V kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 940

w sprawie wątpliwości dotyczących interpretacji i stosowania przez Policję art. 98 ustawy Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia

   Szanowny Panie Marszałku! Nawiązując do pisma z dnia 14 lutego 2006 r. (sygn. SPS-023-940/06), przekazującego interpelację Posła na Sejm RP Pana Tomasza Markowskiego w sprawie stosowania przez Policję art. 98 ustawy Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   Zgodnie z art. 98 § 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. Nr 106, poz. 1148) mandatem karnym gotówkowym może być nałożona grzywna jedynie wobec osoby czasowo przebywającej na terytorium RP lub niemającej stałego miejsca zamieszkania lub pobytu.

   Na podstawie art. 98 § 3 ww. ustawy mandatem karnym kredytowanym może być nałożona grzywna jedynie wobec osoby innej niż wymieniona w § 2. Mandatem tym może być zatem nałożona grzywna tylko na osobę, która nie jest zaliczona do grupy osób czasowo przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub niemających stałego miejsca zamieszkania albo pobytu.

   Ustawodawca nie używa pojęcia ˝adres zameldowania˝, ale ˝miejsce zamieszkania albo pobytu˝, które to pojęcia nie są tożsame. Pojęcie ˝zameldowania˝ wywodzi się z ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (t.j.: Dz. U. z 2001 r. Nr 87, poz. 960, z późn. zm.), zaś ˝zamieszkania˝ z Kodeksu cywilnego. Należy stwierdzić, iż zameldowanie jest jedynie administracyjnym potwierdzeniem miejsca zamieszkania lub pobytu.

   Zasadnicze znaczenie w niniejszej sprawie ma ustalenie zakresu pojęciowego zwrotu ˝osoba niemająca stałego miejsca zamieszkania albo pobytu˝ oraz odniesienie tego zwrotu do okoliczności braku adresu zameldowania w dowodzie osobistym.

   Adnotacja w dowodzie osobistym o braku adresu zameldowania nie oznacza, że legitymująca się nim osoba nie posiada stałego miejsca zamieszkania lub pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Funkcjonariusz Policji, w związku z popełnionym wykroczeniem, powinien dążyć do ustalenia stanu faktycznego umożliwiającego zastosowanie odpowiedniej formy postępowania mandatowego, w tym do ustalenia miejsca zamieszkania lub pobytu, np. na podstawie innych niż dowód osobisty dokumentów lub okoliczności. Przy ustalaniu, czy konkretna osoba ma stałe miejsce pobytu, należy odnieść się do definicji legalnej omawianego pojęcia zawartej w art. 6 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Zgodnie z ww. artykułem pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania. Naczelny Sąd Administracyjny w tezie wyroku z dnia 14 maja 2001 r. VSA 1496/00 stwierdził, że ˝pobyt stały w danym lokalu oznacza zamieszkiwanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego lub długotrwałego przebywania, z wolą koncentracji w danym miejscu swoich spraw życiowych, w tym założenia ośrodka osobistych i majątkowych interesów (art. 10 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych oraz w zw. z art. 25 k.c.)˝. Należy więc zbadać, gdzie znajduje się centrum życiowe konkretnej osoby, z którym wiąże ona swoją najbliższą przyszłość.

   Podobna definicja zawarta jest w art. 25 Kodeksu cywilnego w odniesieniu do miejsca zamieszkania - miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 7 czerwca 1983 r. II UR 4/83 zajął jednoznaczne stanowisko, zgodnie z którym nie stanowi o miejscu zamieszkania występowanie tylko jednej przesłanki, polegającej na samym zamieszkiwaniu w sensie fizycznym, jednakże bez zamiaru stałego pobytu, chociażby zamieszkiwanie trwało przez dłuższy czas (np. w związku z wykonywaniem pracy czy też studiowaniem w innej miejscowości). O ile jednak ustalenie pierwszej przesłanki nie jest z reguły trudne, to ustalenie zamiaru jest zawsze rzeczą niełatwą, ale i w tym zakresie przyjmuje się kryterium zobiektywizowane. Z zamieszkiwaniem z zamiarem stałego pobytu mamy bowiem do czynienia, gdy występują okoliczności pozwalające przeciętnemu obserwatorowi na wyciągnięcie wniosku, że określona miejscowość jest głównym ośrodkiem działalności danej dorosłej osoby fizycznej.

   W doktrynie oraz w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu Najwyższego przyjmuje się, że zameldowanie na pobyt stały nie wystarcza do przyjęcia faktu zamieszkiwania, może ono jednak stanowić jedną z przesłanek do ustalenia miejsca zamieszkania. Nie można także wyłącznie z adnotacji w dowodzie osobistym o braku adresu zameldowania wyciągać wniosku, że osoba legitymująca się nim nie posiada stałego miejsca zamieszkania lub pobytu na terytorium naszego państwa. Każdy przypadek trzeba rozpatrywać odrębnie, na podstawie całokształtu dokonanych ustaleń, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności faktyczne w nim występujące. Pamiętać należy również o jednej z podstawowych zasad procedury karnej (in dubio pro reo), zgodnie z którą niedających się usunąć wątpliwości nie wolno rozstrzygać na niekorzyść obwinionego. Postępowanie mandatowe jest jedną z możliwych form rozstrzygnięcia postępowania w sprawie o wykroczenie, której główną funkcją jest szybkość stosowania, ale musi być ona skuteczna i możliwa do wyegzekwowania.

   Reasumując, w przypadku braku możliwości jednoznacznego potwierdzenia faktu stałego miejsca zamieszkania lub pobytu sprawcy wykroczenia należy zastosować w stosunku do niego grzywnę w postaci mandatu karnego wydawanego ukaranemu po uiszczeniu grzywny bezpośrednio funkcjonariuszowi (mandat gotówkowy). Podkreślenia wymaga, iż zgodnie z dyspozycją art. 97 § 2 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia sprawca wykroczenia, w tym także nieposiadający stałego miejsca zamieszkania lub pobytu, może odmówić przyjęcia mandatu karnego. W przypadku skorzystania przez sprawcę z tego uprawnienia należy zastosować postępowanie przyspieszone przewidziane w rozdziale 15 ww. ustawy.

   Uwzględniając powyższe, trzeba wskazać, że policjant nie ma prawa do odmowy nałożenia mandatu karnego kredytowanego na sprawcę wykroczenia, podając za podstawę jedynie brak wpisu o miejscu zameldowania w dowodzie osobistym.

   Z wyrazami szacunku

   Podsekretarz stanu

   Władysław Stasiak

   Warszawa, dnia 7 marca 2006 r.