V kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 2978

w sprawie szczepień w szkołach

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację Pani Poseł Anny Sobeckiej w sprawie szczepień w szkołach, kierowaną do Ministra Zdrowia w dniu 31 maja 2006 r., znak: SPS-023-2978/06, uprzejmie przedstawiam następujące wyjaśnienia w przedmiotowej sprawie:

   Zasady i tryb postępowania w zakresie zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych i zakażeń u ludzi (w tym wykonywania szczepień ochronnych) regulują następujące akty prawne:

   - ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz.U. Nr 126, poz. 1384 z późn. zm.),

   - rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wykazu obowiązkowych szczepień ochronnych oraz zasad ich przeprowadzania i dokumentacji szczepień (Dz.U. Nr 237, poz. 2018 z późn. zm.),

   - rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz.U. Nr 282, poz. 2814).

   Powyższe regulacje umożliwiają realizację obowiązkowych szczepień ochronnych tak w gabinetach lekarzy poz, jak i w gabinetach profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej w szkołach - przez pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania lub higienistki szkolne. Obecnie w Polsce, na terenie działania 5 Wojewódzkich Oddziałów Narodowego Funduszu Zdrowia, szczepienia wykonuje się w gabinetach profilaktyki i pomocy przedlekarskiej w szkołach, w 11 pozostałych - w gabinetach lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej.

   Na przyjęcie jednej z możliwości, ma niewątpliwy wpływ liczba gabinetów profilaktyki i pomocy przedlekarskiej w szkołach, rodzaj świadczeniodawców na danym terenie, dotychczasowe doświadczenia i osiągane efekty w zakresie ˝wyszczepiania˝ i w konsekwencji przyjęte zapisy w umowach kontraktowych z Narodowym Funduszem Zdrowia.

   W wykonanie pełnej procedury szczepienia ochronnego u ucznia zaangażowane są najczęściej 2 niezależne podmioty, tj. lekarz i pielęgniarka. Niezbędnym warunkiem prawidłowości działania jest ich pełna współpraca w zakresie: ustalenia terminu i miejsca wykonania szczepienia (gabinet lekarza poz, bądź szkolny gabinet profilaktyki i pomocy przedlekarskiej), zawiadomienie rodziców ucznia o planowanym wykonaniu szczepienia, i uzyskanie ich zgody oraz pobranie szczepionki z Terenowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. W dniu planowanego szczepienia lekarz dokonuje badania kwalifikacyjnego dziecka, a zdolność do szczepienia potwierdza własnoręcznym wpisem do dokumentacji medycznej dziecka oraz karty uodpornienia. Następnie pielęgniarka szczepi dziecko w obecności lekarza, bądź bez jego obecności, ale z możliwością niezwłocznego jego przywołania, również w ciągu najbliższych 30 minut po szczepieniu. Ze względu na możliwość wystąpienia reakcji alergicznej po podaniu szczepionki, jest to warunek niezbędny dla zapewnienia bezpieczeństwa szczepionego dziecka. Fakt wykonania szczepienia u dziecka musi być potwierdzony w wymienionych powyżej dokumentach.

   Analiza efektów dotychczasowych rozwiązań, w niektórych przypadkach wskazuje jednak na brak możliwości osiągnięcia porozumienia i współpracy pomiędzy dwoma niezależnymi świadczeniodawcami, tj. lekarzem poz i pielęgniarką środowiska nauczania i wychowania. Przytoczony przez Panią Poseł Annę Sobecką fakt wystąpienia opóźnień w wykonaniu obowiązkowych szczepień ochronnych uczniów dotyczy niektórych szkół na terenie woj. lubelskiego. Zasadniczym powodem zaistniałej tam sytuacji jest przedłużający się konflikt lekarzy rodzinnych zrzeszonych w Lubelskim Związku Lekarzy Rodzinnych - Pracodawców z pielęgniarkami środowiska nauczania i wychowania, sprawującymi profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami. Od dłuższego czasu powoduje on istotne zaburzenia w wykonywaniu szczepień obowiązkowych w niektórych powiatach województwa lubelskiego.

   Zgodnie z informacją Departamentu Przeciwepidemicznego Głównego Inspektoratu Sanitarnego - Główny Inspektor Sanitarny został w dniu 1 lutego br. poinformowany przez Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Lublinie o zaistnieniu sporu dotyczącego realizacji Programu Szczepień Ochronnych. W dniu 9 marca br., podczas spotkania w Głównym Inspektoracie Sanitarnym, poddano analizie przyczyny konfliktu i jego skutki dla realizacji szczepień obowiązkowych oraz możliwe sposoby rozwiązania powstałych trudności i niedopuszczenia do pogorszenia się sytuacji epidemiologicznej w województwie. Jak się wydaje, źródeł konfliktu należy upatrywać w braku porozumienia i woli współpracy lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej i pielęgniarek szkolnych.

   Ponieważ przeprowadzone przez państwowych inspektorów sanitarnych analizy wykonawstwa szczepień obowiązkowych wskazały na znaczący spadek ich realizacji, Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Lublinie oraz podlegli powiatowi inspektorzy sanitarni podejmują działania mające na celu zapobieżenie ewentualnemu zagrożeniu epidemiologicznemu. Między innymi, o pogarszającej się sytuacji epidemiologicznej powiadomiony został oddział wojewódzki NFZ, który wzmógł nadzór nad realizacją zawartych umów ze świadczeniodawcami.

   Zgodnie z posiadanymi kompetencjami Główny Inspektor Sanitarny wystąpił w dniu 22 lutego br. do Prezesa NFZ z prośbą o podjęcie działań mających na celu zapewnienie terminowego wykonywania szczepień ochronnych oraz rozważenie zasadności przekazania całości zadań związanych ze szczepieniami do realizacji w ramach podstawowej opieki zdrowotnej.

   W opinii Głównego Inspektora Sanitarnego - w celu zapewnienia terminowego wykonywania szczepień ochronnych i zapobiegnięciu pogorszenia się sytuacji epidemiologicznej należy rozważyć wprowadzenie jednego z następujących rozwiązań organizacyjnych:

   1. powierzenie całości zadań związanych ze szczepieniami dzieci i młodzieży szkolnej do poradni POZ. Szczepienia dzieci do lat 6 kontraktowane w ten sposób są wykonywane sprawnie i nie występują w tym przypadku rażące opóźnienia;

   2. powierzenie całości zadań związanych ze szczepieniami dzieci i młodzieży szkolnej pielęgniarkom szkolnym. W ramach środków przyznanych na realizację zadania pielęgniarki szkolne zatrudniałyby lekarzy w celu przeprowadzania badań kwalifikacyjnych przed szczepieniami oraz zapewniałyby udział lekarza w szczepieniach na wypadek wystąpienia ciężkich powikłań poszczepiennych np. reakcji anafilaktycznej (aktualnie, ze względu na zbyt nisko szacowane wartości kontraktów przez Narodowy Fundusz Zdrowia - ten sposób rozwiązania konfliktu nie wydaje się możliwy).

   Odnosząc się do pytań zawartych w interpelacji uprzejmie informuję, co następuje:

   Ad. 1. ˝Czy prawdą jest, że zawieszono szczepienia w szkołach, bo lekarze nie chcą już za darmo przy nich asystować?˝

   Jak wspomniano powyżej, kwalifikacyjne badanie lekarskie ucznia przed szczepieniem jest obowiązkiem właściwego dla ucznia lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (zgodnie z deklaracją złożoną przez rodziców / opiekunów prawnych ucznia). Finansowanie tego zadania mieści się już w tzw. ˝stawce kapitacyjnej˝, jaką lekarz otrzymuje za każdego ubezpieczonego, zgodnie ze złożonymi deklaracjami. Na uwagę zasługuje fakt, iż Narodowy Fundusz Zdrowia w kontraktach podstawowej opieki zdrowotnej nie wydzielił i nie oszacował kosztów realizowanych przez świadczeniodawców procedur, w tym procedury szczepiennej. Także fakt przyjętego w różnych województwach miejsca wykonywania szczepień (gabinet szkolny, bądź np. gabinet lekarski lekarza rodzinnego) nie ma wpływu na wysokość przekazywanej lekarzowi stawki kapitacyjnej na ubezpieczonego, w tym ucznia.

   Ad. 2 ˝Czy prawdą jest, że w magazynach sanepidów zalegają stosy niewykorzystanych szczepionek przeciwko żółtaczce, tężcowi i gruźlicy?˝

   Uprzejmie informuję, że zgodnie z obowiązującym od 31 marca 2006 r. Programem Szczepień Ochronnych (PSO), realizując rekomendacje Światowej Organizacji Zdrowia oraz zalecenia Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc, a także krajowych ekspertów - nie wykonuje się obowiązkowych szczepień przypominających przeciw gruźlicy u dzieci i młodzieży szkolnej. Szczepienia te są wykonywane wyłącznie u noworodków. Tym samym, znacznemu zmniejszeniu uległo zapotrzebowanie na szczepionkę p/gruźlicy i tuberkulinę. Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej - przygotowując projekt Programu Szczepień Ochronnych (PSO) na rok 2006 - uwzględniły proponowane zmiany w PSO i zaplanowały mniejsze niż w latach wcześniejszych zapotrzebowanie na szczepionkę przeciw gruźlicy BCG na 2006 rok. Pragnę także uprzejmie poinformować, że u dzieci i młodzieży szkolnej stosuje się ponadto następujące szczepionki:

   - 2 dawki szczepionki tężcowo-błoniczej Td przewidziane do podania w 14 i 19 roku życia,

   - 3 dawki szczepionki przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B przewidziane do podania w 14-15 roku życia,

   - 1 dawkę skojarzonej szczepionki przeciw odrze, śwince i różyczce przewidzianą do podania w 10-12 roku życia.

   Ilości posiadanych zapasów szczepionek znajdujących się w magazynach Centralnej Bazy Rezerw Sanitarnych oraz w magazynach poszczególnych wojewódzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych są ściśle monitorowane. Na podstawie posiadanych przez Departament Przeciwepidemiczny GIS danych o wielkości zapasów szczepionek - nie można potwierdzić informacji prasowych o istnieniu nadmiernych zapasów szczepionek przeciw gruźlicy (BCG), tężcowi (Td) i wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Dodatkowo należy podkreślić, że w trosce o to, aby nawet pojedyncze dawki szczepionki p/gruźliczej i tuberkuliny nie zostały zmarnowane - zostały one przekazane do określonych Poradni Przeciwgruźliczych i wykorzystane do realizacji programów profilaktyki gruźlicy.

   Odnośnie szczepionki przeciwko WZW typu B, w województwach, w których szczepienia te zostały zawieszone lub opóźnione - zmniejszono dostawy preparatów, zapewniono ich wymianę na szczepionki z dłuższym terminem ważności, a przekazane z tych województw wykorzystano w innych punktach szczepień.

   Ad. 3. ˝Czy prawdą jest, że w całym kraju prawie 110 tys. uczniów nie jest zaszczepionych przeciwko chorobom zakaźnym, a specjaliści alarmują, że dla niektórych może to się skończyć ciężką chorobą?˝

   Opracowanie pt. ˝Szczepienia ochronne w Polsce w 2006 r.˝ przygotowuje na zlecenie Głównego Inspektora Sanitarnego (podobnie jak w latach poprzednich) Państwowy Zakład Higieny - Instytut Naukowo-Badawczy w Warszawie. Dane za rok 2005 o stanie uodpornienia populacji dzieci i młodzieży przeciw chorobom zakaźnym w Polsce będą dostępne w końcu czerwca br. Dane za 2006 r. będą dostępne w czerwcu 2007 r. Umożliwi to dokonanie stosownej oceny stanu sanitarno-epidemiologicznego i pozwoli odpowiedzieć na pytanie, czy powstałe w wyniku konfliktu opóźnienia w wykonywaniu szczepień ochronnych spowodowały istotne negatywne skutki w zakresie poziomu uodpornienia populacji dzieci i młodzieży w tych powiatach województwa lubelskiego, w których spór zaistniał.

   Należy podkreślić, że jedynie zaniechanie szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B wykonywanego w 14 roku życia (u dzieci uprzednio nieszczepionych) może skutkować wystąpieniem zakażeń. Pozostałe wykonywane u dzieci i młodzieży szkolnej szczepienia ochronne przeciw tym chorobom zakaźnym, które mogą powodować szczególnie groźne skutki zdrowotne, tj. przeciw odrze, tężcowi i błonicy - są szczepieniami przypominającymi. Tym samym, niewielkie opóźnienia (np. 3 miesięczne) w wykonaniu szczepień ochronnych przeciw tym chorobom nie powinny spowodować zwiększonej zapadalności na ww. choroby zakaźne.

   Uprzejmie informuję, że w świetle przedstawionych faktów, mając na względzie bezpieczeństwo epidemiologiczne populacji dzieci i młodzieży - Kierownictwo Ministerstwa Zdrowia podjęło decyzję o pilnej nowelizacji rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz.U. Nr 282, poz. 2814). W związku z tym, został przygotowany projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą. Proponowane regulacje polegają na wprowadzeniu jednoznacznego zapisu o przekazaniu odpowiedzialności za organizację, lekarskie badanie kwalifikacyjne ucznia przed szczepieniem, wykonanie szczepienia oraz dokumentowanie tego świadczenia zdrowotnego - właściwemu dla dziecka lekarzowi podstawowej opieki zdrowotnej, zgodnie z deklaracją wyboru złożoną przez rodziców/opiekunów prawnych dziecka. Aktualnie, projekt rozporządzenia jest na etapie skierowania do uzgodnień zewnętrznych.

   Przedstawiając powyższe wyrażam przekonanie, że aktualnie, jest to najwłaściwszy sposób rozwiązania zaistniałego problemu.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Andrzej Wojtyła

   Warszawa, dnia 28 czerwca 2006 r.