IV kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Polityki Społecznej - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -

na interpelację nr 10088

w sprawie zmiany kwalifikacji przez ZUS umów o dzieło zawartych z opiekunkami przez firmy opiekuńczo-pielęgnacyjne na umowy zlecenia, na przykładzie miasta Lublina

   Szanowny Panie Marszałku! W związku z przekazaną przez Pana Marszałka przy pismie z dnia 24 maja br., znak: SPS-0202-10088/05, interpelacją Poseł Izabelli Sierakowskiej w sprawie zmiany kwalifikacji przez ZUS umów o dzieło zawieranych z opiekunami przez firmy opiekuńczo-pielęgnacyjne na umowy zlecenia, na przykładzie miasta Lublina, po zapoznaniu się ze stanowiskiem i informacjami przekazanymi przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych pozwolę sobie przedstawić, co następuje:

   Ustawa z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887, z późn.zm.) w art. 6 wskazuje osoby fizyczne objęte obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi, a wśród nich m.in. osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej i umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

   Osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło nie są objęte ubezpieczeniami społecznymi, ani obowiązkowo, ani dobrowolnie. Wyjątkiem od tej zasady są jedynie osoby, które wykonują pracę na podstawie umowy o dzieło zawartej z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych takie osoby traktuje w zakresie ubezpieczeń społecznych jako pracowników. Tak więc osoby te obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom społecznym, a przychód osiągnięty z tytułu umowy o pracę i umowy o dzieło stanowi łączną podstawę wymiaru składek. Przy czym obowiązek ten dotyczy umów o dzieło zawartych nie wcześniej niż 14 stycznia 2000 r.

   Do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie należy wskazywanie stronom rodzaju umowy, która powinna być zawarta dla dokonania określonych czynności. Zgodnie bowiem z zasadą swobody umów o rodzaju zawartej umowy decydują strony. Równocześnie jednak o rodzaju umowy decyduje jej treść, a nie wyłącznie nazwa. Jeżeli przedmiotem umowy jest zobowiązanie się przyjmującego zamówienie do wykonania określonego w umowie dzieła, tj. osiągnięcia uzgodnionego przez strony rezultatu, ma ona charakter umowy o dzieło. Jeżeli natomiast przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonych czynności dla dającego zlecenie, wówczas ma to charakter umowy zlecenia.

   Przepisy dotyczące zlecenia stosuje się również do umów o świadczenie usług (nieuregulowanych innymi przepisami), których przedmiotem jest dokonanie określonej czynności faktycznej, a nie wynik.

   Zgodnie z art. 68 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy m.in. stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych.

   Zakład jest uprawniony do badania zarówno faktu zawarcia umowy, jak i jej ważności. W konsekwencji ma prawo zakwestionowania rodzaju łączącej strony umowy, szczególnie w przypadku, gdy zachodzi podejrzenie o zawarcie pozornych umów lub umów w celu obejścia przepisów regulujących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

   W związku z powyższym w przypadku stwierdzenia, że treść zawartej umowy i całokształt okoliczności wykonywania pracy świadczą o tym, iż nieprawidłowym było nazwanie zawartej umowy umową o dzieło, jednostki terenowe Zakładu były zobowiązane do dokonania objęcia, w drodze decyzji administracyjnej, osób wykonujących pracę ubezpieczeniami społecznymi jako zleceniobiorców.

   Przedmiotem interpelacji Pani Poseł Izabelli Sierakowskiej jest fakt zakwestionowania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych umów o dzieło zawieranych na terenie Lublina przez firmy prowadzące działalność w zakresie świadczenia usług opieki i pielęgnacji osób starszych w trakcie kontroli przeprowadzonej w 2003r.

   Zdaniem Pani Poseł budzi wątpliwość zgodność z prawem podjętych wówczas przez Zakład działań. Ponadto Pani Poseł zwraca uwagę na konsekwencje, głównie finansowe, po stronie i opiekunek, i firm prowadzących tę działalność.

   Na podstawie akt sprawy przekazanych przez Oddział ZUS w Lublinie - Zakład Ubezpieczeń Społecznych, pismem z dnia 24 czerwca br., znak: FUu 400-226/05, wyjaśnił, co następuje:

   Impulsem do przeprowadzenia przez Zakład kontroli firm opiekuńczych było wystąpienie z 15.07.2003 r. Państwowej Inspekcji Pracy w Lublinie informujące o przeprowadzonej kontroli w firmach ˝OPIEKUN˝ Usługi Pielęgniarskie i Opiekuńcze - Bożena Skrzypek i w Ośrodku Usług Opiekuńczych ˝PULS˝ - Sławomir Brzozowski.

   Państwowa Inspekcja Pracy zwróciła wówczas uwagę na nieprawidłowość zawierania w tych firmach umów o dzieło.

   W okresie od sierpnia 2003r. do lutego 2004 r. Zakład przeprowadził kontrolę w firmie ˝OPIEKUN˝ obejmującą okres od 1.04.2001r. do 11.08.2003 r.

   Przedmiotem działalności tej firmy jest opieka nad chorymi i dziećmi, usługi pielęgniarskie i psychologiczne. Usługi te wykonywane były na zlecenie Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, z którym powyższa firma zawierała umowy. W celu świadczenia usług firma ˝OPIEKUN˝ zawierała umowy zlecenia i umowy o dzieło, których przedmiotem było świadczenie usług opiekuńczych.

   Z protokołu zeznania Pani Bożeny Skrzypek - właściciela firmy ˝OPIEKUN˝ - wynika, że rodzaj zawieranej z opiekunkami umowy o dzieło lub zlecenia był uzależniony od woli świadczeniobiorcy. Przy czym argumentem przemawiającym za wyborem określonej umowy był zamiar podlegania bądź niepodlegania ubezpieczeniom społecznym przez osobę wykonującą umowę.

   Treść zawieranych umów o dzieło i zakres zadań realizowanych przez opiekunki wskazywał natomiast, że umowy te miały charakter umów zlecenia. W związku z powyższym Oddział ZUS w Lublinie wydał 186 decyzji stwierdzających o objęciu obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tego tytułu. Od powyższych decyzji płatnik składek wniósł odwołania do Sądu Okręgowego w Lublinie. Na dzień dzisiejszy w dwóch sprawach zapadły wyroki uznające decyzje Zakładu za prawidłowe.

   W okresie od sierpnia 2003r. do lipca 2004r. kontrolą Zakładu została objęta również firma Pana Sławomira Brzozowskiego - Ośrodek Usług Opiekuńczych ˝PULS˝. Kontrolą został objęty okres od 01.01.1999 r. do 08.05.2002 r. oraz od 01.10.2002 r. do 31.07.2003 r.

   Przedmiotem działalności tej firmy jest opieka nad osobami starszymi, chorymi. Usługi też były wykonywane na zlecenie Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Lublinie. I tym razem świadczone usługi były wykonywane na podstawie umów o dzieło i umów zlecenia.

   W wyniku kontroli Zakład wydał 269 decyzji stwierdzającej objęcie ubezpieczeniami społecznymi z tytułu umowy zlecenia. Od powyższych decyzji płatnik składek wniósł również odwołania do Sądu, jednakże na dzień dzisiejszy brak jest rozstrzygnięć. W świetle powyższego postępowanie Zakładu w tej sprawie należy uznać za prawidłowe. O wyborze rodzaju umowy łączącej strony nie może bowiem decydować fakt woli podlegania ubezpieczeniom społecznym lub brak tej woli.

   Obowiązek ubezpieczeń społecznych regulowany jest przepisami powołanej wyżej ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

   Podkreślenia wymaga także fakt, iż stosowana przez wyżej wymienionych zleceniodawców praktyka pozbawiała zainteresowane osoby ochrony ubezpieczeniowej.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Agnieszka Chłoń-Domińczak

   Warszawa, dnia 30 czerwca 2005 r.