V kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 390
w sprawie nieprecyzyjności art. 182 ustawy Kodeks karny skutkującej niepociąganiem do odpowiedzialności sprawców zanieczyszczenia środowiska
Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację pana posła Wojciecha Szaramy w sprawie nieprecyzyjności art. 182 Kodeksu karnego i potrzeby dookreślenia występującego w tym przepisie wyrażenia ˝zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach˝ uprzejmie przedstawiam, co następuje.
Przepis art. 182 § 1 Kodeksu karnego kryminalizuje zachowanie polegające na zanieczyszczeniu wody, powietrza lub ziemi. Odpowiedzialność karna, przewidziana w tym przepisie, jest uzależniona od wystąpienia, w związku z zachowaniem sprawcy, możliwości zagrożenia dla życia lub zdrowia wielu osób lub możliwości zniszczenia w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach. Określenie ˝zniszczenie w znacznych rozmiarach˝ dotyczy więc nie efektywnej szkody w świecie roślinnym lub zwierzęcym, a potencjalnego zagrożenia wystąpienia takiej szkody.
Jeżeli zachowanie sprawcy polega na dokonanym zniszczeniu w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, to odpowiedzialność karna sprawcy takiego czynu będzie rozpatrywana na gruncie art. 181 § 1 Kodeksu karnego. Wprawdzie pojęcie ˝szkody w znacznych rozmiarach˝ nie jest zdefiniowane w Kodeksie karnym, jednak w świetle opracowań w literaturze prawniczej oraz w orzecznictwie nie powinno ono nastręczać trudności interpretacyjnych.
Kierując się powszechnie akceptowanymi metodami wykładni prawa, przyjąć trzeba, że dla określenia rozmiaru szkody znaczenie ma przede wszystkim rozległość przestrzenna szkody, a nie jej wartość kwotowa. Tak więc, przykładowo, zagrożenie lasu na obszarze kilku hektarów, zagrożenie ryb w rzece, jeziorze, stawie itp. wyczerpie znamię zagrożenia świata roślinnego lub zwierzęcego w znacznych rozmiarach.
Charakter przestępstw przeciwko środowisku sprawia, że precyzowanie w przepisach parametrów liczbowych dla określenia szkody znacznej lub istotnej (w art. 181 § 2 lub 3 K.k.) nie jest możliwe. Ustanowienie jakiejkolwiek sztywnej granicy ˝znacznej szkody˝ spowodowałoby, że nie stanowiłyby przestępstw zachowania o dużym stopniu społecznej szkodliwości, tylko z tego powodu, że rozmiar szkody w świecie roślinnym lub zwierzęcym minimalnie nie sięga wyznaczonej granicy. Z kolei wyznaczenie zbyt niskich kryteriów dla wytyczenia znacznej szkody skutkowałoby koniecznością uznania za przestępstwa zachowania niekiedy nawet o znikomym stopniu społecznej szkodliwości z punktu widzenia zagrożenia dobra chronionego, jakim w tym wypadku jest środowisko naturalne.
W kontekście przykładu przytoczonego w interpelacji, dotyczącego zniszczenia 1400 m2 lasu, warto przywołać pogląd prof. Wojciecha Radeckiego na temat szkody znacznych rozmiarów. Autor ten mianowicie twierdzi, iż ˝Mocno wątpliwe jest jednak, czy zniszczenie drzew na powierzchni 0,1 ha jest już zniszczeniem w znacznych rozmiarach. Raczej trzeba przyjąć, że chodzi o kilka hektarów lasu, znaczną część jeziora, pewien odcinek rzeki...˝ (Kodeks karny. Część szczególna. Tom I, pod red. A. Wąska. Wydawnictwo C. H. Beck. Warszawa 2004 r., s. 609). Poglądowi temu trudno odmówić racji.
Istotą problemu podniesionego w interpelacji pana posła Wojciecha Szaramy jest, jak się wydaje, potrzeba nie tyle zdefiniowania pojęcia ˝zniszczenia w znacznych rozmiarach˝, co rozszerzenia zakresu penalizacji przewidzianej w art. 182 K.k., o czyny mogące spowodować zagrożenia mniejsze niż znaczne w świecie roślinnym lub zwierzęcym.
Taki postulat nie wydaje się uzasadniony. Okoliczność, że zniszczenie, zaistniałe bądź możliwe, w świecie roślinnym lub zwierzęcym jest mniejsze niż znaczne, zrodzi wszakże odpowiedzialność sprawcy za inne przestępstwo lub wykroczenie, np. określone w art. 181 § 2 lub § 3, art. 187 Kodeksu karnego czy też w art. 162 Kodeksu wykroczeń.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Krzysztof Józefowicz
Warszawa, dnia 19 stycznia 2006 r.