V kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 6999
w sprawie sprawiedliwego podziału dodatków i rent sierocych
Szanowny Panie Marszałku! W związku z interpelacją Pana Posła Marka Kawy, przesłaną przy piśmie z dnia 6 marca 2007 r., znak: SPS-023-6999/07, w sprawie sprawiedliwego podziału dodatków i rent uprzejmie wyjaśniam, co następuje.
Śmierć pracownika pozbawia środków do życia członków rodziny i inne bliskie osoby, które pozostawały na jego utrzymaniu. Utrata żywiciela jest jednym z ryzyk ubezpieczeniowych, co oznacza, że obowiązek dostarczenia tym osobom środków utrzymania w zastępstwie zmarłego pracownika spoczywa na instytucji ubezpieczenia społecznego. Obowiązek zabezpieczenia finansowego w postaci renty rodzinnej powstaje jednak tylko wtedy, jeśli zarówno zmarły, jak i osoby ubiegające się o taką rentę spełnili określone prawem warunki.
Prawo do renty rodzinnej przysługuje zatem po osobie, która w chwili śmierci spełniała warunki albo miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury. Jeżeli śmierć nastąpiła wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, to prawo do renty rodzinnej przysługuje niezależnie od tego, jak długo zmarły podlegał obowiązkowi ubezpieczenia społecznego i czy spełniał warunki wymagane do przyznania renty lub emerytury.
Warunki, których spełnienie uprawnia członka rodziny zmarłego do renty rodzinnej, jak również zasady ustalania wysokości takiej renty i tryb jej przyznawania oraz wypłaty są określone w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zmian.). Są one jednakowe dla wszystkich wdów (wdowców) oraz osieroconych dzieci, bez względu na przyczynę śmierci żywiciela rodziny. Fakt, że zmarł on wskutek wypadku przy pracy, nie ma w tym zakresie znaczenia, ponieważ w razie śmierci żywiciela rodziny jej sytuacja finansowa ulega nagłemu pogorszeniu w każdym przypadku, a więc bez względu na przyczynę śmierci. Różnicowanie dostępu do renty rodzinnej w zależności od przyczyny zgonu żywiciela byłoby niezgodne z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa.
Z przepisu art. 73 ustawy emerytalnej wynika, że kwotę renty rodzinnej stanowi cześć świadczenia, jakie przysługiwało osobie zmarłej, po której renta jest przyznawana. O tym, jak dużą część świadczenia zmarłego stanowi renta rodzinna, decyduje liczba osób, które nabyły prawo do tego świadczenia. Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przyznawana jest jedna łączna renta rodzinna, a jej wymiar zależy od liczby osób uprawnionych i wynosi:
- dla jednej osoby uprawnionej - 85% świadczenia, które przysługiwało zmarłemu,
- dla dwóch osób uprawnionych - 90% świadczenia, które przysługiwało zmarłemu,
- dla trzech i więcej osób uprawnionych - 95% świadczenia, które przysługiwało zmarłemu.
Jeżeli do renty rodzinnej jest uprawniona sierota, której oboje rodzice nie żyją, to przysługuje jej dodatek dla sierot zupełnych. Funkcja dodatku dla sierot zupełnych polega na łagodzeniu szczególnie ciężkiej sytuacji życiowej, jaką jest śmierć obojga rodziców.
Wysokość tego dodatku jest ogłaszana w formie komunikatów Prezesa ZUS. Aktualnie dodatek dla sieroty zupełnej wynosi 287,93 zł miesięcznie (komunikat Prezesa ZUS z dnia 13 lutego 2006 r. w sprawie kwoty najniższej emerytury i renty, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku dla sierot zupełnych oraz kwot maksymalnych zmniejszeń emerytur i rent, M.P. Nr 12, poz. 166). Kwota dodatku podlega indeksacji od każdego miesiąca, w którym dokonywana jest waloryzacja świadczenia podstawowego. Dodatek ulega wówczas podwyższeniu przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent. Dodatek dla sierot zupełnych jest wolny od podatku dochodowego. Nie podlega też egzekucji zarówno administracyjnej, jak i sądowej.
Przepisy art. 74 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przewidują możliwość podziału renty rodzinnej między uprawnionych, jeżeli zachodzą okoliczności uzasadniające wypłatę każdemu z uprawnionych przysługującej mu części renty. W takim przypadku pełna kwota renty dzielona jest na tyle równych części, ilu jest uprawnionych, z tym, że dodatek sierocy jest wypłacany łącznie z częścią renty należną dziecku, które jest sierotą zupełną. Zachodzi tu sytuacja analogiczna jak w przypadku dodatku pielęgnacyjnego.
Włączenie dodatku dla sieroty zupełnej do kwoty renty rodzinnej nie byłoby trafnym posunięciem, ponieważ dodatek ten straciłby swoją funkcję dodatkowej pomocy dziecku, które straciło oboje rodziców.
Uważam, że obecnie obowiązujące rozwiązania systemowe w tym zakresie są prawidłowe i nie wymagają zmiany.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Romuald Poliński
Warszawa, dnia 29 marca 2007 r.