IV kadencja

Odpowiedź ministra skarbu państwa - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -

na interpelację nr 9292

w sprawie nieprawidłowości w działalności Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację znak: SPS-020209292/05 Pana Posła Zdzisława Jankowskiego w sprawie nieprawidłowości w działalności Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, która w szczególności odnosiła się do Informacji Najwyższej Izby Kontroli o wynikach kontroli działalności TON AGRO S.A. i jej spółek zależnych, ze szczególnym uwzględnieniem obrotu gruntami z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w imieniu własnym i na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych, uprzejmie informuję, co następuje.

   Odnosząc się do części ogólnej interpelacji Pana Posła, informuję, że wątek wysokości prowizji ustalonej z TON AGRO badany był w 2003 r. przez Prokuraturę Rejonową w Poznaniu. W uzasadnieniu postanowienia o umorzeniu śledztwa wobec stwierdzenia, że czyn nie zwiera znamion czynu zabronionego, stwierdzono m.in.: ˝jak wynika z pisma Wielkopolskiego Stowarzyszenia Pośredników w Obrocie Nieruchomościami z dnia 31.03.2003 r. przy wykonywaniu czynności przekraczających zakres zwykłych czynności pośrednictwa np. prowadzenia procedur przetargowych może nastąpić wzrost wynagrodzenia do 10% wartości transakcji. W przypadku TON AGRO S.A. spółka miała zlecone opracowanie i przeprowadzenie procedur przetargowych, przygotowanie geodezyjne i prawne nieruchomości do sprzedaży, zlecanie wycen nieruchomości, uzyskanie operatów szacunkowych, zawarcie umów sprzedaży oraz w pierwszej umowie opracowanie koncepcji zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Czynności te zatem znacznie przekraczały zwykłe czynności pośrednika komercyjnego (...) należy stwierdzić, iż wobec aktualnej wiedzy brak jest podstaw do formułowania jakichkolwiek zarzutów w sprawie przeciwko pracownikom TON AGRO S.A., Poznańskiego Oddziału AWRSP (...)˝. Należy zauważyć, że rozstrzygnięcia wymiaru sprawiedliwości są wiążące dla wszystkich stron postępowania, jak również dla wszystkich, szeroko rozumianych, organów władzy publicznej.

   Powszechnie lansowany pogląd, iż powołanie spółki TON AGRO S.A. przyniosło jedynie straty, powinien zostać wyważony w świetle następujących faktów. Informuję Pana Posła, że w latach 1999-2001 spółka TON AGRO S.A. osiągała dodatnie wyniki finansowe. Wynosiły one odpowiednio w 1999 r. 11,2 mln zł, w 2000 r. 33,5 mln zł, w 2001 r. 5,5 mln zł. Dopiero w roku 2002 spółka wykazała stratę w wysokości 10,3 mln zł, co wiązało się z załamaniem koniunktury na rynku nieruchomości.

   Korzyści finansowe, jakie w okresie od 1992 r. do końca 2001 r. uzyskał Skarb Państwa bezpośrednio i pośrednio (przez Agencję) obejmowały:

   - wpłaty do budżetu w postaci podatku dochodowego od osób prawnych (ok. 35 mln zł);

   - wypłaty dywidendy dla AWRSP (począwszy od 1996r. - 14,4 mln zł);

   - gminy uzyskiwały przychody z tytułu opłat uiszczonych przez TON AGRO S.A. w związku ze wzrostem wartości nieruchomości (tzw. renta planistyczna).

   Zgodnie ze znowelizowaną w dniu 20 grudnia 2002 r. ustawą o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, która weszła w życie 6 marca 2003 r., akcje spółki TON AGRO S.A. zostały przekazane przez Agencję Ministrowi Skarbu Państwa. Minister na bieżąco monitoruje realizację opracowanej strategii dla spółki na lata 2004-2008.

   Odnosząc się do szczegółowych pytań Pana Posła, uprzejmie informuję:

   Ad 1 i 2.

   Proszę wyjaśnić, jak w świetle ustawy o zamówieniach publicznych - obecnie prawo zamówień publicznych - mogło dojść do zawarcia tak niekorzystnej dla Skarbu Państwa umowy pomiędzy AWRSP a spółką TON AGRO? Czy i jaką rolę w tym postępowaniu odegrał Urząd Zamówień Publicznych?

   Nie istniała jedna umowa zawarta pomiędzy AWRSP i TON AGRO S.A. Prezes Agencji w 1998 r. przekazał dyrektorom oddziałów terenowych jedynie ramowy wzór umowy zlecenia, który porządkował i ujednolicał zasady współpracy ze spółkami Grupy TON AGRO w zakresie zlecania przygotowania i sprzedaży nieruchomości Zasobu. Nie był jednak umową zawartą ze spółką i nie określał żadnych szczegółowych warunków współpracy, które były w każdym przypadku dostosowywane do specyfiki rynku nieruchomości na danym terenie.

   Projekt umowy zlecenia przekazany pismem Prezesa Agencji z dnia 3 sierpnia 1998 r. miał jedynie na celu uporządkowanie i ujednolicenie zasad współpracy Agencji z TON AGRO, zwłaszcza w zakresie zlecania przygotowania i sprzedaży nieruchomości o potencjalnie wysokiej atrakcyjności inwestycyjnej. Był on wykorzystywany przy negocjowaniu umów zawieranych przez oddziały terenowe z TON AGRO S.A., jak też ze spółkami z o. o. Grupy TON AGRO: Wrocław, Gdańsk, Śląsk, Łódź, Poznań i Olsztyn.

   Załączony wzór umowy zlecenia obejmował m.in. określenie przedmiotu umowy, obowiązki zleceniobiorcy i zleceniodawcy, wymóg akceptacji przez zleceniobiorcę wycen, a także sposób ustalenia wynagrodzenia z tytułu wykonania obowiązków wynikających z umowy. Zleceniobiorca, wykonując obowiązki wynikające z umowy, zobowiązany był stosować przepisy ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa i ustawy o gospodarce nieruchomościami, przepisy wykonawcze do tych ustaw, a także zasady obowiązujące w Agencji, ustalone wytycznymi Prezesa.

   Agencja została objęta obowiązkiem stosowania ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych od dnia 4 czerwca 1999 r. po wejściu w życie ustawy z dnia 9 kwietnia 1999 r. o zmianie ustawy o zamówieniach publicznych (Dz. U. Nr 45, poz. 437), w której zdefiniowano pojęcie środków publicznych, odnosząc je bezpośrednio do ustawy o finansach publicznych. Od tego momentu Agencja zobowiązana była stosować procedurę zamówień publicznych przy zamawianiu dostaw, usług (w tym zlecenia sprzedaży nieruchomości innym podmiotom) lub robót budowlanych. Fakt ten znalazł potwierdzenie w piśmie z dnia 8 października 1999 r., znak: UZP/DP/22167/99 skierowanym do Agencji przez Urząd Zamówień Publicznych. Pismem z dnia 29 października 1999 r. Prezes Agencji zobowiązał wszystkich dyrektorów oddziałów terenowych do bezwzględnego przestrzegania przepisów ustawy o zamówieniach publicznych.

   Podstawę prawną zawierania umów zlecenia z podmiotami zewnętrznymi dotyczących gospodarowania mieniem Zasobu stanowił przed 4 czerwca 1999 r. art. 27 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, który stanowi, że sprzedaż i nabywanie nieruchomości z Zasobu prowadzi Agencja lub upoważniony przez nią w drodze umowy inny podmiot, w tym gmina. Spółka TON AGRO S.A. nie była jedynym podmiotem, któremu Agencja zlecała sprzedaż nieruchomości. Na podstawie tego przepisu zawierano także umowy z gminami, wojewódzkimi biurami geodezji, spółkami zarządzającymi specjalnymi strefami ekonomicznymi.

   Należy podkreślić, że w zakresie stosowania przepisów ustawy o zamówieniach publicznych przy zawierania umów zleceń z TON AGRO S.A. oraz ze spółkami Grupy TON AGRO przeprowadzona kontrola Najwyższej Izby Kontroli nie stwierdziła nieprawidłowości.

   Udział spółek z Grupy TON AGRO w rozdysponowaniu gruntów Zasobu był ograniczony. Według stanu na dzień 31 grudnia 2004 r. sprzedały one grunty o powierzchni 8.304 ha, co stanowi 0,56% ogólnej powierzchni sprzedanych gruntów Zasobu równej 1.478.501 ha oraz 0,18% powierzchni gruntów przejętych do Zasobu (4.708 tys. ha).

   Ad 3. Dlaczego AWRSP - obecnie ANR - mająca sama wielu fachowców z różnych branż nie prowadzi przetargów sprzedaży nieruchomości?

   W art. 6 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa ustawodawca nałożył na Agencję m.in. obowiązek tworzenia warunków sprzyjających racjonalnemu wykorzystaniu potencjału produkcyjnego Zasobu oraz obrotu nieruchomościami i innymi składnikami majątku Skarbu Państwa użytkowanego na cele rolne. Należy zauważyć, że niewielka obszarowo część gruntów przejętych do Zasobu, z uwagi na rozwój infrastruktury miejskiej, komunikacyjnej czy usługowej, stała się lub w nieodległej przyszłości stanie się atrakcyjna inwestycyjnie i będzie wykorzystana na cele inne niż rolnicze. Prowadzenie działalności rolnej na tych gruntach jest z góry skazane na niepowodzenie m.in. z uwagi na uwarunkowania ekologiczne (bezpośrednie sąsiedztwo z aglomeracjami przemysłowymi czy miejskimi). Z tego też względu ich sprzedaż jako nieruchomości rolnych lub wydzierżawienie pod działalność rolną byłoby nie tylko nieuzasadnione, lecz także nieracjonalne ekonomicznie.

   Proces przygotowania do sprzedaży nieruchomości atrakcyjnych inwestycyjnie jest czasochłonny i znacząco różni się od przygotowania do rozdysponowania gruntów rolnych. Ta właśnie konieczność indywidualnego, odmiennego traktowania tych nieruchomości była główną przesłanką powołania przez Agencję wyspecjalizowanego podmiotu zajmującego się profesjonalnym obrotem gruntami o potencjalnym charakterze inwestycyjnym. Charakter czynności związanych z przygotowaniem atrakcyjnych inwestycyjnie nieruchomości do sprzedaży znacznie odbiegał od bieżących zadań realizowanych przez pracowników Agencji.

   Działalność Agencji w zakresie rozdysponowania mienia Zasobu skoncentrowała się na gospodarowaniu typowymi nieruchomościami rolnymi i bieżącej obsłudze interesantów. Formy prawne gospodarowania przez Agencję Zasobem WRSP zostały określone w art. 24 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Sprzedaż jest tylko jednym z dopuszczalnych sposobów zagospodarowania, obok wielu innych wymienionych w przytoczonym przepisie. Z tego też względu działalność Agencji w zakresie rozdysponowania mienia Zasobu skoncentrowała się na nieruchomościach typowo rolnych.

   Ad 4. Czy oddział Terenowy w Poznaniu prowadził transakcje poprzez spółkę TON AGRO i jaka była skala transakcji?

   Spółki z Grupy TON AGRO w ramach umów zleceń pośredniczyły w sprzedaży ok. 745 ha gruntów Oddziału Terenowego ANR w Poznaniu. Wg stanu na dzień 31 grudnia 2004 r. stanowi to 0,16% powierzchni gruntów przejętych przez Agencję na terenie woj. wielkopolskiego (458.047 ha) i 0,55% gruntów Zasobu sprzedanych na tym terenie (135.126 ha). Wysokość prowizji kształtowała się średnio na poziomie 11% uzyskanej ceny.

   Ad 5. Czy i jakie zostały podjęte działania w stosunku do osób z ANR odpowiedzialnych za spowodowanie strat dla budżetu?

   W okresie, kiedy Agencja była udziałowcem TON AGRO, istniało tylko jedno zobowiązanie Agencji wobec budżetu państwa, wynikające z art. 20a ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Dotyczyło ono wykupu przez Agencję kwot odsetek i rat kapitałowych obligacji restrukturyzacyjnych wyemitowanych przez Ministra Finansów na podstawie ustawy budżetowej na rok 1996 w celu zwiększenia funduszy własnych i rezerw Banku Gospodarki Żywnościowej S.A., z przeznaczeniem na restrukturyzację zadłużenia byłych państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej, przejętego ex lege przez Agencję. Wysokość zobowiązania Agencji z ww. tytułu (965.810.000 zł) została określona w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 14 kwietnia 2000 r. w sprawie wysokości zobowiązania Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa wobec budżetu państwa, terminów wpłat oraz organu właściwego do ich poboru.

   W latach 1999-2003 kwota określona w rozporządzeniu została w całości przekazana przez Agencję do budżetu państwa na wykup obligacji restrukturyzacyjnych. Zgodnie z ustawą o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa wpłaty wynosić miały 30% rocznych wpływów z gospodarowania mieniem Zasobu, przy czym wpłaty miały być dokonywane, począwszy od szóstego roku, licząc od końca roku, w którym wyemitowano obligacje (czyli od końca czerwca roku 2002). Agencja rozpoczęła przekazywanie odpowiednich kwot w 1999 r. (a więc cztery lata przed tym terminem) i zakończyła spłatę zobowiązania do końca czerwca 2003 r. Tak więc trudno mówić o stratach dla budżetu, skoro nałożone na Agencję zobowiązanie w całości zostało zrealizowane przed terminem.

   Informuję jednocześnie, że przypadki nieprawidłowości czy też uchybień, o ile znajdują faktyczne potwierdzenie, stanowią podstawę do wyciągnięcia stosownych konsekwencji służbowych, niezależnie od prowadzonych w niektórych sprawach postępowań prokuratorskich, również takich, które zostały wszczęte na wniosek samej Agencji. Część decyzji kadrowych dotyczących jednostek, gdzie ujawnione zostały działania naruszające interes Skarbu Państwa (m.in. oddziały terenowe w Gdańsku i Poznaniu), została już podjęta przez Prezesa Agencji. Agencja zrealizowała także odpowiednie działania merytoryczne i organizacyjne wynikające z zaleceń przekazanych przez NIK w związku z przedstawioną ˝Informacją...˝.

   Z wyrazami szacunku

   Minister

   Jacek Socha

   Warszawa, dnia 18 marca 2005 r.