IV kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Polityki Społecznej - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 10194

w sprawie zmiany zasad zatrudniania polskich pracowników sezonowych w Niemczech

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na Pana pismo z dnia 7.06.2005 r., znak: SPS-0202-10194/05, przesyłające interpelację Posła Józefa Cepila w sprawie zmiany zasad zatrudniania polskich pracowników sezonowych w Niemczech, uprzejmie wyjaśniam:

   Ad pyt. 1. Od dnia wejścia Polski do UE uległa zmianie sytuacja prawna w zakresie zabezpieczenia społecznego. Do polskich pracowników zatrudnionych w innych państwach członkowskich (pracowników migrujących), w tym w Niemczech, mają zastosowanie nie tylko polskie przepisy ubezpieczeniowe, ale przede wszystkim przepisy wspólnotowe w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, tj. rozporządzenie Rady EWG nr 1408/71. Postanowienia tego rozporządzenia muszą być realizowane zarówno przez Polskę, jak i wszystkie pozostałe państwa członkowskie. Rozporządzenie to w części dotyczącej właściwego ustawodawstwa jest zbiorem norm kolizyjnych, które m.in. rozstrzygają, w którym państwie członkowskim pracownik migrujący podlega ubezpieczeniu społecznemu, czyli do systemu którego państwa powinny być odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne i z którego systemu przysługują wszystkie świadczenia.

   Zgodnie z art. 13 ust. 1 rozporządzenia 1408/71 podstawową zasadą jest zasada podlegania ustawodawstwu jednego państwa członkowskiego. Ustawodawstwem tym - na mocy art. 13 ust. 2 pkt a rozporządzenia 1408/71 - jest ustawodawstwo państwa miejsca wykonywania zatrudnienia, a w przypadku dwóch zatrudnień wykonywanych w różnych państwach - ustawodawstwo państwa miejsca zamieszkania (art. 14.2.bi rozporządzenia 1408/71).

   Powyższe przepisy wspólnotowe oznaczają w praktyce, że od dnia 1 maja 2004 r. uległa zmianie sytuacja prawna niektórych osób zamieszkałych w Polsce a podejmujących pracę (w tym pracę sezonową) w innym państwie członkowskim. Dotyczy to tych osób, które w Polsce z tytułu swej aktywności zawodowej podlegają ubezpieczeniom społecznym i w czasie swego urlopu wypoczynkowego (ferii, wakacji) podejmują pracę sezonową za granicą. Osoby te - zgodnie z art. 14.2.bi rozporządzenia 1408/71 - podlegają wyłącznie polskim przepisom ubezpieczeniowym i składki na ubezpieczenia społeczne również z tytułu pracy sezonowej wykonywanej, np. w Niemczech, powinny być odprowadzane do polskiego systemu ubezpieczeniowego, tj. do ZUS. Niemiecki pracodawca jest zobowiązany zgłosić pracownika sezonowego do polskiego ubezpieczenia oraz opłacać i rozliczać należne składki ubezpieczeniowe, zgodnie z przepisami obowiązującymi w Polsce.

   Osoby nieaktywne zawodowo (np. bezrobotni, studenci, uczniowie, emeryci, renciści) podejmujący sezonowe zatrudnienie w innych państwach członkowskich - zgodnie z art. 13 ust. 2 pkt a rozporządzenia 1408/71 - podlegają przepisom ubezpieczeniowym państwa miejsca wykonywania zatrudnienia. W przypadku podjęcia pracy sezonowej w Niemczech podlegają zatem ustawodawstwu niemieckiemu. Wejście w życie przepisów wspólnotowych nie zmieniło ich dotychczasowej sytuacji w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym.

   Pracodawcy niemieccy - mimo istnienia takiego obowiązku - nie realizowali przepisów wspólnotowych w zakresie zabezpieczenia społecznego w stosunku do pracowników sezonowych z Polski. W celu rozwiązania tego problemu strona niemiecka zaproponowała zawarcie dwustronnego porozumienia na mocy art. 17 rozporządzenia 1408/71. Celem porozumienia miało być uzgodnienie odstąpienia od stosowania wyżej wymienionych zasad wspólnotowych w okresie od 1 maja 2004 do 30 czerwca 2005 r.

   Strona polska świadoma faktu, że realizacja wyżej wspomnianych przepisów wspólnotowych za okres wsteczny byłaby w praktyce trudno wykonalna, z uwagi na:

   - brak identyfikacji grupy osób, której problem dotyczy,

   - konieczność wstecznego ściągania składek (od niemieckich pracodawców i polskich pracowników),

   - konieczność sprawdzania każdego indywidualnego przypadku i rozliczenia kosztów świadczeń już udzielonych przez niemieckie instytucje ubezpieczeniowe,

   - konieczność poniesienia niewspółmiernie wysokich nakładów pracy administracji,

   - wystąpienie znacznych dolegliwości po stronie zainteresowanych pracowników sezonowych i ich pracodawców,

   uznała, iż zawarcie takiego porozumienia jest wskazane i korzystne dla zainteresowanych osób.

   Wobec powyższego w dniu 15.06.2005 r. instytucje łącznikowe wyznaczone do zawierania tego typu porozumień, tj. po stronie polskiej - Centrala Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), po stronie niemieckiej - Deutsche Verindugsstelle Krankenversicherung - Ausland (DVKA) zawarły polsko-niemieckie porozumienie, zgodnie z którym:

   1. Wobec polskich pracowników sezonowych zatrudnionych w tzw. nieznacznym wymiarze (do dwóch miesięcy lub 50 dni roboczych w roku) w Niemczech, które pracowały sezonowo po dniu 30.04.2004 r. lub podejmą pracę najpóźniej do 30.06.2005 r., stosuje się zasady sprzed wejścia Polski do UE, tj.:

   - do pracy wykonywanej w Niemczech - ustawodawstwo niemieckie,

   - do działalności zarobkowej w Polsce - ustawodawstwo polskie.

   2. Wobec polskich pracowników sezonowych zatrudnionych w tzw. nieznacznym wymiarze w Niemczech, które podejmą pracę po dniu 30.06.2005r. zastosowanie mają przepisy wspólnotowe, tj.:

   - zasada stosowania tylko jednego ustawodawstwa,

   - zasada stosowania ustawodawstwa miejsca wykonywania pracy,

   - w przypadku pracy najemnej wykonywanej równocześnie w dwóch państwach stosowanie ustawodawstwa miejsca zamieszkania.

   Powyższe ustalenia oznaczają, że od dnia 1 lipca 2005 r. wyłącznie ustawodawstwu:

   - polskiemu - podlegają osoby pracujące sezonowo w Niemczech podczas urlopu wypoczynkowego, wakacji czy ferii (zbieg dwóch zatrudnień - pracownik w Polsce i pracownik w Niemczech). W tym przypadku oddział ZUS właściwy dla miejsca zamieszkania pracownika wystawi mu formularz E 101, o ile pracownik dostarczy kopię umowy o pracę z niemieckim pracodawcą i poświadczenie od polskiego pracodawcy, na jaki okres udzielił mu urlopu wypoczynkowego;

   - niemieckiemu - podlegają osoby bezrobotne, przebywające na urlopie bezpłatnym, studenci, uczniowie, gospodynie domowe, emeryci, renciści.

   Strony nie uzyskały zgodności co do stosowania norm kolizyjnych rozporządzenia 1408/71 do osób prowadzących działalność na własny rachunek, w tym rolników w Polsce i podejmujących pracę sezonową w Niemczech. Co do tej grupy osób między polskimi i niemieckimi instytucjami ubezpieczeniowymi, powstały rozbieżności:

   - czy osoby te podlegają ubezpieczeniom w Polsce - zgodnie z zasadą zawartą w art. 14a.1.a rozporządzenia 1408/71,

   - czy też w Niemczech - jako państwa miejsca wykonywania zatrudnienia (art. 13.2.a lub art. 14c.a rozporządzenia 1408/71).

   Wobec tego ustalono, że właściwe władze zwrócą się o opinię w tej sprawie do Komisji Administracyjnej ds. Zabezpieczenia Społecznego, której najbliższe posiedzenie planowane jest na październik tego roku. Do czasu uzyskania opinii komisji i przyjęcia wspólnego stanowiska obu stron stosowane będzie rozwiązanie przejściowe polegające na tym, że jeżeli pracownik sezonowy nie przedstawi formularza E 101 wydanego przez ZUS, będzie do niego stosowane ustawodawstwo niemieckie. W praktyce oznacza to, że w czasie pracy sezonowej w Niemczech niemiecki pracodawca nie będzie zobowiązany do przekazywania składek ubezpieczeniowych do ZUS.

   Biorąc pod uwagę powyższe informacje, należy zauważyć, że Ministerstwo nie dokonało żadnych zmian w zakresie zasad zatrudniania osób zamieszkałych w Polsce podejmujących zatrudnienie w Niemczech. Zawarte porozumienie dotyczy kwestii ubezpieczeń społecznych (nie zasad zatrudniania) i poza usankcjonowaniem nieprawidłowości występujących w okresie zamkniętym od dnia 1 maja 2004 r. do 30 czerwca 2005 r. nie wprowadza żadnych nowych regulacji, które nie wynikałyby już z przepisów obowiązującego w Polsce od dnia 1 maja 2004 r. rozporządzenia 1408/71.

   Ad pyt. 2. Obowiązek odprowadzania przez niemieckich pracodawców składek ubezpieczeniowych do ZUS wynika z art. 14.2.bi rozporządzenia 1408/71 - zgodnie z którym osoby zamieszkałe w Polsce, a podejmujące pracę (w tym pracę sezonową) w innym państwie członkowskim, podlegają przepisom ubezpieczeniowym państwa miejsca zamieszkania. W takim przypadku składki na ubezpieczenia społeczne, również z tytułu pracy sezonowej wykonywanej w Niemczech, powinny być odprowadzane do polskiego systemu ubezpieczeniowego, tj. do ZUS.

   Powyższa regulacja dotyczy tylko jednej grupy osób spośród wszystkich zatrudnianych w Niemczech. Dotyczy ona wyłącznie osób, które pracują w Polsce i w czasie płatnego urlopu wypoczynkowego (wakacji, ferii) dodatkowo podejmują pracę w Niemczech - jako pracownicy sezonowi. Niewątpliwie ta grupa osób może być postrzegana przez pracodawców niemieckich jako mniej atrakcyjna. Jednakże należy pamiętać, że:

   - nie może być to powodem łamania przepisów wspólnotowych w zakresie zabezpieczenia społecznego,

   - może to spowodować większe zainteresowanie pracodawców niemieckich zatrudnianiem osób bezrobotnych z Polski.

   Ad pyt. 3. Zasady opłacania składek ubezpieczeniowych określa ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Ustawa nie przewiduje możliwości odmiennego uregulowania zasad opłacania składek dla jakiejś szczególnej grupy osób. Dlatego też w stosunku do osób będących w Polsce pracownikami i podejmujących pracę sezonową w Niemczech muszą być stosowane zasady wynikające z powołanej ustawy. Jednakże należy pamiętać, że z opłacaniem składek ubezpieczeniowych wiąże się obowiązek zapewnienia świadczeń z zabezpieczenia społecznego. Biorąc pod uwagę, że osoby te z tytułu pracy sezonowej w Niemczech będą podlegały ubezpieczeniu w Polsce, to polskie instytucje będą zobowiązane do zapewnienia należnych świadczeń z tytułu wszystkich ryzyk ubezpieczeniowych, jak np. świadczeń z tytułu choroby, wypadku przy pracy, niezdolności do pracy, emerytury.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Rafał Baniak

   Warszawa, dnia 29 czerwca 2005 r.