V kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -

na zapytanie nr 3282

w sprawie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 1991 r. (sygn. I KZP 12/91, OSNKW z 1991 r. nr 10-12, poz. 46)

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na pismo pana marszałka z dnia 31 sierpnia 2007 r., SPS-024-3282/07, przy którym zostało przesłane zapytanie pana posła Grzegorza Janika z dnia 21 sierpnia 2007 r. w sprawie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 1991 r. (sygn. I KZP 12/91, OSNKW z 1991 r., nr 10-12, poz. 46), uprzejmie przedstawiam, co następuje:

   Opisywane przez pana posła sprawy dotyczą dwóch postępowań przygotowawczych prowadzonych przez Prokuraturę Rejonową w Jastrzębiu Zdroju wobec funkcjonariusza Komendy Miejskiej Policji. Pierwsze z postępowań wdrożone zostało w związku z kolizją drogową, jaka miała miejsce w Rybniku w dniu 9 czerwca 2006 r., w wyniku której samochód marki Fiat 126p, kierowany przez J. C. został potrącony przez samochód marki Toyota-Celica, którym kierował funkcjonariusz Komendy Miejskiej Policji, który oddalił się z miejsca zdarzenia. Wymieniony, tego samego dnia, został zatrzymany przez policję, w celu wyjaśnienia okoliczności zdarzenia. Przeprowadzone wówczas badanie zarówno wydychanego powietrza, jak i krwi na zawartość alkoholu wykazało, iż był on nietrzeźwy, bowiem wyniki kolejnych badań oscylowały na poziomie powyżej 2 promili. Na tej podstawie ustalono, że w chwili zatrzymania wymieniony znajdował się w stanie nietrzeźwości.

   W związku z powyższym Prokuratura Rejonowa w Rybniku w dniu 10 czerwca 2006 r. wszczęła śledztwo o przestępstwo z art. 178a §1 Kk. W tym też dniu prokurator przesłuchał funkcjonariusza jako świadka, uprzedzając o treści art.183§1 Kpk. Wymieniony zaprzeczył wówczas, aby w dniu 9 czerwca 2006 r. uczestniczył w kolizji drogowej. W dniu 21 czerwca 2006 r. prowadzenie postępowania w tej sprawie przekazane zostało do Prokuratury Rejonowej w Jastrzębiu Zdroju. W toku prowadzonego śledztwa przeprowadzono szereg ekspertyz kryminalistycznych, mających na celu zweryfikowanie zeznań funkcjonariusza. Badanie mechanoskopijne śladów zabezpieczonych na samochodzie marki Fiat 126 p wykazało ślady lakieru podobnego do pobranego z jego samochodu. Zasięgnięto też opinii z zakresu medycyny sądowej dla ustalenia w drodze tzw. rachunku retrospektywnego, czy w chwili zdarzenia znajdował się on w stanie nietrzeźwości. Uzyskana opinia biegłych nie pozwoliła jednak na kategoryczne rozstrzygnięcie tego zagadnienia, dlatego postanowieniem z dnia 30 czerwca 2006 r. umorzono postępowanie w tej sprawie wobec stwierdzenia, iż czyn nie zawiera ustawowych znamion czynu zabronionego (sygn. akt 3 Ds. 426/07). Postanowienie to jest prawomocne.

   Z przedstawionego postępowania wyłączono jednak materiały dotyczące złożenia przez funkcjonariusza w dniu 10 czerwca 2006 r. fałszywych zeznań (sygn. akt 3 Ds. 494/07). W dniu 29 czerwca 2007 r. przedstawiono mu zarzut, iż w dniu 10 czerwca 2006 r. w Rybniku złożył fałszywe zeznania, twierdząc, iż nie uczestniczył w przedmiotowej kolizji drogowej jako kierowca samochodu marki Toyota-Celica, to jest o przestępstwo z art. 233 §1 Kk. Obecnie postępowanie znajduje się w końcowej fazie.

   W przytoczonej w zapytaniu przez pana posła uchwale z dnia 20 czerwca 1991 r. w sprawie I KZP 12/91 (OSNKW 1991, z. 10-12, poz. 46) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż nie jest dopuszczalne skazanie sprawcy fałszywych zeznań za przestępstwo określone w art. 247 § 1 Kk (obecnie art. 233 § 1 Kk), jeżeli w postępowaniu karnym, w którym występował jako oskarżony, złożył je uprzednio w charakterze świadka co do okoliczności związanych z zarzucanym mu czynem. Cytowana uchwała Sądu Najwyższego spotkała się z aprobatą doktryny (m.in. Z. Kwiatkowski, Przegląd Sądowy 1992 r., nr 7-8, s.134; M. Szewczyk, A. Zoll red.: Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz t. II, Kraków 2006, s. 1015, B. Kunicka-Michalska w: A. Wąsek red.: Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, t. II, Warszawa 2005, s. 159), jak również krytyką: R. A. Stefański (WPP 1994, nr 3-4, s. 96). W uchwale z dnia 26 kwietnia 2007 r. I KZP 4/07 (OSN z 2007 r., z. 6, poz. 45) Sąd Najwyższy zajął jeszcze bardziej radykalne stanowisko i stwierdził, że nie ponosi odpowiedzialności karnej na podstawie art. 233 § 1 Kk osoba, która przesłuchana została w charakterze świadka wbrew wynikającemu z art. 313 § 1 Kpk nakazowi przesłuchania jej jako podejrzanego.

   Różnica układu procesowego w obu cytowanych uchwałach polegała na tym, że w sprawie, której dotyczyła pierwsza, składający fałszywe zeznania występował później w procesie w roli oskarżonego, natomiast w drugiej, postępowanie umorzono już w fazie in rem (nie wydano postanowienia o przedstawieniu zarzutu). Innymi słowy, wyłączenie bezprawności fałszywych zeznań nastąpi zawsze wtedy, gdy sprawca czynu, przesłuchany jako świadek, mówi nieprawdę, a czyni tak dlatego, że te jego wypowiedzi dotyczą okoliczności istotnych dla jego odpowiedzialności karnej w jego procesie, w ten sposób realizuje swoje prawo do obrony. Opisany w zapytaniu Pana Posła stan faktyczny w sprawie o składanie fałszywych zeznań przypomina, jak się wydaje, sytuację procesową opisaną w uchwale z dnia 26 kwietnia 2007 r., I KZP 4/07 (OSN z 2007 r., z. 6, poz. 45).

   Na obecnym etapie, trudno jest określić, czy decyzje podejmowane przez Prokuraturę Rejonową w Jastrzębiu Zdroju były trafne, a nadto czy zarzut złożenia przez funkcjonariusza w dniu 10 czerwca 2006 r. fałszywych zeznań, w sprawie 3 Ds. 494/07 został postawiony prawidłowo. Udzielenie pełnej odpowiedzi wymaga bowiem zapoznania się z aktami kwestionowanych postępowań. Dlatego Biuro Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej poleci Prokuraturze Apelacyjnej w Katowicach, by w trybie nadzoru służbowego niezwłocznie zbadała prawidłowość obu postępowań, w szczególności w kontekście trafności zarzutu postawionego funkcjonariuszowi. O wynikach poczynionych ustaleń pan poseł zostanie powiadomiony odrębnym pismem.

   Pytanie zawarte w pkt 2 jest całkowicie teoretyczne, albowiem postępowanie przygotowawcze w sprawie o składanie fałszywych zeznań nie zostało zakończone, a w związku z tym nie wiadomo, czy i kiedy w ogóle doszłoby do wydania przez niezawisły sąd wyroku, tym bardziej skazującego funkcjonariusza za przypisane mu przestępstwo.

   Jeśli chodzi o ostatnie z pytań zawartych w załączonym zapytaniu pana posła Grzegorza Janika, to pragnę zauważyć, że zgodnie z treścią art. 442 § 3 Kodeksu postępowania karnego: zapatrywania prawne i wskazania sądu odwoławczego co do dalszego postępowania są wiążące dla sądu, któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania. Chodzi tu o konkretny sąd oraz o konkretną sprawę. Sąd, któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania, jest związany zaleceniami co do zakresu uzupełnienia materiału dowodowego, sprawdzenia i wyjaśnienia nasuwających się wątpliwości lub choćby ponownego rozważenia już ustalonych okoliczności, które mogą mieć wpływ na treść wyroku. Inne wskazania sądu odwoławczego, a w szczególności co do oceny poszczególnych dowodów, nie są wiążące dla sądu ponownie rozpoznającego sprawę (SN. IV KR 136/79, OSNKW 1979, nr 11-12, poz. 122). Pragnę zaznaczyć, że uchwała Sądu Najwyższego jest również wiążąca, ale tylko w konkretnej sprawie.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Małgorzata Manowska

   Warszawa, dnia 24 września 2007 r.