IV kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia ministra -

na zapytanie nr 2336

w sprawie zwolnienia od podatku dochodowego odszkodowań wypłacanych zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami

   Odpowiadając na wystąpienie z dnia 27 października 2003 r., przy którym zostało załączone zapytanie Pana Posła Jana Kubika z dnia 22 października 2003 r. w sprawie zwolnienia od podatku dochodowego odszkodowań wypłacanych zgodnie z ustawą ogospodarce nieruchomościami, uprzejmie wyjaśniam.

   Ad 1.

   Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.) wolne od podatku dochodowego są przychody uzyskane z tytułu odszkodowania wypłacanego stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami lub z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie oraz z tytułu sprzedaży nieruchomości w związku z realizacją przez nabywcę prawa pierwokupu, stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami.

   Wywłaszczenie nieruchomości, w myśl art. 112 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. ogospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543, z późn. zm.), polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, w drodze decyzji, prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości i może być dokonane, jeżeli cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy.

   Wywłaszczenie nieruchomości następuje za odszkodowaniem na rzecz osoby wywłaszczonej odpowiadającym wartości wywłaszczonej nieruchomości (art. 128 ust.1 ustawy o gospodarce nieruchomościami). Odszkodowanie przysługuje również za szkody powstałe wskutek zdarzeń, o których mowa w art. 124-126 tej ustawy. Odszkodowanie powinno odpowiadać wartości poniesionych szkód. Jeżeli wskutek tych zdarzeń zmniejszy się wartość nieruchomości, odszkodowanie powiększa się okwotę odpowiadającą temu zmniejszeniu.

   Stosownie do postanowień art. 124 ustawy o gospodarce nieruchomościami starosta wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej może ograniczyć, w drodze decyzji, sposób korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na zakładanie i przeprowadzanie na nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów iurządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów iurządzeń, jeżeli właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości nie wyraża na to zgody. Ograniczenie to następuje zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy izagospodarowania terenu.

   Udzielenie zezwolenia powinno być poprzedzone rokowaniami z właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości o uzyskanie zgody na wykonanie prac. Rokowania przeprowadza osoba lub jednostka organizacyjna zamierzająca wystąpić zwnioskiem o zezwolenie. Do wniosku należy dołączyć dokumenty zprzeprowadzonych rokowań.

   Z wystąpienia Pana Posła Jana Kubika wynika, że w przypadku, gdy w wyniku rokowań dochodzi do zawarcia porozumienia między właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości a osobą lub jednostką organizacyjną zamierzającą wystąpić zwnioskiem o zezwolenie - co do zasady - wypłacane jest stosowne wynagrodzenie za wznoszenie inwestycji na nieruchomości. Zdaniem Pana Posła wynagrodzenie to stanowi de facto odpowiednik odszkodowania, o którym mowa wart. 128 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Wysokość wynagrodzenia jest efektem negocjacji między stronami, z pominięciem procedury ustalenia iwypłacenia odszkodowania na podstawie przepisów prawa administracyjnego.

   Reasumując, pragnę zauważyć, że ustawa o gospodarce nieruchomościami przewiduje wypłatę odszkodowań w przypadku:

   1) wywłaszczenia nieruchomości lub innego prawa,

   2) wystąpienia szkody powstałej na skutek zdarzeń, o których mowa w art. 124-126 ustawy,

   3) zmniejszenia wartości nieruchomości wskutek wystąpienia zdarzeń, o których mowa w pkt. 2,

   4) gdy po założeniu lub przeprowadzeniu ciągów, przewodów i urządzeń przywrócenie nieruchomości do stanu poprzedniego jest niemożliwe albo powoduje nadmierne trudności lub koszty.

   Oznacza to, że wynagrodzenia za wznoszenie inwestycji na nieruchomości, ustalone wtrakcie rokowań między właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości a osobą lub jednostką organizacyjną zamierzającą wystąpić zwnioskiem o zezwolenie takie nie mieszczą się w pojęciu odszkodowań wypłacanych stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami. Faktu tego nie zmienia przy tym próba nazwania tych wynagrodzeń rekompensatami ustalonymi wdrodze umowy cywilnoprawnej za udostępnienie nieruchomości na cel publiczny.

   Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał w swoim orzecznictwie (np. wyrok zdnia 25 listopada 1997 r., sygn. akt K.26/97), że wszelkie ulgi i zwolnienia podatkowe stanowią odstępstwo od zasady powszechności opodatkowania (wyrok zdnia 29 maja 1996 r., sygn. akt K.22/95). Konsekwencją powyższego jest wyjątkowy charakter ulg, odliczeń i zwolnień pojmowanych ściśle i zawężająco. Dlatego też przy interpretacji przepisów dotyczących zwolnień podatkowych należy stosować wykładnię literalną, która ma pierwszeństwo przed wykładnią celowościową. Oznacza to, że katalog zwolnień przedmiotowych zawarty w art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest katalogiem zamkniętym i nie można interpretować go rozszerzająco.

   Zatem literalne brzmienie art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wyklucza możliwość zwolnienia z podatku dochodowego przychodów otrzymanych przez osoby fizyczne z tytułu wypłaty wynagrodzeń za wznoszenie inwestycji na nieruchomości (rekompensat ustalonych w drodze umowy cywilnoprawnej za udostępnienie nieruchomości na cel publiczny).

   Ad 2.

   Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, zwyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52 i 52a oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

   Jak już wcześniej wspomniałam, wynagrodzenie (rekompensata) uzyskane z tytułu udostępnienia nieruchomości dla potrzeb przeprowadzenia inwestycji, otrzymane np.od zakładu energetycznego, nie jest wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych zawartym w art. 21 ustawy. W związku z tym podlega ono opodatkowaniu podatkiem dochodowym na ogólnych zasadach wg skali podatkowej.

   Ad 3.

   Odnosząc się natomiast do zarzutów Pana Posła Jana Kubika dotyczących nieuzasadnionego nierównego traktowania podatników znajdujących się w podobnym stanie faktycznym poprzez uzależnianie sytuacji podatkowej tych osób od ich postawy wobec potrzeb społecznych, pragnę zauważyć, iż zarzuty te mogą zostać uwzględnione tylko poprzez zmianę przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

   Jeżeli nawet przyjmie się, iż podatnicy osiągający przychody z tytułu wypłaty wynagrodzeń za wznoszenie inwestycji na nieruchomości powinni korzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego na zasadach analogicznych, jak podatnicy otrzymujący odszkodowania stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami, zwolnienie takie powinno zostać zapisane wprost w ustawie.

   Minister Finansów nie posiada bowiem kompetencji do dokonania wykładni, która rozszerzałaby literalne brzmienie przepisu art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w sposób postulowany przez Pana Posła Jana Kubika.

   Podsekretarz stanu

   Elżbieta Mucha

   Warszawa, dnia 1 grudnia 2003 r.