V kadencja

Odpowiedź ministra gospodarki

na interpelację nr 1111

w sprawie produkcji paliw płynnych z węgla kamiennego

   Szanowny Panie Marszałku! Na wstępie pragnę zapewnić, iż zamierzeniem rządu jest utrzymanie roli węgla, w tym węgla kamiennego, w bilansie energetycznym kraju.

   Przy utrzymujących się na wysokim poziomie cenach nośników energii pierwotnej, a szczególnie ropy i gazu, rola węgla jako nośnika energii jest bardzo istotna dla bezpieczeństwa energetycznego państwa. Podzielam pogląd Pani Poseł, iż obecnie węgiel powinien zacząć być postrzegany inaczej niż dotychczas, a więc nie tylko jako paliwo nadające się jedynie do spalania.

   Wobec proekologicznej polityki światowej polegającej na zwiększaniu produkcji energii ze źródeł odnawialnych nie należy się spodziewać zwiększenia roli węgla w polskiej energetyce, zwłaszcza że większość energii elektrycznej wytwarzana jest w Polsce z tego surowca. Istnieją jednak znaczne rezerwy dotyczące możliwości opracowania i wdrożenia nowych efektywnych technologii spalania, nowych technologii przerobu węgla na paliwa płynne oraz produkcji ekologicznych sortymentów węgla o wysokiej jakości.

   Przy utrzymujących się wysokich cenach ropy naftowej i gazu zwiększenia roli węgla kamiennego należy upatrywać w jego przetwórstwie na paliwa płynne oraz w technologiach czystego spalania węgla (clean coal technology, CCT). Efekty wynikające z podejmowanych działań w ramach CCT obejmujących opracowywanie nowych technologii wydobycia, wzbogacania i utylizacji węgla, których celem jest produkcja paliwa przyjaznego środowisku naturalnemu i czystej energii, uzyskują coraz lepsze efekty na całym świecie. W tym względzie Polska w ramach Komisji Europejskiej podejmuje wysiłki wraz z innymi europejskimi producentami i użytkownikami węgla.

   Technologie produkcji paliw płynnych z węgla są znane od wielu już lat. W skali przemysłowej wykorzystywane były w Niemczech w czasie II wojny światowej, a także w Polsce w Zakładach Chemicznych w Oświęcimiu, gdzie w ramach reparacji wojennych znalazła się część instalacji zdemontowanej w fabryce Schwarzheide k. Drezna. W wyniku procesu produkcyjnego otrzymywano trzy partie węglowodorowe: gazol, benzynę surową i sykodezant, z którego otrzymywano paliwo do silników diesla. Niestety w wyniku zmian profilu produkcji oraz powszechności stosowania taniej i łatwo dostępnej ropy naftowej produkcja paliw z węgla nie była w Polsce w okresie powojennym rozwijana.

   Metody produkcji paliw płynnych z węgla opierające się o proces syntezy Fischera-Tropscha były jedynie rozwijane i wykorzystywane w Republice Południowej Afryki z uwagi na embargo nałożone na ten kraj, które skutkowało między innymi brakiem dostępu do światowego rynku ropy naftowej. W tamtym okresie, mimo braku opłacalności produkcji paliw płynnych z węgla, rząd południowoafrykański w roku 1950 powołał firmę państwową (Południowoafrykańska Korporacja Węgla, Ropy i Gazu), która w późniejszym okresie przyjęła nazwę SASOL. Znaczna pomoc ze strony państwa, jaka miała miejsce w tym czasie, umożliwiła zarówno powstanie, jak i utrzymanie tego jedynego na świecie przedsięwzięcia o skali pozwalającej na zaspokojenie ok. 30% potrzeb wewnętrznych na paliwa.

   W zakładzie w Sekundzie w Południowej Afryce SASOL przerabia ponad 40 mln ton węgla rocznie na paliwa płynne, gaz oraz cały szereg innych półproduktów chemicznych, w tym również dla przemysłowej produkcji półproduktów dla fabryk rozpuszczalników i polimerów.

   Wiadomo również, iż Stany Zjednoczone, gdzie duża część energii elektrycznej produkowana jest z węgla, pracują intensywnie nad nowymi technologiami efektywnego wykorzystania energii zawartej w węglu. Nierzadko technologie te są już wdrażane w skali przemysłowej.

   Obecnie w związku z wysokimi cenami ropy naftowej może wystąpić sytuacja, iż produkcja paliw z węgla stanie się opłacalna również w Polsce. Pamiętać jednak należy, iż koszt uruchomienia instalacji w skali przemysłowej jest bardzo wysoki. Niemniej jednak Kompania Węglowa SA (największy producent węgla kamiennego w Europie) prowadzi analizy odnośnie do opłacalności tego typu przedsięwzięcia.

   Dodatkowo pragnę poinformować, iż 14 października 2005 r. powołany został na Śląsku Regionalny Klaster Czystych Technologii Węglowych, w którego skład weszły wyższe uczelnie, instytuty badawcze, przedsiębiorstwa sektora górniczego i energetycznego oraz władze samorządowe. Głównym zadaniem tworzonego systemu jest transfer wiedzy i technologii w oparciu o bezpośrednie kontakty firm i jednostek naukowych zajmujących się technologiami karboenergetycznymi i karbochemicznymi w celu efektywnego i maksymalnego wykorzystania energii chemicznej węgla.

   Obecnie prowadzone prace koncepcyjne mogą mieć również szansę na pozyskanie wsparcia finansowego Unii Europejskiej i nie można wykluczyć możliwości ubiegania się w przyszłości o wsparcie Unii Europejskiej dla samej inwestycji. Wsparcie to będzie jednak zależeć od wyników prac koncepcyjnych oraz nastawienia Unii Europejskiej odnośnie do roli węgla kamiennego w przygotowywanej polityce energetycznej Unii Europejskiej. Obecnie trwa przygotowanie założeń do zgłoszenia Śląskiego Klastra jako wspólnej inicjatywy technologicznej w ramach 7 Programu Ramowego Unii Europejskiej.

   Mając na względzie doświadczenie światowe związane ze stosowaniem procesu syntezy Fischera-Tropscha, niezbędne jest przy rozpatrywaniu projektu inwestycji tego typu spełnienie następujących warunków:

   - dostęp do dużych zasobów węgla ˝podatnego na zgazowanie˝ w obrębie proponowanej lokalizacji zakładu,

   - zakład powinien być zlokalizowany w rejonie, gdzie zalegają pokłady węgla, którego wykorzystanie w inny sposób byłoby znacznie utrudnione,

   - proponowana lokalizacja powinna być wyposażona w odpowiednią infrastrukturę (dostęp do wody, sieć kolejową i drogową itp.),

   - kraj powinien być importerem energii (ropy lub innych produktów ropopochodnych),

   - ceny ropy naftowej powinny znajdować się na stosunkowo wysokim poziomie.

   Powyższe uwarunkowania spełniają kopalnie Kompanii Węglowej S.A. usytuowane w pobliżu Oświęcimia. Posiadają one zasoby węgla, którego jakość w przyszłości nie spełni wymogów stawianych przez ochronę środowiska przy jego wykorzystaniu w tradycyjnej elektroenergetyce.

   Według ekspertów Firmy Chemicznej ˝Dwory˝ S.A. oraz Kompanii Węglowej S.A. wstępna analiza logistyczno-ekonomiczna procesu produkcyjnego wskazuje, iż zasadne jest rozważenie koncepcji polegającej na lokalizacji procesu zgazowywania węgla przy kopalni i przesył rurociągiem wstępnie oczyszczonego półproduktu do Firmy Chemicznej ˝Dwory˝ S.A. w Oświęcimiu, gdzie odbywałyby się procesy produkcji paliw i materiałów pochodnych. Zasadna jest również rozbudowa projektu o instalację do produkcji metanolu.

   Ten wariant pozwala na maksymalne ograniczenie kosztów transportu. Dla przykładu do wyprodukowania ok. 10 tys. ton paliw dziennie konieczne jest dostarczenie, przeładunek i składowanie ok. 50 tys. ton węgla dziennie.

   Oprócz oczywistych korzyści dla przedsiębiorstw górniczych związanych ze stałym i pewnym odbiorem produkowanego węgla, z inwestycją w Polsce w technologie produkcji paliw płynnych z węgla można oczekiwać korzyści ogólnospołecznych:

   - zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez własną produkcję części zużywanych paliw płynnych i częściowe uniezależnienie się od dostaw zewnętrznych,

   - rezygnacja z nieefektywnego ekonomicznie eksportu drogą morską, związanego z kosztami transportu węgla z południa Polski do portów, poprzez wykorzystanie węgla w procesach produkcyjnych w bezpośrednim sąsiedztwie zakładów wydobywczych,

   - ustabilizowanie wydobycia węgla i utworzenie nowych miejsc pracy,

   - obniżenie kosztów jednostkowych wydobycia węgla dzięki całkowitemu wykorzystaniu zdolności produkcyjnych oraz zmniejszeniu udziału kosztów stałych, a poprzez to obniżenie kosztów wytwarzania energii w gospodarce krajowej,

   - stworzenie podstaw pod rozwój technologiczny i naukowy w regionie śląskim i małopolskim, a więc zmiana wizerunku tych regionów poprzez rozwój nowoczesnych technologii.

   Pragnę zapewnić Panią Poseł, że minister gospodarki w ramach swoich możliwości będzie wspierał wszelkie działania związane z dywersyfikacją źródeł energii oraz poszukiwaniem nowych możliwości pozyskania energii, w tym z węgla kamiennego.

   Niemniej jednak ostateczna decyzja związana z lokalizacją inwestycji należy do udziałowców i inwestorów, którzy zaangażują się w to przedsięwzięcie. Niewątpliwie będzie ona związana z głębokimi analizami finansowymi, logistycznymi i środowiskowymi danego projektu.

   Dodatkowo pragnę poinformować Panią Poseł, iż w związku z planem prac sejmowej Komisji Gospodarki obejmującym pierwsze półrocze br., w którym zamieszczony został temat ˝Produkcja paliw płynnych na bazie węgla kamiennego - bariery i możliwości polskiego przemysłu w tym zakresie˝, podjąłem prace nad przygotowaniem kompleksowego opracowania w tym zakresie, które zostanie zaprezentowane w czasie posiedzenia Komisji Gospodarki.

   Z poważaniem

   Minister Piotr Grzegorz Woźniak

   Warszawa, dnia 6 marca 2006 r.