V kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Transportu - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 5796

w sprawie wątpliwości co do konstytucyjności ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych

   Szanowny Panie Marszałku! Przedstawiając, z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów, odpowiedź na interpelację Pana Posła Eugeniusza Grzeszczaka, przesłaną przy piśmie SPS-023-5796/06 z dnia 19 grudnia 2006 r. w sprawie wątpliwości co do konstytucyjności ustawy z dnia 18 października 2006 r. o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, pragnę poinformować, że przyjęty przez rząd olbrzymi program budowy dróg wymagał uproszczenia przepisów w tym zakresie, a w szczególności tzw. specustawy, przy pełnym poszanowaniu prawa własności. Dlatego też z inicjatywą ustawodawczą w zakresie zmian tej ustawy wystąpili posłowie w celu ułatwienia realizacji jednego z najważniejszych dla gospodarki celów, jakim jest wybudowanie w Polsce sieci autostrad, dróg ekspresowych oraz pozostałych kategorii dróg.

   2. Właściciele wywłaszczanych nieruchomości, przez które będą przebiegały drogi, mają możliwość podjęcia kroków prawnych celem obrony swoich interesów. Art. 7 ust. 2 zmienionej ustawy stanowi m.in., że wojewoda lub starosta, w zależności od kategorii drogi, zawiadamiają o wydaniu decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi wszystkie zainteresowane strony w drodze obwieszczeń w urzędach gmin właściwych ze względu na przebieg drogi oraz w prasie lokalnej. Oprócz zawiadomienia w prasie lokalnej mają obowiązek wysłać zawiadomienie o wydaniu ww. decyzji dotychczasowemu właścicielowi na adres określony w ewidencji gruntów. Nie ma więc zagrożenia, że właściciel nie będzie wiedział o jej wydaniu, ponieważ zawiadomienie będzie potrójne, oprócz obwieszczenia w urzędzie oraz w prasie lokalnej, właściciel otrzyma na piśmie informację, że przez jego nieruchomość będzie przebiegała droga. Warunkiem jednak skutecznego dostarczenia zawiadomienia o wydanej decyzji lokalizacyjnej będzie dopilnowanie przez właściciela, aby adres figurujący w ewidencji gruntów był aktualny. Informacja o wydaniu decyzji lokalizacyjnej zawiera również informację o miejscu, w którym strony mogą zapoznać się z treścią decyzji w celu możliwości złożenia odwołania.

   3. Jeżeli właściciel wywłaszczonej nieruchomości nie zgadza się z wysokością odszkodowania, nic nie stoi na przeszkodzie, aby dochodził swoich praw w sądzie. Najpierw ma możliwość, na swój wniosek, odebrania kwoty określonej w decyzji ustalającej wysokość odszkodowania i jednocześnie odwołania się od tej decyzji co do wysokości odszkodowania, a następnie możliwość złożenia skargi do sądu administracyjnego.

   4. Jest faktem, że właściciele wywłaszczanych nieruchomości, przez które mają przebiegać drogi, nie mają możliwości skorzystania z rokowań przy ustalaniu ceny nieruchomości w odróżnieniu od właścicieli nieruchomości wywłaszczanych na inne cele, ale zasadniczym celem zmiany było wyeliminowanie z procesu przygotowania inwestycji długotrwałej procedury związanej z nabywaniem gruntów pod drogi w drodze umowy przy zachowaniu całej obecnie obowiązującej procedury odwoławczej związanej z określeniem wysokości odszkodowania. Zapis o odszkodowaniu według zasad i trybu jak za wywłaszczone nieruchomości daje gwarancję uwzględnienia praw właścicieli nieruchomości do słusznego odszkodowania. Należy zauważyć, że najtrudniejszym problemem w procesie inwestycji drogowych są wywłaszczenia pod nowe, zwłaszcza podmiejskie, inwestycje. Ponadto, moim zdaniem, nie można w tym przypadku mówić o naruszeniu praw właścicieli, ponieważ rozróżnienie właścicieli, o którym mowa w pytaniu Pana Posła, dotyczy różnych grup właścicieli. Naruszenie nastąpiłoby tylko wtedy, gdyby różnicowano członków jednej grupy.

   Rozpatrując zgodność z Konstytucją niektórych zapisów ustawy, należy mieć na uwadze przede wszystkim cel ˝prawnego wywłaszczenia˝ Zadaniem organów władzy publicznej, w ramach zasad zrównoważonego rozwoju, jest troska o rozwój społeczny i cywilizacyjny związany z koniecznością budowy stosownej infrastruktury transportowej. W chwili obecnej zadanie to staje się szczególnym priorytetem w celu nadrobienia historycznych już zaniedbań i przystosowania polskiej struktury komunikacyjnej do standardów międzynarodowych. Inwestycje drogowe mają charakter liniowy i nie mogą być realizowane przez zbiór przypadkowych decyzji wywłaszczeniowych. Liniowy charakter przesądza o konieczności stosowania szczególnych procedur prawnych, które są zgodne z celami inwestycji drogowych, z reguły są wyrazem realizacji powszechnych oczekiwań społecznych i realizacji dobra wspólnego (powszechnego). Przeprowadzenie tego procesu siłą rzeczy wiąże się z pozbawianiem obywateli praw do nieruchomości. Dotychczas była to długotrwała procedura wywłaszczeniowa. Obowiązujący zapis ma jedynie skrócić proces odebrania własności. Skutek natomiast będzie ten sam - pozbawienie prawa do nieruchomości.

   Konstytucyjna ochrona własności nie ma charakteru bezwzględnego, jednakże odjęcie własności obwarowane zostało przez Konstytucję istotnymi zastrzeżeniami, związanymi z koniecznością wskazania publicznego celu, jego przeprowadzania oraz obowiązkiem zagwarantowania każdorazowo słusznego odszkodowania. Oba te warunki są w ustawie spełnione.

   Zasadniczą kwestią przy pozbawieniu własności z mocy prawa jest zrównoważenie interesu publicznego z interesem obywatela. Należy zauważyć, że zapisy ustawy w stosunku do dotychczas obowiązujących przepisów w tym zakresie znacznie zwiększają ochronę obywateli przed negatywnymi skutkami pozbawienia własności. Ustawa wprowadza mechanizmy, które zabezpieczają interesy wszystkich stron dotkniętych regulacją:

   1) zawiadamianie wszystkich stron, których dotyka postępowanie lokalizacyjne, nie tylko w drodze obwieszczeń w urzędach gmin właściwych ze względu na przebieg drogi oraz w prasie lokalnej, ale również listowne powiadamianie dotychczasowego właściciela o wydaniu decyzji lokalizacyjnej,

   2) możliwość nieodpłatnego korzystania z nieruchomości przez dotychczasowego właściciela do czasu uzyskania przez organ pozwolenia na budowę,

   3) natychmiastowa wypłata odszkodowania określona w decyzji o wysokości odszkodowania, co nie zamyka stronie drogi odwoławczej co do wysokości odszkodowania, jeżeli strona będzie z niego niezadowolona,

   4) większe możliwości dla rzeczoznawców przy szacowaniu nieruchomości dla ustalenia wysokości odszkodowania poprzez przyjęcie przy szacowaniu nie tylko wartości rynkowej, ale również odtworzeniowej, na co dotychczasowy przepis nie pozwalał.

   Łączę wyrazy najwyższego szacunku

   Podsekretarz stanu

   Piotr Stomma

   Warszawa, dnia 11 stycznia 2007 r.