IV kadencja

Odpowiedź ministra środowiska

na interpelację nr 10395

w sprawie realokacji środków w Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego w zakresie rewitalizacji terenów poprzemysłowych

   Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację pana posła Czesława Śleziaka (znak: SPS-0202-10395/05) w sprawie realokacji środków w Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego w zakresie rewitalizacji terenów poprzemysłowych oraz realizacji Programu rządowego dla terenów poprzemysłowych, przesyłam następujące wyjaśnienia.

   Celem Programu rządowego dla terenów poprzemysłowych, przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 27 kwietnia 2004 r., było stworzenie warunków do zagospodarowania terenów poprzemysłowych zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. W dokumencie tym określono konkretne działania polegające na opracowaniu systemu zarządzania terenami zdegradowanymi, ich rewitalizacji i przywróceniu do obrotu gospodarczego oraz ograniczeniu procesu zajmowania niezdegradowanych terenów przez inwestycje przemysłowe. Zakłada się, że przedmiotowy program będzie realizowany do roku 2010. W związku z powyższym zadania w nim zapisane będą realizowane na przestrzeni kilku lat z różnym nasileniem. Organem odpowiedzialnym oraz nadzorującym realizację zadań jest Minister Środowiska.

   Działania rekultywacyjne będą prowadzone na terenach, na których zdrowie ludzi i środowisko są najbardziej zagrożone, oraz tam, gdzie ze względów społecznych (wysoki stopień bezrobocia wynikający z zamykania zakładów pracy lub restrukturyzacji przemysłu) problem zagospodarowania terenów poprzemysłowych dotyczy dużych skupisk ludności, co odgrywa ważną rolę w polityce regionalnej. W wyniku przyjęcia takiego założenia działania pilotażowe prowadzone będą w wybranych regionach, gdzie przemysł był najbardziej skoncentrowany i które w ciągu minionej dekady najbardziej dotknięte zostały przez przemiany strukturalne. Dotyczy to przede wszystkim:

   a) wybranych terenów po górnictwie węgla kamiennego i rud metali, terenów pohutniczych oraz innych terenów po uciążliwych dla środowiska gałęziach przemysłu, na obszarach Górnego i Dolnego Śląska (województwo śląskie, dolnośląskie i małopolskie),

   b) wybranych terenów poprzemysłowych w największych aglomeracjach miejskich - Warszawa, Łódź, Wrocław, Poznań, Kraków, Szczecin, Trójmiasto (aglomerację katowicką ujęto w punkcie a).

   Słuszność tego wyboru potwierdza również analiza danych przekazanych Ministrowi Środowiska przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska i urzędy marszałkowskie, na podstawie której stwierdzono, że właśnie te tereny są najbardziej obciążone wieloczynnikową degradacją.

   Rewitalizacja zostanie przeprowadzona na wytypowanych obiektach pilotażowych. Przy wyborze projektów pilotażowych będzie brany pod uwagę stopień nasilenia degradacji w skali kraju oraz opinia marszałków województw, prezydentów miast i wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska.

   Ponadto w ramach działania programu ,,Badania naukowe i prace rozwojowe oraz popularyzacja˝ wykonane zostaną prace naukowe i rozwojowe służące m.in. analizie potrzeb i możliwości wprowadzenia zmian do obowiązujących przepisów prawnych, sprzyjających rewitalizacji terenów zdegradowanych. Aktualnie realizowany jest jeden z tematów, zapisanych w planie zadaniowym, którego zakończenie planowane jest na 30 listopada 2005 r., oraz przygotowywana jest umowa do zawarcia z wykonawcą w celu wykonania drugiego zadania.

   W dniu 30 listopada 2004 r. została podpisana decyzja w sprawie powołania Zespołu Sterującego do spraw Programu rządowego dla terenów poprzemysłowych, jako organu pomocniczego ministra właściwego do spraw środowiska. Decyzja o powołaniu zespołu wynikała z konieczności koordynowania i nadzorowania prac zapisanych w planie zadaniowym oraz harmonogramie tego dokumentu. W związku z interdyscyplinarnym charakterem poruszanych zagadnień warunkiem pomyślnej realizacji programu jest integracja działań ministrów właściwych do spraw środowiska, infrastruktury, gospodarki, Skarbu Państwa, rolnictwa i finansów publicznych, Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, jednostek samorządu terytorialnego, na których terenie realizowane będą działania pilotażowe, oraz organizacji pozarządowych, których działalność wiąże się z zagadnieniami objętymi programem.

   W dniu 21 grudnia 2004 r. w Ministerstwie Środowiska odbyło się pierwsze spotkanie członków Zespołu Sterującego do spraw Programu rządowego dla terenów poprzemysłowych, któremu przewodniczył pan Andrzej Mizgajski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska. Podczas spotkania podjęto ustalenia dotyczące przygotowania listy rankingowej i zaproponowania obiektów, które jako pierwsze zostaną przeznaczone do rewitalizacji. Ponadto uznano za konieczne zbilansowanie potrzeb rewitalizacji terenów poprzemysłowych w Polsce. Przy wyborze projektów pilotażowych pod uwagę będą brane przede wszystkim tereny będące własnością Skarbu Państwa. Zwrócono również uwagę na możliwość przeprowadzenia szkoleń dla administracji samorządowej w celu ułatwienia jej pozyskania środków finansowych z funduszy unijnych.

   Projekty mające na celu wspieranie ochrony środowiska, poprawę jakości środowiska oraz przyczyniające się do realizacji zobowiązań Polski zawartych w Traktacie Akcesyjnym w zakresie sektora środowisko kwalifikują się do poniższych działań zawartych w Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego (ZPORR):

   - Działania 1.2 ˝Infrastruktura ochrony środowiska˝ (Priorytet I);

   - Działania 3.1 ˝Obszary wiejskie˝ (Priorytet III);

   - Działania 3.2 ˝Obszary podlegające restrukturyzacji˝ (Priorytet III);

   - Działania 3.3 ˝Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe˝ (Priorytet III).

   Szeroki zakres działań związanych z ochroną środowiska na terenach poprzemysłowych jest przewidziany w Poddziałaniu 3.3.2 ˝Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych i powojskowych˝. Skorzystanie z tego wsparcia jest uwarunkowane przygotowaniem przez gminy kilkuletnich uproszczonych lokalnych programów rewitalizacji, zgodnych ze strategiami rozwoju województw.

   Instytucją zarządzającą ZPORR jest Ministerstwo Gospodarki i Pracy (MGiP). Jednocześnie większość zadań realizacyjnych powierzono regionalnej administracji samorządowej. Urzędy marszałkowskie jako instytucje pośredniczące przejęły zadania w zakresie identyfikacji i wyboru projektów, a urzędy wojewódzkie w zakresie audytu, monitorowania, weryfikacji i potwierdzania płatności. Ministerstwo Środowiska nie pełni oficjalnej funkcji w systemie wdrażania ZPORR, dlatego też nie ma wpływu na bezpośrednią pomoc beneficjentom. Na stronie www.cios.gov.pl oraz pod adresem info.fundusze@mos.gov.pl beneficjenci otrzymują informacje, do którego z programów operacyjnych i do których działań w ramach tych programów powinni aplikować.

   Wnioski zbierane są i oceniane przez urzędy marszałkowskie. Ministerstwo Środowiska uczestniczy w tym procesie poprzez udział przedstawicieli w regionalnych komitetach sterujących oraz regionalnych komitetach monitorujących.

   W ramach ZPORR Minister Środowiska został również poproszony o wyznaczenie swoich przedstawicieli do tzw. paneli ekspertów, których zadaniem jest merytoryczna i techniczna ocena projektów zgłaszanych w ramach ZPORR. Eksperci zostali zgłoszeni do tzw. czwartej listy ekspertów, utworzonej na poziomie krajowym. Na liście Ministra Środowiska jako eksperci znaleźli się pracownicy departamentów merytorycznych MŚ, GIOŚ oraz NFOŚiGW, a także przedstawiciele organizacji pozarządowych i środowisk naukowych.

   Nadzór nad wdrażaniem ZPORR oraz gwarantowanie efektywności i jakości wdrażania programu operacyjnego zapewnia główny, czyli Krajowy Komitet Monitorujący ZPORR.

   Należy podkreślić, że największym problemem przy rekultywacji terenów poprzemysłowych jest charakter potencjalnych beneficjentów - właścicieli gruntów. Często są to bowiem np. jednoosobowe spółki skarbu państwa w likwidacji (kopalnie). Działania z zakresu rekultywacji terenów przewidziane w ramach ZPORR obejmują wsparcie dla jednostek samorządu terytorialnego lub innych podmiotów publicznych (również regionalnych jednostek administracji rządowej). W świetle braku regulacji ustanawiających zasady partnerstwa publiczno-prywatnego inwestycje, które miałyby być przeprowadzane w ramach tych programów na terenach będących własnością przedsiębiorstw, mają utrudniony dostęp do środków UE.

   Dodatkowym zagadnieniem, o jakim należy pamiętać przy planowaniu wsparcia na rekultywację terenów poprzemysłowych, jest obowiązek przestrzegania zasady, zanieczyszczający płaci, ujęty w unijnych wytycznych o pomocy na ochronę środowiska. Wsparcie może być udzielone jedynie w przypadku, gdy sprawca zanieczyszczeń nie może być zidentyfikowany bądź też nie można wyegzekwować od niego przywrócenia terenu do odpowiedniego stanu.

   Z informacji uzyskanych ze sprawozdań z realizacji ZPORR, przygotowywanych przez Departament Wdrażania Programów Rozwoju Regionalnego w Ministerstwie Gospodarki i Pracy, wynika, iż w I kwartale br. w ramach Działania 3.3 podpisano 15 umów o dofinansowanie projektów, co wraz z projektami nadal realizowanymi (dla których umowy o dofinansowanie zostały podpisane w roku 2004) dało liczbę 26 umów o łącznej wartości 89 790 745,63 zł, co łącznie od początku realizacji programu stanowi 21,93% alokacji na lata 2004-2006. 19 projektów jest przygotowanych do podpisania umów na podstawie decyzji zarządów województw. Trudno jest ocenić, ile z tych projektów dotyczy rewitalizacji obszarów poprzemysłowych, a ile obszarów powojskowych lub miejskich.

   Z wyrazami szacunku

   Minister

   Tomasz Podgajniak

   Warszawa, dnia 19 lipca 2005 r.