinie, Okręgową Izbę Pielęgniarek i Położnych i inne zainteresowane podmioty, spowodowała, że zaistniała konieczność przygotowania odpowiednich regulacji prawnych skutecznie niwelujących znaczące opóźnienia w realizacji szczepień, a w części szkół wręcz zaniechanie ich wykonywania. Konflikt spowodowany był odmową kwalifikacji uczniów do szczepień na terenie szkół przez lekarzy zrzeszonych w Federacji Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia ˝Porozumienie Zielonogórskie˝.

   W związku z tym, niezależnie od wielu podnoszonych przez niektórych ekspertów zalet szczepienia uczniów przez pielęgniarki w szkolnych gabinetach profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej, przygotowano projekt rozporządzenia ministra zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą. Przyjęty kierunek zmian to nałożenie na właściwego dla ucznia lekarza podstawowej opieki zdrowotnej odpowiedzialności za realizację pełnej procedury szczepień zgodnie z obowiązującym kalendarzem szczepień, a co za tym idzie:

   - organizację szczepienia, w tym zawiadamianie rodziców/opiekunów dziecka o terminach szczepień,

   - kwalifikację do szczepienia,

   - wykonanie szczepienia,

   - dokumentowanie,

   - obowiązującą w tym zakresie sprawozdawczość,

   - monitorowanie wykonywania szczepień u ucznia zgodnie z ˝kalendarzem szczepień.

   Wprowadzone przepisy zmieniają więc organizację wykonywania obowiązkowych szczepień ochronnych uczniów. Konsekwentnie przyjęty kierunek regulacji skutkuje wyłączeniem pielęgniarek środowiska nauczania i wychowania z działań związanych z organizacją, wykonywaniem, dokumentowaniem i sprawozdawczością szczepień ochronnych uczniów, ponieważ szkolna pielęgniarka nie może narzucić lekarzowi podstawowej opieki zdrowotnej (poz) organizacji pracy w jego gabinecie.

   Uzasadnieniem przyjęcia rozwiązania, w którym nałożono odpowiedzialność za realizację pełnej procedury szczepień na właściwego dla ucznia lekarza poz, był również fakt, iż pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania nie ma kompetencji do realizacji pełnej procedury szczepiennej (nie może kwalifikować ucznia do szczepienia) - nie może więc odpowiadać za jej wykonanie.

   Ponadto, według informacji uzyskanej z Ministerstwa Edukacji Narodowej, w ponad 8000 szkół publicznych nie ma jeszcze gabinetów profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej, a co za tym idzie - nie ma tam pielęgniarek.

   Należy także podkreślić, że na przyjęcie powyżej przedstawionych regulacji miały również wpływ wielokrotne postulaty lekarzy ˝Porozumienia Zielonogórskiego˝ formułowane na spotkaniach w Ministerstwie Zdrowia, Narodowym Funduszu Zdrowia, oraz przesyłane do MZ w uwagach do projektu przedmiotowego rozporządzenia (˝Porozumienie Zielonogórskie˝ zrzesza ponad 14 000 lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej z 14 województw, z wyjątkiem województwa łódzkiego i zachodniopomorskiego).

   Kolejnym argumentem był fakt, iż od wielu lat obowiązkowe szczepienia ochronne u młodszych dzieci (w wieku 0-6 lat) odbywają się wyłącznie w gabinetach lekarzy poz i nie stwarza to problemu. Zgodnie z dotychczasowymi ocenami ekspertów, w tym Pana Profesora Andrzeja Zielińskiego - Krajowego Konsultanta ds. Epidemiologii - dotyczącymi stopnia wykonawstwa szczepień (w sytuacji, gdy dzieci 0-6 lat oraz dzieci i młodzież w 11 województwach szczepiono w gabinetach lekarzy poz) - ˝Polska szczyci się wysokim stopniem wykonawstwa szczepień, a dotychczasowy system sprawdzał się bardzo dobrze w zakresie wykonawstwa szczepień ochronnych˝. Nie znajduje więc uzasadnienia założenie a priori, iż ujednolicenie organizacji szczepień w pozostałych 5 województwach spowoduje pogorszenie stopnia wykonawstwa obowiązkowych szczepień ochronnych. W nowelizującym rozporządzeniu nie ma także przepisu, który obligatoryjnie wyprowadza szczepienia ze szkół. Uprawnieniem właściwego dla ucznia lekarza podstawowej opieki zdrowotnej jest własny sposób organizacji zaplanowanych przez siebie szczepień z uwzględnieniem kalendarza szczepień, w tym także metoda informacji i form współpracy z rodzicami ucznia (zawiadomienie pisemne, telefoniczne, czy wizyta pielęgniarki środowiskowej). Zmiana organizacji wykonywania szczepień dotyczy jedynie 5 województw, a wprowadzony przepis nie wskazuje jednoznacznie miejsca wykonywania szczepień i nie zabrania lekarzowi wykonać szczepienia w szkole w porozumieniu z pielęgniarką szkolną. Wprowadzone regulacje dotyczące szczepień ochronnych nie mają też wpływu na obowiązujące zasady organizacji i funkcjonowania w pozostałym zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą, np. badań przesiewowych pielęgniarskich, czy profilaktycznych badań lekarskich (bilansów zdrowia).

   Zgodnie z obowiązującymi przepisami projekt rozporządzenia przeszedł pełną procedurę legislacyjną, a co za tym idzie, dwukrotnie był zamieszczony na stronach internetowych Ministerstwa Zdrowia oraz udostępniony w Biuletynie Informacji Publicznej w celu umożliwienia zapoznania się wszystkim zainteresowanym podmiotom z kierunkiem zmian, jak również przedstawienia własnych opinii w tym zakresie. Ponadto w dniu 20 grudnia 2006 r. w Ministerstwie Zdrowia odbyła się konferencja uzgodnieniowa, w czasie której ustalono ostateczne brzmienie przepisów rozporządzenia zmieniającego ze wszystkimi zainteresowanymi podmiotami, reprezentującymi także lekarzy i pielęgniarki.

   Przedstawiając powyższe, uprzejmie informuję, że wprowadzenie przedmiotowych regulacji nie wynikało z chęci ujednolicenia w Polsce sposobu realizacji szczepień ochronnych u uczniów, a zostało podyktowane koniecznością likwidacji 1,5 rocznego konfliktu lekarsko-pielęgniarskiego, braku współpracy lekarzy i pielęgniarek w zakresie organizacji obowiązkowych szczepień ochronnych uczniów, a w części także zaniechania ich wykonywania. Informuję także, iż standardy wyposażenia funkcjonujących obecnie gabinetów profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej nie miały wpływu na wprowadzenie przedmiotowych regulacji w rozporządzeniu ministra zdrowia zmieniającym rozporządzenie w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą. Właściwi państwowi inspektorzy sanitarni sprawują bieżący nadzór w zakresie spełnienia wymagań sanitarnych przez gabinety, w których przeprowadzane są szczepienia ochronne, zarówno w odniesieniu do prowadzonych przez lekarzy w gabinetach podstawowej opieki zdrowotnej, jak i gabinetach profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej w szkołach.

   Zgodnie z art. 14 ust. 6 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. Nr 126, poz. 1384), który mówi, że osoby przeprowadzające szczepienia ochronne prowadzą dokumentację medyczną dotyczącą szczepień ochronnych oraz sporządzają sprawozdania z wykonanych szczepień, które przekazują Powiatowemu Inspektorowi Sanitarnemu - wprowadzone zmiany będą poddane wnikliwej kontroli poziomu zaszczepienia uczniów. Dodatkowo od 1 kwietnia br. (zgodnie z ustaleniami podjętymi przez Narodowy Fundusz Zdrowia i ˝Porozumienie Zielonogórskie˝) - każda praktyka lekarska składa miesięczne informacje o wykonaniu szczepienia u dzieci i młodzieży w przedziałach wiekowych 0-6 lat oraz 7-19 lat także do Narodowego Funduszu Zdrowia. Wynika to z faktu podwyższenia przez Narodowy Fundusz Zdrowia wskaźnika do obliczania stawki kapitacyjnej na ucznia lekarzowi podstawowej opieki zdrowotnej z poziomu 1 do 1,17, a co za tym idzie - zwiększenia finansowania za realizację tych świadczeń zdrowotnych. Na uwagę zasługuje fakt, iż mimo przekazania odpowiedzialności za realizację szczepień ochronnych uczniów lekarzom poz - finansowanie świadczeń zdrowotnych realizowanych przez szkolne pielęgniarki nie uległo zmniejszeniu.

   Rzetelną ocenę przyjętego aktualnie rozwiązania można będzie wypracować po roku jego stosowania i porównaniu z efektami rozwiązań wynikających z przepisów przed ich nowelizacją. Taka ocena jest przewidziana do realizacji w 2008 r.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Marek Ludwik Grabowski

   Warszawa, dnia 18 lipca 2007 r.