V kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Transportu - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 4854
w sprawie bezpieczeństwa ruchu w transporcie kolejowym
Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na przesłaną przy piśmie Nr SPS-023-4854/06 z dnia 29.09.2006 r. interpelację poseł Elżbiety Wiśniowskiej w sprawie bezpieczeństwa ruchu w transporcie kolejowym, uprzejmie informuję:
Ad 1 i 2) Współpraca Ministra Transportu z PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w celu poprawy stanu technicznego infrastruktury kolejowej przejawia się przede wszystkim w działalności legislacyjnej. I tak w grudniu 2005 r. Sejm przyjął przygotowany przez Rząd tzw. ˝pakiet ustaw kolejowych˝. W skład tego pakietu wchodzą:
- ustawa z dnia 16 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy o transporcie kolejowym,
- ustawa z dnia 16 grudnia 2005 r. o finansowaniu infrastruktury transportu lądowego,
- ustawa z dnia 16 grudnia 2005 r. o Funduszu Kolejowym.
Zgodnie z art. 38a znowelizowanej ustawy o transporcie kolejowym dofinansowanie ze środków budżetu państwa na utrzymanie i remonty powszechnie dostępnej infrastruktury kolejowej jest realizowane na podstawie umów zawieranych przez ministra właściwego do spraw transportu z zarządcą infrastruktury na okres nie krótszy niż trzy lata.
W dniu 2 czerwca 2006 r. Minister Transportu podpisał z PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. umowę o dofinansowanie utrzymania i remontów infrastruktury kolejowej realizowanych w okresie 9 luty 2006 r. - 8 luty 2009 r.
Zgodnie z art. 3 ustawy o Funduszu Kolejowym część środków z Funduszu Kolejowego jest przeznaczana na remonty i utrzymanie powszechnie dostępnej infrastruktury kolejowej. Zasady wydatkowania tych środków wynikają zgodnie z jej art. 9 z Programu rzeczowo-finansowego wykorzystania środków Funduszu, zatwierdzanego przez Radę Ministrów. Program rzeczowo-finansowy wykorzystania środków Funduszu Kolejowego w 2006 r., którego beneficjentem są PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. został przyjęty uchwałą Nr 120 Rady Ministrów w dniu 12 lipca 2006 r. i wszedł w życie z dniem ogłoszenia, tj. 18 lipca 2006 r. (M.P. Nr 48, poz. 519). Program ten oprócz naprawy nawierzchni, rozjazdów i obiektów inżynieryjnych przewiduje również naprawę przejazdów kolejowych.
Ad. 3) Podstawowe działania Urzędu Transportu Kolejowego w odniesieniu do zarządców i przewoźników kolejowych oraz użytkowników bocznic kolejowych obejmują nadzór techniczny nad eksploatacją kolei oraz nad bezpieczeństwem ruchu kolejowego, stosownie do przepisów art. 13 i art. 14 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U. Nr 86, poz. 789 z późn. zm.).
Nadzór ten realizowany jest głównie poprzez:
- udział w tworzeniu uregulowań prawnych,
- kontrolę spełniania przez zarządców infrastruktury i przewoźników kolejowych oraz przez użytkowników bocznic kolejowych, przepisów i zasad w zakresie bezpiecznego prowadzenia ruchu kolejowego oraz przewozu osób i rzeczy.
Zadania kontrolne UTK obejmują następujące zagadnienia:
- stan techniczny i utrzymanie oraz sygnalizowania przejazdów kolejowych od strony drogi, w tym zwłaszcza na przejazdach, na których miały miejsce wypadki kolejowe,
- jazdy kontrolne na wybranych odcinkach linii kolejowych znaczenia państwowego,
- analiza i ocena prawidłowości pracy komisji badających okoliczności i przyczyny wypadków kolejowych na przejazdach kolejowych,
- analizowanie i zatwierdzanie, opracowanych przez zarządców infrastruktury, przewoźników kolejowych oraz użytkowników bocznic przepisów wewnętrznych określających zasady i wymagania dotyczące bezpiecznego prowadzenia ruchu kolejowego oraz utrzymania infrastruktury kolejowej.
W ramach tych zadań w latach 2004 i 2005:
- przeprowadzono kontrole przejazdów kolejowych,
- dokonano jazd kontrolnych w kabinie maszynisty,
- przedstawiono zarządcom infrastruktury odpowiednie wnioski pokontrolne w celu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości w zakresie osygnalizowania przejazdów, stanu utrzymania i działania infrastruktury oraz przestrzegania przepisów,
- wydano w 2005 r. 1272 decyzje Prezesa UTK zatwierdzające przepisy wewnętrzne.
Wyniki kontroli na przejazdach w latach 2004 - 2005.
W ramach kontroli tematycznych i własnych Oddziałów Urzędu Transportu Kolejowego w 2004 r. skontrolowano:
- w grupie PKP S.A. - 542 przejazdy w tym: 155 - kat. A; 25 - kat B; 182 - kat. C; 171 - kat. D; 9 - kat. F,
- na bocznicach kolejowych - 38 przejazdów.
Stwierdzone nieprawidłowości na przejazdach Grupy PKP S.A. w 2004 r. przedstawione są w tabeli nr 1 poniżej.
Tabela nr 1
Kategoria przejazdu A B C D F Ogółem Liczba usterek/
liczba przejazdów% usterek Liczba skontrolowanych przejazdów 155 25 182 171 9 542 Stwierdzone nieprawidłowości Liczba stwierdzonych nieprawidłowości - nieaktualny regulamin obsługi przejazdu 16 - - - - 16 16/155 10,3 - niekompletne osygnalizowanie od strony drogi 32 9 42 67 - 150 63/542 11,6 - nieaktualne metryki przejazdów 26 5 29 51 2 113 62/542 11,4 - niewłaściwy stan techniczny pomostów 23 1 16 37 2 79 56/542 10,3 - niedostateczny stan jezdni i dojazdów 20 2 12 23 1 58 48/542 9,7 - nieprawidłowe działanie urządzeń sterowania 27 6 46 - 1 80 80/371 21,5 - niewłaściwy stan toru i podtorza na przejeździe 15 5 15 31 1 67 67/542 12,3 - braki w wyposażeniu przejazdu 20 - - - - 20 20/155 12,9 - niekompletne osygnalizowanie od strony toru 2 - 8 9 - 19 19/542 3,5 Na bocznicach zbadano 38 przejazdów: w tym 7 kat. ˝C˝, na 2 przejazdach stwierdzono usterki w działaniu urządzeń samoczynnej sygnalizacji przejazdowej i na 3 przejazdach niewłaściwy stan pomostu oraz zbadano 31 przejazdów kat. ˝D˝, na których stwierdzono następujące nieprawidłowości: na 18 przejazdach nieaktualne metryki przejazdów, niekompletne osygnalizowanie przejazdów od strony drogi na 21 przejazdach, a od strony toru na 17, niewłaściwy stan techniczny pomostów na 20 przejazdach, na 19 przejazdach niedostateczny stan toru i podtorza oraz na 17 przejazdach niedostateczny stan jezdni i dojazdów.
W 2005 r. w ramach kontroli tematycznych i własnych UTK skontrolował 483 przejazdy:
- w grupie PKP S.A. 442 przejazdy w tym 129. - kat. A, 17- kat. B, 95. - kat. C, 194 - kat. D; 7 - kat. F,
- na bocznicach - 41 przejazdów.
Stwierdzone nieprawidłowości na przejazdach Grupy PKP S.A. w 2005 r. przedstawiono w tabeli nr 2.
Tabela nr 2
Kategoria przejazdu A B C D F Ogółem Liczba usterek/
liczba przejazdów% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Liczba skontrolowanych przejazdów 129 17 95 194 7 442 - - Stwierdzone nieprawidłowości Liczba stwierdzonych nieprawidłowości - nieaktualny regulamin obsługi przejazdu 37 - - - - 37 37/129 28,7 - niekompletne osygnalizowanie od strony drogi 24 5 4 30 1 64 64/483 13,2 - nieaktualne metryki przejazdów 28 4 5 23 2 61 61/483 12,6 - niewłaściwy stan techniczny pomostów 33 2 2 14 3 54 54/483 11,1 - niedostateczny stan jezdni i dojazdów w obrębie przejazdów 26 4 5 18 - 53 53/483 11,0 - nieprawidłowe działanie urządzeń sterowania 18 2 8 - - 28 28/248 11,2 - niewłaściwy stan toru i podtorza na przejeździe 23 2 2 13 - 40 40/483 8,2 - braki w wyposażeniu przejazdu 17 - - - - 17 17/129 13,1 - niekompletne osygnalizowanie od strony toru 9 - - 15 1 25 25/483 5,1 Nieprawidłowości, które zagrażałyby bezpośrednio bezpieczeństwu ruchu, w latach 2004-2005 nie stwierdzono, natomiast w wystąpieniach pokontrolnych zwrócono szczególną uwagę na występujące usterki m.in: w sygnalizowaniu przejazdów, w dokumentacji techniczno-organizacyjnej, w działaniu urządzeń sterowania, w stanie technicznym pomostów, jezdni i dojazdów, w stanie toru i podtorza.
Ad. 4) Liczba i stan wyposażenia technicznego przejazdów na liniach eksploatowanych w Grupie PKP S.A. (tabela nr 3)
Tabela nr 3
Rok Ogółem Z rogatkami "A" Z samoczynną
sygnalizacją świetlnąNiestrzeżone "D" Użytku niepublicznego "F" z półrogatkami "B" bez półrogatek "C" 2004 14.315 3.019 443 1.325 8.817 711 2005 wskaźnik w % 14.138 2.971 474 1.314 8.679 700 100% 21% 3,5% 9% 61,5% 5% W latach 2004-2005 liczba przejazdów kolejowych zmniejszyła się z 14 315 szt. do 14 138 szt., czyli o 177 szt. - tj. o 12%.
Zmniejszenie nastąpiło w następujących kategoriach:
- kat. ˝A˝ - z 3019 do 2971, czyli o 48, tj. o 1,6%,
- kat. ˝D˝ - z 8817 do 8679, czyli o 138, tj. o 1,6%,
- kat. ˝C˝ - z 1325 do 1314, czyli o 11, tj. 0,8%,
- kat. ˝F˝ - z 711 do 700, czyli o 11, tj. o 1,5%.
Wzrosła liczba przejazdów tylko w kategorii:
- kat. ˝B˝ - z 443 do 474, czyli o 31, tj. o 7%.
Przejazdy zabezpieczone technicznie (kategorii A, B, C i F) w 2004 r. stanowiły 38% ogólnej liczby przejazdów (5498), natomiast w 2005 r. - 39%, (5459), tj. nastąpił wzrost o 1% liczby przejazdów zabezpieczonych technicznie w stosunku do ogólnej liczby przejazdów, co jednak nie wpłynęło na poprawę stanu bezpieczeństwa ruchu na tych przejazdach.
W przejazdach zaliczonych do kategorii ˝A˝ występują również przejazdy z zawieszoną obsługą, których w roku 2004 było 248 szt., a w 2005 r. liczba tych przejazdów zmniejszyła się o 43 szt. - do 205 szt., tj. o 17%, lecz stan ten oznacza, że faktycznie przejazdy te są nadal przejazdami niestrzeżonymi.
Zmniejszenie liczby tych przejazdów w 2005 r. nastąpiło w wyniku zintensyfikowanych działań PKP PLK S.A. realizujących wnioski kontroli NIK przeprowadzonej w 2004 r. i corocznych kontroli przeprowadzanych przez UTK oraz kontroli własnych.
Przywrócenie strzeżenia, czy zmiana kategorii przejazdu, ze względu na procedurę wymaga czasu i przede wszystkim środków finansowych.
Pozostali zarządcy infrastruktury w latach 2004-2005 na eksploatowanych liniach utrzymywali 251 przejazdów, w tym; 51 - kat. ˝A˝, 4 - kat.˝C˝, 80 - kat. ˝D˝ oraz 16 - kat. ˝F˝.
Ad. 5) Wypadki na przejazdach kolejowych w grupie PKP S.A. (tabela nr 4)
Tabela nr 4
WYPADKI NA PRZEJAZDACH 2004 2005 +/- % STRZEŻONYCH Z winy pracowników PKP 7 5 - 29% Z winy użytkowników dróg 12 17 + 42% NIESTRZEŻONYCH, z sygnalizacją świetlną, użytku prywatnego, na bocznicach 225 236 + 5% R A Z E M 244 258 + 6% Obecnie na sieci PKP S.A. eksploatowanych jest 2971 szt. przejazdów strzeżonych i 8679 szt. przejazdów niestrzeżonych. Liczba wypadków na przejazdach kolejowych w 2005 r. zwiększyła się w stosunku do roku 2004 z 244 wypadków do 258, tj. o 14 wypadków, co stanowi wzrost o 6%.
Zwiększyła się także liczby wypadków na przejazdach strzeżonych z 19 w 2004 r. do 22 w 2005 r., tj. o 16%, z tym, że liczba tych wypadków z winy pracowników PKP S.A. zmniejszyła się o 29% a liczba wypadków z winy użytkowników dróg zwiększyła się o 42%.
Podkreślić należy, że w roku 2004 na przejazdach strzeżonych bez obsługi i z wprowadzonym ograniczeniem prędkości pociągów do V=20 km/h miało miejsce 12 wypadków, natomiast w roku 2005 - 14 wypadków, tj. nastąpił wzrost o 17%. Należy zwrócić uwagę na to, że wypadki na przejazdach kolejowych stanowiły 71% ogółu wypadków kolejowych w latach 2004 - 2005.
U innych zarządców w 2004 r. miały miejsce 3 wypadki na przejazdach kat ˝D˝ (na liniach KP. Kotlarnia). W wypadkach tych, osób poszkodowanych nie było. W 2005 r. wypadków na przejazdach u innych zarządców nie zanotowano.
Wypadki na przejazdach niestrzeżonych w Grupie PKP S.A. (tabela nr 5)
Tabela nr 5
Rodzaj przejazdu 2004 2005 + / -% Z półrogatkami i sygnalizacją świetlną - kat. B 19 11 - 42% Z samoczynną sygnalizacją świetlną - kat. C 51 64 + 25% Niestrzeżony - kat. D 149 156 + 5% Użytku prywatnego - kat. F - - - Na bocznicy 6 5 - 17% Razem 225 236 + 5% Z powyższego zestawienia wynikają następujące wnioski:
W 2005 r. na przejazdach z czynnym systemem ostrzegania kierujących pojazdami drogowymi, czyli na przejazdach kategorii ˝B˝ - z półrogatkami i samoczynną sygnalizacją świetlną liczba wypadków zmniejszyła się o 42%, a na przejazdach kategorii ˝C˝ - z samoczynną sygnalizacją świetlną liczba wypadków wzrosła o 25% w stosunku do 2004 r.
Na przejazdach niestrzeżonych - kategorii ˝D˝ - liczba wypadków zwiększyła się z 149 w roku 2004 do 156 w roku 2005, tj. wzrosła o 5%.
Częstotliwość wypadków - liczba wypadków na 100 przejazdów - przedstawia się następująco:
- na przejazdach niestrzeżonych, czyli takich, gdzie kierujący pojazdem drogowym otrzymuje tylko bierną informację o zbliżaniu się do przejazdu kolejowego bez ostrzeżenia o zbliżającym się pojeździe szynowym - na 100 przejazdów wydarzyło się w 2004 r. - 1.7 wypadków, a w 2005 r. wydarzyło się - 1,8 wypadków,
- na przejazdach kategorii ˝B˝ (z półrogatkami i ssp) oraz kategorii ˝C˝ (z sygnalizacją świetlną), czyli przejazdach, gdzie kierujący pojazdem drogowym jest dodatkowo informowany o zbliżaniu się pojazdu szynowego do przejazdu - na 100 przejazdów wydarzyło się w 2004 r. - 3,95 wypadków, a w 2005 r. - 4,19 wypadków.
Ponad 2-krotnie większa częstotliwość wypadków na przejazdach z czynnym zabezpieczeniem (kat. ˝B˝ i ˝C˝) w stosunku do przejazdów niestrzeżonych, gdzie występuje tylko bierne zabezpieczenie, należy tłumaczyć znacznym zwiększeniem ruchu drogowego na przejazdach kat. ˝B˝ i ˝C˝. Uwzględniając nawet fakt, że na przejazdach kat. ˝B˝ i ˝C˝ iloczyn ruchu jest około dwukrotnie większy niż na przejazdach kat. ˝D˝, to przedstawione częstotliwości wypadków świadczą o rażącym nierespektowaniu wskazań systemów zabezpieczających przez kierujących pojazdami. Potwierdzeniem niezwykle agresywnej jazdy kierujących pojazdami drogowymi są częste przypadki wyłamywania przez pojazdy drogowe zamkniętych rogatek bez zderzenia z pociągiem.
Analiza wypadków na przejazdach kolejowych wykazuje, że dominującą przyczyną jest rażące naruszanie przepisów o ruchu drogowym przez kierujących pojazdami. W 2004 r. stanowiło to 97%, a w 2005 r. - 98% wszystkich wypadków na przejazdach. Kierujący pojazdami nie zatrzymują się przed znakami ˝STOP˝, nie reagują na sygnalizację świetlną, często omijają opuszczone półrogatki, a nawet wyprzedzają pojazdy stojące przed przejazdem i wjeżdżają na tory bezpośrednio pod pociąg lub wjeżdżają w bok pociągu.
Liczbę tych zdarzeń przedstawia poniższa tabelka.
Liczba najechań na przejeżdżające pociągi 2004 2005 +/- % Przejazdy kategorii "A" + "B" + "C" 19 22 +3 +16% Przejazd kategorii "D " 47 37 -10 -21% Jak wynika z tabelki liczba pojazdów które w 2005 r. najechały podczas przekraczania przejazdów kat. A + B + C na przejeżdżające pociągi wzrosła o 16%, natomiast przekraczających przejazdy niestrzeżone zmalała o 21% w stosunku do roku 2004.
Liczby zabitych i rannych w wypadkach przedstawia poniższa tabela:
Ofiary w ludziach
wskutek wypadków2004 2005 zabici ranni zabici ranni Na przejazdach z winy pracowników PKP S.A. 1 - 2 3 Na przejazdach z winy użytkowników dróg 31 102 40 112 Razem 32 102 42 115 W 2005 r. liczba wypadków na przejazdach kolejowych z winy użytkowników dróg wzrosła o 16, liczba zabitych wzrosła o 9 osób, a liczba rannych o 10 osób. Z winy pracowników PKP S.A. w 2004 r. śmierć poniósł 1 kierowca, rannych nie było. Natomiast w 2005 r. 2 osoby poniosły śmierć i 3 zostały ranne.
Dla poprawy bezpieczeństwa na przejazdach konieczne jest zdecydowane działanie wszystkich zainteresowanych dla dyscyplinowania kierujących pojazdami.
Z uwagi na poważne zagrożenie bezpieczeństwa wskutek wypadków na przejazdach kolejowych pracownicy Urzędu Transportu Kolejowego przeprowadzają ponowną kontrolę tematyczną w tym zakresie w 2006 r.
Ad. 6) Zmiana kategorii przejazdów.
Nie przewiduje się, aby w Polsce nastąpiła radykalna zmiana w zakresie zwiększenia liczby przejazdów strzeżonych kategorii ˝A˝. W związku z postępem techniki, tj. wyposażania przejazdów w urządzenia informujące użytkowników drogi o zbliżaniu się pociągu do przejazdu, postępować będzie zmniejszenie liczby przejazdów kategorii kat. ˝A˝ i kat. ˝D˝, które będą przekwalifikowywane na kat. ˝B˝ i ˝C˝, stosownie do rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 26 lutego 1996 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać skrzyżowania linii kolejowych z drogami publicznymi i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 33, poz. 144 z późn. zm.). Dotyczy to głównie przejazdów na modernizowanych liniach kolejowych.
Ad. 7) Ocena stanu budowli inżynieryjnych w Grupie PKP S.A.
Wyszczególnienie (szt.) Rok 2004 2005 Liczba obiektów ogółem na liniach czynnych, w tym: 26434 25686 - wyłączono z ruchu 28 34 - zagrożonych wyłączeniem 89 96 - użytkowano z ograniczeniem prędkości 513 483 - zagrożonych ograniczeniem prędkości 888 940 Do tych budowli zaliczamy mosty, wiadukty, tunele, przepusty i ściany oporowe. Stan tych obiektów jest ważnym czynnikiem wpływającym na ogólny stan linii kolejowych.
Na sieci PKP użytkowanych jest obecnie 30 735 szt. tego typu budowli, w tym na liniach czynnych - 25 686 szt. Prawie 80% tych obiektów przekroczyło wiek 80 lat i nie odpowiadają one aktualnie obowiązującym normom.
Blisko 45% obiektów wymaga wymiany konstrukcji nośnej, a co roku robotami zapobiegawczymi powinno być objęte 25% wszystkich obiektów, natomiast konserwacją około 55%.
Syntetyczną ocenę ich stanu technicznego przedstawia poniższe zestawienie.
2004 r. 2005 r. wyłączonych z ruchu 28 szt. 33 szt. zagrożonych wyłączeniem z ruchu 89 szt. 96 szt. użytkowanych z ograniczeniem prędkości 513 szt. 481 szt. zagrożonych wprowadzeniem ograniczeń prędkości 888 szt. 932 szt. Koszt robót związanych z przywróceniem ww. obiektom parametrów użytkowych na liniach eksploatowanych szacuje się na około 1 000 mln zł, a średnioroczne potrzeby finansowe na remonty i utrzymanie na około 200 mln zł, a na inwestycje odtworzeniowe około 250 mln zł.
Od 1989 r., tj. w okresie funkcjonowania Głównego Inspektoratu Kolejnictwa i Urzędu Transportu Kolejowego wypadków z powodu złego stanu obiektów inżynieryjnych nie odnotowano.
Stan techniczny infrastruktury w Grupie PKP S.A. jest ściśle uzależniony od ilości wykonywanych robót utrzymaniowo-naprawczych, które z kolei limitowane są środkami finansowymi, jakimi dysponuje PKP PLK S.A. i pozostałe podmioty. Dotychczas uzyskiwane środki nie pozwalały zaspokoić w pełni tych potrzeb, które wynikają z naturalnej dekapitalizacji infrastruktury.
Na zakończenie chciałbym poinformować Panią Poseł, że pakiet ustaw kolejowych, o którym mowa we wstępie powinien zapewnić stały dopływ środków do PKP PLK S.A. na dofinansowanie utrzymania i remonty infrastruktury, w tym m.in. na naprawę nawierzchni, rozjazdów, przejazdów i obiektów inżynieryjnych.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Mirosław Chaberek
Warszawa, dnia 19 października 2006 r.