V kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 4420

w sprawie określenia kwalifikacji i uprawnień do nauczania określonych przedmiotów, na podstawie świadectwa ukończenia studiów podyplomowych w zakresie nauczania w systemie blokowym

   Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację Pana Posła Leszka Korzeniowskiego (Nr SPS-023-4420/06), dotyczącą kwalifikacji uzyskiwanych w wyniku ukończenia studiów podyplomowych w zakresie nauczania blokowego, uprzejmie wyjaśniam, co następuje:

   Studia podyplomowe - zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz. U. Nr 155, poz. 1288) - mogą być jedną z form uzyskiwania kwalifikacji nauczycielskich.

   Zgodnie bowiem z § 2, 3 i 4 ww. rozporządzenia kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w szkole podstawowej, gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej posiada między innymi osoba, która legitymuje się dyplomem ukończenia:

   - studiów magisterskich na kierunku (specjalności) innym niż nauczany przedmiot lub rodzaj prowadzonych zajęć, która ponadto posiada przygotowanie pedagogiczne i ukończyła studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny z zakresu nauczanego przedmiotu lub rodzaju prowadzonych zajęć.

   Wcześniejsze przepisy dotyczące szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli w podobny sposób określały te kwestie.

   Szkoły wyższe są organizatorami różnego rodzaju studiów podyplomowych. Ich zakres, czas trwania i warunki rekrutacji zależą od prowadzącej je uczelni. Różnego typu są także studia podyplomowe adresowane do nauczycieli. Nie każde studia podyplomowe są studiami kwalifikacyjnymi. O charakterze studiów przesądza ich zakres. W wielu wypadkach studia podyplomowe mogą być jednak traktowane wyłącznie jako forma doskonalenia.

   Od 2003 r. warunki prowadzenia przez szkoły wyższe studiów podyplomowych o charakterze kwalifikacyjnym zostały uregulowane w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 września 2003 r. w sprawie standardów kształcenia nauczycieli (Dz. U. Nr 170, poz. 1655), a obecnie w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 września 2004 r. w sprawie standardów kształcenia nauczycieli (Dz. U. Nr 207, poz. 2110).

   Studia, których dotyczy interpelacja, realizowane były przed wejściem w życie przepisów dotyczących standardów kształcenia nauczycieli. Stąd też nie można do nich odnosić wymagań tam sformułowanych.

   Studia podyplomowe rozpoczęte przed wejściem w życie przepisów określających standardy kształcenia nauczycieli, jak też w okresie ich obowiązywania - jeśli mają nadać nauczycielowi dodatkowe kwalifikacje do nauczania przedmiotu lub prowadzenia zajęć - powinny przygotować go do realizacji tych zadań w sposób rzetelny i powinny być realizowane zgodnie z zakresem przedmiotu nauczania lub rodzajem zajęć, do których nauczyciel uzyskuje kwalifikacje.

   Aby studia podyplomowe przygotowywały do nauczania przedmiotu lub prowadzenia zajęć, kształcenie na tych studiach powinno obejmować przygotowanie merytoryczne do nauczania przedmiotu, zgodne z zakresem podstawy programowej dla tego przedmiotu, w tym wypadku przedmiotów - języka polskiego, historii i społeczeństwa, sztuki - oraz szczegółową dydaktykę przedmiotową (metodykę) każdego z tych przedmiotów.

   Przy czym zgodności tej nie można rozumieć wyłącznie jako rozszerzone lub dosłowne powtórzenie celów i treści przewidzianych dla uczniów. W programie kształcenia nauczycieli powinny wystąpić wszystkie zagadnienia zawarte w podstawach programowych, w takim zakresie i wymiarze godzin, aby zapewniały wyczerpujące przygotowanie z dziedziny, którą przedmiot nauczania obejmuje. Ponadto rekrutacja na studia powinna być przeprowadzona w sposób pozwalający na wybranie grup nauczycieli o jednorodnym lub podobnym przygotowaniu wstępnym uzyskanym w trakcie studiów magisterskich lub zawodowych. Studia podyplomowe jako bardzo specyficzna, i krótka forma kształcenia, ale dająca podobne uprawnienia, jakie uzyskują absolwenci studiów magisterskich i zawodowych, muszą być związane z formułowaniem precyzyjnych oczekiwań dotyczących wstępnego przygotowania kandydatów na takie studia. Inaczej zrealizowanie założonych celów (uzyskanie kwalifikacji do nauczania) jest niemożliwe.

   Przed wejściem w życie przepisów w sprawie standardów kształcenia nauczycieli wymiar i zakres kształcenia na studiach podyplomowych ustalała samodzielnie uczelnia, w taki sposób aby - jeśli studia podyplomowe miały mieć charakter kwalifikacyjny - nauczyciel uzyskał pełne przygotowanie do nauczania przedmiotu lub prowadzenia zajęć zgodnie z podstawą programową przedmiotu. Uczelnia samodzielnie decydowała o zakresie studiów podyplomowych, wymiarze realizowanych zajęć, zakresie kształcenia przedmiotowego i dydaktycznego. To uczelnia - przygotowując studia podyplomowe dla nauczycieli - rozstrzygała, czy projektuje studia, których celem jest nadanie nauczycielom nowych, dodatkowych kwalifikacji, czy też będą to studia służące doskonaleniu nauczycieli w zakresie, w którym posiadają oni pełne wymagane przepisami kwalifikacje. Stąd też o charakterze studiów (kwalifikacyjnym lub doskonalącym) stanowi uczelnia, które je przygotowała i przeprowadziła. Decyzja o zatrudnieniu nauczyciela legitymującego się świadectwem ukończenia studiów podyplomowych do nauczania określonego przedmiotu należy zaś do dyrektora szkoły.

   W ocenie Ministerstwa Edukacji Narodowej będące przedmiotem zapytania studia podyplomowe w zakresie nauczania blokowego - ze względu na zakres kształcenia - nie przygotowywały do nauczania wszystkich ww. przedmiotów, były natomiast formą doskonalenia, mającą służyć pogłębieniu wiedzy ogólnej w zakresie właściwym dla tych dyscyplin, a ponadto rozwijaniu umiejętności integrowania nauczanych treści i umiejętności z różnych dziedzin wiedzy.

   Pan Poseł nie podaje, w jakiej uczelni były prowadzone studia będące przedmiotem interpelacji, stąd też trudno odnieść się szczegółowo do kwestii finansowania i nadzorowania ich przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Wyjaśnić jednak należy, że po 1999 r. finansowane przez Ministerstwo były różne studia podyplomowe, zarówno o charakterze kwalifikacyjnym jak i doskonalącym.

   Należy również wyjaśnić, że nauczyciele pracujący w klasach I-III, posiadający wykształcenie w zakresie nauczania początkowego, mają pełne, wymagane przepisami kwalifikacje do pracy z dziećmi na tym etapie edukacyjnym. Wprowadzenie do ramowych planów nauczania terminu ˝edukacja zintegrowana˝ zamiast dotychczasowego ˝nauczanie początkowe˝ nie oznacza zmiany zakresu kształcenia na tym etapie edukacyjnym, a służy jedynie podkreśleniu zmian w sposobie kształcenia, polegających na integrowaniu wiedzy z różnych dyscyplin. Nauczyciele nauczania początkowego nigdy nie byli zobowiązani do uzupełniania kwalifikacji po wprowadzeniu tych zmian i nie mieli obowiązku ukończenia kilkudziesięciogodzinnego kursu, o którym pisze Pan Poseł.

   Z poważaniem

   Sekretarz stanu

   Sławomir Kłosowski

   Warszawa, dnia 20 września 2006 r.