V kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 3289

w sprawie rodzin zastępczych

   Odpowiadając na interpelację Pana Posła Tomasza Piotra Nowaka z dnia 22 czerwca 2006 r., znak: SPS-023-3289/06, w sprawie rodzin zastępczych, uprzejmie informuję:

   1. Zgodnie z zapisem art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593, z późn. zm.) kwota stanowiąca podstawę ustalania wysokości pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej będzie ulegała zmianie w terminach weryfikacji kryteriów dochodowych co 3 lata o 50% sumy kwot, o które wzrosły kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej i kryterium dochodowe na osobę w rodzinie. Pierwsza weryfikacja planowana jest w bieżącym roku.

   2. Zgodnie z art. 78 ust. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania rodziny zastępczej udziela tej rodzinie pomocy pieniężnej, uwzględniając:

   - wiek dziecka,

   - stan jego zdrowia,

   - niedostosowanie społeczne dziecka.

   Paragraf 9 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004 roku w sprawie rodzin zastępczych (Dz. U. nr 233, poz. 2344) określa szczegółowe zasady wysokości świadczeń dla rodzin zastępczych, które wychowują dziecko niepełnosprawne. Pomoc ta wynosi:

   - w przypadku wychowywania dziecka do 7 lat - 80% podstawy, tj. 1296,80 zł,

   - w przypadku wychowywania dziecka od 7 do 18 lat - 60% podstawy, tj. 972,60 zł,

   - w przypadku wychowywania dziecka od 7 do 18 lat z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności, umieszczonego w rodzinie zastępczej na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich - 80% podstawy, tj. 1296,80 zł.

   Ponadto, zgodnie z art. 78 ust. 7b ustawy o pomocy społecznej, w przypadku, gdy na skutek zdarzenia losowego dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej wymaga dodatkowej pomocy, starosta może przyznać rodzinie zastępczej na częściowe pokrycie skutków tego zdarzenia: jednorazowe świadczenie pieniężne w wysokości do 50% podstawy albo okresowe świadczenie pieniężne w wysokości do 50% podstawy wypłacane przez okres trwania bezpośrednich skutków tego zdarzenia, bądź też pomoc w formie rzeczowej o wartości do 50% podstawy. Świadczenie to może być przyznane w przypadku, gdy rodzina zastępcza ponosi dodatkowe koszty związane z leczeniem dziecka.

   Niemniej jednak świadczenie, o którym mowa w art. 78 ust. 4 wyżej przywołanej ustawy, nie jest jedyną formą pomocy finansowej, jaką otrzymują rodziny zastępcze wychowujące dziecko niepełnosprawne. Rodziny te są uprawnione np. do zasiłków pielęgnacyjnych.

   Trudno jest ustalić różną wysokość pomocy dla rodzin zastępczych wychowujących dzieci niepełnosprawne, uzależniając to od rodzaju schorzenia, dlatego że każdy rodzaj niepełnosprawności wymaga szczególnej troski i zainteresowania. Wszystkie osoby niepełnosprawne, a zwłaszcza dzieci, potrzebują pomocy zarówno finansowej, jak i pomocy ze strony rodziców zastępczych i osób bliskich i nie należy różnicować jej, kierując się tylko i wyłącznie rodzajem schorzenia. Dzieci niepełnosprawne, podobnie jak dzieci w pełni sprawne, gdy otoczone są odpowiednią opieką, wraz z rozwojem nabierają pewnej samodzielności, wobec tego pomoc, o której mowa, zróżnicowana jest przede wszystkim wiekiem dziecka.

   Dlatego też jako zasadę przyjęto uprawnienie do wyższego świadczenia dla rodzin zastępczych, których dzieci otrzymały orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane przez zespół do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności.

   3. Trudno jest zgodzić się ze stanowiskiem Pana Posła, jakoby przy przyznawaniu świadczeń z pomocy społecznej łączony był dochód rodziny zastępczej i dziecka.

   Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym starosta, rozpatrując wniosek rodziny zastępczej, bierze pod uwagę tylko i wyłącznie dochód dziecka (art. 78 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej).

   Natomiast przy ubieganiu się o prawo do zasiłku stałego i okresowego stosuje się art. 10 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, zgodnie z którym w składzie rodziny nie uwzględnia się dzieci wychowywanych w rodzinach zastępczych i do dochodu rodziny nie wlicza się ich dochodów ani też pomocy na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej.

   4. Zgodnie z obecnie obowiązującym stanem prawnym podstawą ustalania wysokości pomocy pieniężnej dla rodzin zastępczych jest kwota l 621 zł, zwana podstawą.

   Starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania rodziny zastępczej udziela tej rodzinie pomocy pieniężnej, uwzględniając wiek dziecka, stan jego zdrowia oraz niedostosowanie społeczne.

   Według § 9 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004 r. w sprawie rodzin zastępczych wysokość pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej wynosi miesięcznie w przypadku dziecka:

   1) do 7 lat - 60% podstawy, tj. 972,60 zł,

   2) do 7 lat, posiadającego orzeczenie o niepełnosprawności - 80% podstawy, tj. 1296,80 zł,

   3) od 7 do 18 lat, posiadającego orze'czenie o niepełnosprawności albo orze'czenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności - 60% pod'stawy, tj. 972,60 zł,

   4) od 7 do 18 lat, umieszczonego w ro'dzinie zastępczej na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postę'powaniu w sprawach nieletnich (Dz.U. 2002 nr 11, poz. 109, z późn. zm.) - 60% podstawy, tj. 972,60 zł,

   5) od 7 do 18 lat, posiadającego orze'czenie o niepełnosprawności albo orze'czenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności i umieszczo'nego w rodzinie zastępczej na postawie ustawy, o której mowa w pkt 4 - 80% podstawy, tj. 972,60 zł.

   Natomiast rodziny wychowujące zdrowe dziecko w wieku od 7 do 18 lat otrzymują 40% podstawy, tj. 648,40 zł.

   Kwoty te pomniejszone są o 50% dochodu dziecka.

   Takie rozwiązania prawne wydają się być optymalne, należy bowiem pamiętać o tym, że przyznawana pomoc dla dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych nie pokrywa w pełni kosztów utrzymania dziecka, jest ona jedynie pomocą na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka i to rodziny ponoszą pozostałe koszty związane z jego utrzymaniem.

   Wyższym finansowaniem objęto dzieci w wieku przedszkolnym, gdyż przy wysokich odpłatnościach za przedszkole rodzice zastępczy często rezygnowali z posyłania dzieci do przedszkola, ograniczając tym samym możliwość stymulacji rozwoju tych dzieci.

   Ponadto należy pamiętać o tym, że finansowanie rodzin zastępczych od 2004 r. jest zadaniem własnym powiatu. Z przeprowadzonej analizy wynika, że dzieci w wieku 7-18 lat, umieszczonych w rodzinach zastępczych, jest dużo więcej niż dzieci do 7 lat.

   Mając na uwadze niedostateczną kondycję finansową samorządów powiatowych, nie można nakładać na powiaty obowiązku wypłaty wyższych świadczeń dla rodzin zastępczych.

   5. Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym rodziny zastępcze otrzymują miesięczną pomoc, która kształtuje się w wysokości 648 zł - 1297 zł. Jest ona znacznie wyższa niż pomoc finansowa udzielana rodzinom biednym czy też osobom bezrobotnym wychowującym dzieci.

   Rodziny zastępcze, tak jak inne rodziny, powinny gospodarować własnym budżetem w ten sposób, aby zabezpieczyć potrzeby dziecka, zwłaszcza że omawiana pomoc finansowa powinna być co do zasady przeznaczona na jego potrzeby. Niestety, w dalszym ciągu zdarza się, że sądy umieszczają dzieci w rodzinach, które nie mają stałego źródła dochodu i omawiana pomoc pieniężna jest przeznaczana na utrzymanie całej rodziny.

   Dlatego też uważam, że należy zwrócić szczególną uwagę na sposób orzekania, a nie przeznaczać kolejne środki finansowe z budżetu państwa na pokrycie kosztów związanych z wypoczynkiem letnim dzieci z rodzin zastępczych.

   Ponadto informuję, że dzieci z rodzin o niskich dochodach mogą skorzystać z wypoczynku letniego, na który od wielu lat środki finansowe zapewnia Minister Edukacji Narodowej.

   Kolejną formą pozyskania dodatkowych środków finansowych na sfinansowanie wypoczynku letniego dla dzieci jest ubieganie się o przyznanie zasiłku celowego w oparciu o przepisy ustawy o pomocy społecznej.

   6. Dnia 21 listopada 2005 roku weszła w życie ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. nr 180 poz. 1493). Zapisy tej ustawy dają możliwość bardziej skutecznej ochrony ofiar przed aktami przemocy. Ustawa określa zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, zasady postępowania wobec osób dotkniętych przemocą w rodzinie oraz zasady postępowania wobec osób stosujących przemoc.

   Ponadto, zgodnie z upoważnieniem ustawowym zawartym w art. 5 przywołanej ustawy, minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego został zobligowany do wydania rozporządzenia, w którym określone zostały standardy podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy, a także szczegółowe kierunki prowadzenia oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych. Rozporządzenie to w dniu 6 lipca 2006r. zostało podpisane przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej i oddane do publikacji w Dzienniku Ustaw.

   Obecnie trwają również prace nad opracowaniem Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Zadaniem programu jest wprowadzenie w życie działań mających na celu zarówno zwrócenie uwagi opinii publicznej na zjawisko przemocy w rodzinie, jak i przeciwdziałanie przemocy w rodzinie oraz zwiększenie profesjonalizmu służb społecznych w udzielaniu pomocy ofiarom przemocy rodzinnej, a także w podejmowaniu odpowiednich działań wobec osób stosujących przemoc.

   Punktem wyjścia do opracowania ww. programu była analiza dotychczasowego stanu wiedzy teoretycznej i badawczej na temat przemocy w rodzinie zarówno w Polsce, jak i innych krajach europejskich oraz dotychczasowe doświadczenia krajowe w zapobieganiu przemocy w rodzinie. Za cel główny programu przyjęto ograniczenie skali zjawiska przemocy w rodzinie. Do realizacji tego celu będą zaangażowane instytucje centralne, jednostki samorządu terytorialnego i organizacje pozarządowe.

   Konieczność izolowania ofiary od sprawcy zawarta jest w Kodeksie postępowania karnego, Kodeksie karnym oraz ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. nr 180, poz. 1493). Zgodnie z art. 14 ww. ustawy ˝...sąd może zamiast tymczasowego aresztowania zastosować dozór Policji, pod warunkiem, że oskarżony opuści lokal zajmowany wspólnie z pokrzywdzonym, w wyznaczonym przez sąd terminie, i określi miejsce pobytu˝. Uznać zatem należy, że sąd jest władny podjąć decyzję dotyczącą nakazu opuszczenia lokalu przez sprawcę przemocy w rodzinie, pomimo iż jest on głównym lokatorem lub właścicielem mieszkania.

   Mam nadzieję, że opisane działania przyczynią się do zmniejszenia zjawiska przemocy w rodzinie.

   7. Procedura kwalifikacyjna dla kandydatów chętnych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej jest jednolita i określona przepisami ustawy o pomocy społecznej i rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004 r. w sprawie rodzin zastępczych. Zgodnie z art. 73 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone osobom, które spełniają określone kryteria:

   - dają rękojmię należytego wykonywania zadań rodziny zastępczej;

   - mają stałe miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

   - korzystają z pełni praw cywilnych i obywatelskich;

   - nie są lub nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, nie są ograniczone we władzy rodzicielskiej ani też władza rodzicielska nie została im zawieszona;

   - wywiązują się z obowiązku łożenia na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby, gdy ciąży na nich taki obowiązek z mocy prawa lub orzeczenia sądu;

   - nie są chore na chorobę uniemożliwiającą właściwą opiekę nad dzieckiem, co zostało stwierdzone zaświadczeniem lekarskim;

   - mają odpowiednie warunki mieszkaniowe oraz stałe źródło utrzymania;

   - uzyskały pozytywną opinię ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania.

   Przy doborze rodziny zastępczej dla dziecka uwzględnia się także:

   - osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem, jeżeli dają gwarancję poprawy sytuacji dziecka;

   - przygotowanie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej;

   - odpowiednią różnicę wieku między kandydatami do pełnienia funkcji rodziny zastępczej a dzieckiem;

   - poziom rozwoju i sprawności dziecka, wymagania w zakresie pomocy profilaktyczno-wychowawczej lub resocjalizacyjnej oraz możliwości zaspokajania potrzeb dziecka;

   - zasadę nierozłączania rodzeństwa;

   - w miarę możliwości opinię wyrażoną przez dziecko.

   W przypadku kandydatów do sprawowania funkcji niespokrewnionych z dzieckiem zawodowej rodziny zastępczej uwzględnia się jeszcze, zgodnie z § 4 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004 r. w sprawie rodzin zastępczych, takie elementy, jak:

   - predyspozycje psychofizyczne kan'dydatów do pełnienia tej funkcji w zależ'ności od typu rodziny zastępczej;

   - umiejętności niezbędne w opiece nad dziećmi o szczególnych potrzebach;

   - doświadczenie w pracy z dziećmi o szczególnych potrzebach;

   - informacje pozwalające na ocenę funkcjonowania kandydatów w środowi'sku lokalnym;

   - warunki mieszkaniowe kandyda'tów pozwalające na przyjęcie dziecka o szczególnych potrzebach.

   Ponadto kandydaci do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zobligowani są przepisami ustawy o pomocy społecznej do odbycia szkolenia, o którym mowa w art. 77 wyżej wspomnianej ustawy. Szczegółowy zakres szkolenia określa § 6 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004 r. w sprawie rodzin zastępczych.

   Jednocześnie informuję, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w dalszym ciągu poszukuje nowych, najbardziej optymalnych rozwiązań dotyczących zasad funkcjonowania rodzin zastępczych. Dlatego też duży nacisk kładziemy na odpowiedni dobór kandydatów do prowadzenia rodzin zastępczych, ich profesjonalne szkolenie oraz sprawowanie właściwej opieki nad dziećmi umieszczonymi w rodzinach zastępczych.

   Z doświadczeń nabytych w trakcie realizacji przez pomoc społeczną zadania prowadzenia rodzin zastępczych wynika, że należy szukać rozwiązań, które zminimalizują skutki pobytu dzieci poza rodziną biologiczną, która jest najlepszym środowiskiem wychowania dziecka.

   Dlatego też należy podjąć działania systemowe dotyczące poprawy sytuacji rodzin w Polsce, tak aby coraz mniej dzieci musiało wychowywać się poza rodziną.

   Z wyrazami szacunku

   Podsekretarz stanu

   Bogdan Socha

   Warszawa, dnia 14 lipca 2006 r.