V kadencja

Zapytanie nr 150

do ministra pracy i polityki społecznej

w sprawie funkcjonowania przepisów Kodeksu pracy w zakresie udzielania na wniosek pracownika urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim

   Szanowny Panie Ministrze! W ostatnim okresie czasu publicznie w szeregu wystąpieniach podejmuje się problematykę ˝niechęci˝ przedsiębiorców do zatrudniania młodych kobiet, w szczególności tych po urlopie macierzyńskim. Pracodawcy wskazują na szereg obciążeń, które zmuszeni są ponosić, zatrudniając kobiety po okresie urlopu macierzyńskiego, do których m.in. zalicza się obowiązek udzielenia urlopu wypoczynkowego w pełnym wymiarze czasu, za okres urlopu macierzyńskiego, a więc za czas, gdy efektywna praca nie jest przez pracownika wykonywana.

   Wskazany problem powstał na płaszczyźnie stosowania przepisów kodeksu pracy dotyczących urlopów wypoczynkowych w sytuacji, gdy pracownik składa w trybie art.163 § 3 kp wniosek o udzielenie przysługującego ustawowo urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po okresie urlopu macierzyńskiego.

   Podkreślić należy, iż wobec zapisu art. 155¹ § 1 kp w zw. z art. 155² § 1 kp, w sytuacji gdy pracownik powraca w ciągu roku kalendarzowego do pracy u dotychczasowego pracodawcy po trwającym co najmniej jeden miesiąc urlopie bezpłatnym lub innym okresie niewykonywania pracy, w ciągu którego pracownik nie nabywa prawa do urlopu, zastosowanie znajduje zasada proporcji przy udzielaniu urlopu wypoczynkowego.

   Zapis ten jest jasny, a jego interpretacja nie budzi wątpliwości.

   W praktyce formułuje się tezę, iż wyjątek od tej ogólnej reguły stanowi sytuacja, w której pracownik składa wniosek o udzielenie ustawowo przysługującego urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Racją na rzecz takiego właśnie stanowiska jest podnoszony (jednakże bez uzasadnienia normatywnego) pogląd, iż urlop macierzyński nie stanowi ˝okresu niewykonywania pracy˝, a więc w czasie jego trwania pracownik nabywa prawo do urlopu.

   Teza ta stanowi rację dla wniosku ogólnego, iż pracodawca w przypadku złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wypoczynkowego przypadającego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, ma obowiązek udzielenia tego urlopu w pełnym wymiarze i to nawet w sytuacji gdy pracownik zamierza następnie skorzystać z urlopu wychowawczego

   Nadmienić należy, iż jest oczywiste, że zasada uwzględnienia dobra rodziny w polityce społecznej i gospodarczej wynikająca z art. 71 ust.1 Konstytucji RP jest jedną podstawowych zasad obowiązujących w państwie, aczkolwiek już prosta literalna wykładnia słów ˝niewykonywanie pracy˝ pozwala ustalić, iż urlop macierzyński w rzeczywistości stanowi okres, gdy pracownik nie pracuje. Zresztą w sposób oczywisty świadczy o tym słowo ˝urlop˝ macierzyński (czyli czas niewykonywania pracy).

   Tak więc mamy tu do czynienia z pewnym paradoksem, gdy pracownik otrzymuje ustawowe uprawnienie do urlopu wypoczynkowego, który otrzymuje za okres, gdy przebywa na urlopie, czyli nie pracuje.

   Wskazać należy, iż w literaturze nie ma sporu co do tego, iż art. 155² kp nakazujący stosować zasadę proporcjonalnego wyliczania urlopu znajduje zastosowanie przykładowo w przypadku urlopu wychowawczego (czy też odbywania zasadniczej służby wojskowej), jak również wielu innych.

   Trudno na płaszczyźnie prawnej znaleźć przekonywające argumenty, które przemawiałaby za stosowaniem rygoru wynikającego z art. 155² kp w przypadku urlopu wychowawczego, natomiast wyłączałyby zasadę proporcjonalności w przypadku urlopu macierzyńskiego.

   W tym stanie faktycznym i prawnym jest oczywiste, iż należałoby bądź prawnie unormować przyjętą praktykę i ustanowić zapis ustawowy, zgodnie z którym art. 155² kp nie znajdowałby zastosowania w przypadku urlopu macierzyńskiego bądź też zgodnie z wykładnią językową przyjąć, iż urlop macierzyński, podobnie jak urlop wychowawczy stanowi okres niewykonywania pracy (jakakolwiek inna wykładnia wydaje się w sposób oczywisty stanowić interpretację contra legem), a więc podlega rygorom określonym w art. 155² kp.

   Podnieść przy tym trzeba, iż w przypadku utrzymania dotychczasowej linii orzeczniczej nieodzowne jest wprowadzenie zapisów prawnych, które zachęcałyby pracodawców do zatrudniania kobiet po okresie urlopu macierzyńskiego, chociażby w formie zrekompensowania pracodawcom kosztów związanych z udzieleniem urlopu wypoczynkowego kobiecie za okres, gdy przebywa ona na urlopie macierzyńskim.

   Wydaje się, iż pozostawienie problemu w obecnym stanie może wyrządzić kobietom więcej szkody, aniżeli korzyści związanych z uzyskaniem prawa do urlopu wypoczynkowego po okresie urlopu macierzyńskiego, albowiem pogłębi to problemy tej grupy potencjalnych pracowników związane ze znalezieniem zatrudnienia na trudnym rynku pracy.

   Wydaje się, iż wobec sporów powstałych w doktrynie i praktyce konieczna jest ingerencja w tym przedmiocie Ministerstwa Pracy, a w szczególności przygotowanie w oparciu o uprzednie ustalenia, które powinny zostać podjęte podczas prac Komisji Trójstronnej, odpowiedniej nowelizacji kodeksu pracy w tym zakresie.

   W tym stanie zapytuję:

   1. Czy Ministerstwo dostrzega przedstawiony w niniejszym zapytaniu problem? oraz czy zamierza podjąć w najbliższym okresie czasu określone działania, a jeżeli tak, to jakie, celem jego rozwiązania?

   2. Czy w przypadku utrzymania dotychczasowego stanu prawnego Ministerstwo Pracy planuje wprowadzenie zapisów prawnych, które zachęcałyby pracodawców do zatrudniania młodych kobiet, w szczególności po okresie urlopu macierzyńskiego?

   Z wyrazami szacunku

   Poseł Jan Szwarc

   Warszawa, dnia 16 grudnia 2005 r.