V kadencja
Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 4742
w sprawie niedoboru nauczycieli języka angielskiego w szkołach podstawowych
Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację Pana Posła Józefa Stępkowskiego z 20 września br., Nr SPS-023-4742/06, w sprawie niedoboru nauczycieli języka angielskiego w szkołach podstawowych uprzejmie wyjaśniam, co następuje:
Problem braku odpowiedniej liczby nauczycieli języków obcych z wymaganymi kwalifikacjami pojawił się wraz z wprowadzeniem powszechnego nauczania języków zachodnioeuropejskich, tj. od roku 1990. W tym samym czasie podjęto szereg działań służących zapewnieniu odpowiedniej liczby nauczycieli języków obcych. W związku ze wzrostem zapotrzebowania na nauczycieli języków zachodnioeuropejskich i niewystarczającą liczbą absolwentów studiów filologicznych, podejmujących pracę w szkole utworzono sieć nauczycielskich kolegiów języków obcych. Obecnie funkcjonują 82 kolegia, które kształcą łącznie ok. 16 500 słuchaczy. Każdego roku dyplom ukończenia kolegium i kwalifikacje nauczycielskie uzyskuje ok. 4500 osób. Dla porównania studia filologiczne (w specjalnościach język angielski, język niemiecki i język francuski) kończy rocznie ok. 11 300 osób.
W 1990 r. stworzono również dodatkowe możliwości uzyskiwania kwalifikacji do nauczania języków obcych dla osób legitymujących się wymaganym od nauczycieli poziomem wykształcenia i znajomością języka obcego, potwierdzoną uznawanym certyfikatem, poprzez uzyskanie w formie studiów podyplomowych lub kursu kwalifikacyjnego przygotowania pedagogicznego do nauczania języka obcego. Stan obecny nie wynika z zaniedbań w zakresie kształcenia nauczycieli języków obcych, ale jest efektem niezwykle szybko rosnącej liczby godzin zajęć języków obcych.
Trzeba bowiem pamiętać, że na początku lat 90. języka rosyjskiego nauczało ok. 18 tys. nauczycieli i na tyle szacowano potrzeby dotyczące zatrudnienia nauczycieli języków zachodnioeuropejskich. Obecnie języków obcych naucza ponad 72 tys. nauczycieli (w tym języka angielskiego ok. 39 tys. nauczycieli).
Ministerstwo Edukacji i Nauki prowadzi prace nad wprowadzeniem - od pierwszej klasy szkoły podstawowej - obowiązkowych zajęć z języka obcego. Głównym celem powszechnej, wczesnej edukacji językowej jest stworzenie jak najlepszych warunków do nauczania języka i umożliwienie uczniom - w trakcie 12-letniego cyklu kształcenia - nabycia umiejętności sprawnego posługiwania się językiem obcym. Odpowiednio wczesne rozpoczynanie nauczania języka obcego zagwarantuje porównywalność przygotowania polskich uczniów z ich europejskimi rówieśnikami.
Właściwe przygotowanie do wprowadzenia wczesnego nauczania języka obcego wymaga zagwarantowania odpowiednich warunków ku temu, tj. przede wszystkim wykwalifikowanej kadry nauczycieli.
Działania w tym zakresie zostały podjęte już przed kilku laty. I tak:
- w 2002 r. przygotowano zmiany w przepisach kwalifikacyjnych dopuszczające prowadzenie zajęć z języka obcego w klasach I-III przez nauczycieli nauczania początkowego posiadających certyfikat znajomości języka obcego na poziomie B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego i przygotowanie metodyczne do nauczania języka obcego na wczesnym etapie edukacyjnym uzyskane w formie studiów podyplomowych lub kursu kwalifikacyjnego,
- opracowano ramowy program kursu kwalifikacyjnego z zakresu metodyki nauczania języka obcego w okresie wczesnoszkolnym dla nauczycieli wychowania przedszkolnego i nauczania początkowego posiadających odpowiednie certyfikaty znajomości języka obcego; do 2006 r. kursy takie w zakresie metodyki nauczania języka angielskiego ukończyło 411 nauczycieli,
- w 2002 r. zamówione zostały w szkołach wyższych - i finansowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu - studia podyplomowe dla nauczycieli w zakresie wczesnego nauczania języka obcego i nauczycieli języków obcych (angielskiego, niemieckiego i francuskiego),
- w 2004 r. i 2005 r., po przeprowadzeniu procedury konkursowej, zamówione zostały w szkołach wyższych studia pierwszego stopnia (wyższe zawodowe) przygotowujące łącznie 6344 studentów do zawodu nauczyciela wg nowych standardów kształcenia; znaczną część tego zamówienia stanowią studia na kierunku filologia, przygotowujące do nauczania języka obcego.
W związku z wprowadzeniem powszechnej edukacji językowej od klasy I-szej szkoły podstawowej konieczne jest podjęcie szeregu dodatkowych działań służących kształceniu przyszłych nauczycieli języków obcych, przygotowanych do pracy z małymi dziećmi. Niezbędne jest w związku z tym wprowadzenie do standardów kształcenia nauczycieli - w części dotyczącej kształcenia nauczycielskiego - obowiązku realizowania przez szkoły wyższe kształcące nauczycieli języków obcych i nauczycielskie kolegia języków obcych, zajęć w zakresie wczesnej edukacji językowej. Zmiana ta w NKJO została wprowadzona w 2006 r.
Na działania służące nauczycielom, a w szczególności nauczycielom nauczania początkowego, którzy będą chcieli uzyskać kwalifikacje do nauczania języka obcego w klasach I-III zostaną również wykorzystane środki pochodzące z Europejskiego Funduszu Społecznego.
W 2006 r. planowane jest zamówienie studiów podyplomowych przygotowujących do nauczania drugiego przedmiotu dla ok. 17 tys. nauczycieli. Znaczną część tej liczby mogą stanowić nauczyciele posiadający wymagane certyfikaty językowe i uzyskujący kwalifikacje do nauczania języka obcego w zakresie metodyki wczesnego nauczania języka obcego i metodyki nauczania języka obcego. W 2006 r. rozpoczną się również kursy językowe adresowane do ok. 26 tys. nauczycieli różnych specjalności, które będą służyły podniesieniu poziomu znajomości języków obcych wśród nauczycieli. W przypadku nauczycieli nauczania początkowego będą one pomocne w przygotowaniu do uzyskaniu wymaganego certyfikatu znajomości języka obcego.
Przygotowywana jest oferta szkoleń w ramach systemu doskonalenia nauczycieli, służąca doskonaleniu czynnych nauczycieli-filologów, którzy ukończyli studia przed wielu laty i nie byli przygotowywani do pracy z małymi dziećmi. Celowi temu będzie służyć realizowany przez Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli we współpracy z British Council (dla języka angielskiego) i Goethe Instytut (dla języka niemieckiego) program Young Learners. Zadanie to będą realizować również nauczycielskie kolegia języków obcych (są kolegia, które specjalizują się we wczesnej edukacji np. NKJO w Bydgoszczy).
Już od roku szkolnego 2006/2007 możliwe jest zapewnienie uczniom wczesnej nauki języka obcego w szkołach, które zadeklarowały gotowość realizacji takich zajęć i w których zatrudnieni są nauczyciele z odpowiednimi kwalifikacjami. Te szkoły, które nie mają możliwości zatrudnienia wykwalifikowanych nauczycieli języka angielskiego mogą realizować zajęcia z innego języka obcego. Warunkiem wprowadzenia nauczania języka obcego w klasach I-III musi być jednak zatrudnienie nauczyciela posiadającego wymagane kwalifikacje oraz zagwarantowanie kontynuacji nauczania tego samego języka do końca szkoły podstawowej.
W ocenie Ministerstwa w polskich szkołach istnieją warunki kadrowe, pozwalające na wprowadzenie obowiązkowych zajęć z języka obcego od pierwszej klasy szkoły podstawowej. Nie brakuje już nauczycieli języka niemieckiego i francuskiego. Niewątpliwie w dalszym ciągu brakuje odpowiedniej liczby nauczycieli języka angielskiego, tak aby można było powszechnie wprowadzić ten język jako pierwszy język obowiązkowy. Trzeba bowiem pamiętać, że wprowadzenie języka obcego w klasie pierwszej wymaga zagwarantowania kontynuacji kształcenia w zakresie tego samego języka do końca cyklu kształcenia.
Wykształcenie potrzebnej liczby nauczycieli języka angielskiego wymaga odpowiedniego czasu i nie można oczekiwać rezultatów natychmiastowych. Warto jednak zauważyć, że w tym obszarze od 1990 r. nastąpiły ogromne zmiany i została wykształcona taka liczba nauczycieli języków obcych innych niż rosyjski, która pozwala na powszechne nauczanie języków zachodnioeuropejskich. Ministerstwo Edukacji Narodowej podejmowało w tej dziedzinie wskazane wyżej działania wspierające, a kształcenie nauczycieli języków obcych należy w dalszym ciągu do zadań priorytetowych.
Z poważaniem
Sekretarz stanu
Sławomir Kłosowski
Warszawa, dnia 12 października 2006 r.