IV kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 2920

w sprawie zaległości rolników i członków ich rodzin w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne rolników

   Odpowiadając na pismo znak SPS-0202-2920/03 z dnia 25 lutego 2003 r., dotyczące interpelacji poseł Alicji Lis w sprawie zaległości rolników w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne rolników, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

   Zgodnie z przepisami obowiązującej od 1 stycznia 1991 r. ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (DzU z 1998 r. nr 7, poz. 25, z późn. zm.) ubezpieczenie społeczne rolników jest obowiązkowe dla rolników prowadzących gospodarstwa rolne o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego, o ile nie podlegają oni innemu ubezpieczeniu bądź nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty. Ubezpieczeniu na tych samych zasadach podlegają także małżonkowie rolników i pracujący z nimi w gospodarstwie rolnym domownicy, przy czym do objęcia ubezpieczeniem domownika niezbędne jest zgodne oświadczenie obu stron. Ustawodawca dał także możliwość korzystania z tego ubezpieczenia na zasadach dobrowolności m.in. rolnikom prowadzącym działalność w gospodarstwach rolnych o powierzchni mniejszej niż 1 ha przeliczeniowy.

   Według stanu na koniec 2002 r. ubezpieczeniem społecznym rolników w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) objęte były 1 559 534 osoby.

   Rolnicy objęci ubezpieczeniem społecznym uprawnieni są do korzystania ze świadczeń określonych ustawą, jednocześnie mają obowiązek terminowego opłacania składek w wysokości wynikającej z przepisów ustawy. Składka opłacana jest kwartalnie i w jednakowej wysokości za każdą osobę objętą ubezpieczeniem. Rolnik nieopłacający składek w ustalonej wysokości i ustawowym terminie obowiązany jest do ich uiszczenia razem z odsetkami za zwłokę, które liczone są według zasad i wysokości wynikających z przepisów określonych dla zobowiązań podatkowych. Wysokość odsetek za zwłokę obowiązujących w okresie od 1 marca 1993 r. obrazuje załącznik nr 1 do niniejszego pisma.*)

   Z danych KRUS wynika, że od czasu przejęcia przez KRUS zadań z zakresu ubezpieczenia społecznego rolników z urzędów gmin kwota zadłużenia z tytułu niepłacenia składek stale wzrasta, chociaż dynamika tego zjawiska spadła z 58,8% w 1994 r. do 10,1% w 2002 r. (załącznik nr 2).*) Wpływ na obniżenie tempa wzrostu mają stosowane przez KRUS ulgi w spłacie należności, odroczenia terminów płatności, a także uzgodnione z rolnikiem i dostosowane do jego aktualnych możliwości płatniczych raty. O takiej formie spłaty zaległości rolnicy są informowani i w 2002 r., z ogólnej liczby ok. 290 tys. rolników posiadających zadłużenie, z ulgi odroczenia terminu płatności skorzystało ponad 76 tys. rolników, a z rozłożenia spłaty zaległości na raty - ponad 88 tys. rolników. Według stanu na koniec 2002 r. układem ratalnym objętych było ok. 30% zaległości.

   Przepisy ustawy dają również możliwość umarzania zaległości, lecz tylko na wniosek ubezpieczonego w indywidualnych i wyjątkowych przypadkach. Uprawnienia te są przypisane prezesowi KRUS lub upoważnionym przez niego pracownikom na podstawie art. 41a pkt 1 ww. ustawy. Minister rolnictwa i rozwoju wsi nie posiada upoważnienia ustawowego do umarzania zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników, natomiast ustanowienie ulg w wysokości składek, o których mowa w art. 8 ust. 5 ustawy, może nastąpić na wniosek Rady Rolników. Dotychczas Rada Rolników nie wystąpiła z takim wnioskiem.

   Na podstawie uprawnień przypisanych prezesowi KRUS, po uwzględnieniu argumentów przedstawionych we wnioskach rolników, w 2002 r. wydanych zostało ponad 25 tys. decyzji o umorzeniu należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Niemniej należy wziąć pod uwagę fakt, że należności z tytułu składek, jako środki sektora finansów publicznych, na mocy ustawy o finansach publicznych podlegają rygorom określonym tą ustawą. Tak więc w obecnym stanie prawnym zastosowanie umorzeń, chociażby odsetek za zwłokę, w odniesieniu do wszystkich dłużników KRUS byłoby niezgodne z postanowieniami wymienionych ustaw.

   Jednym z podstawowych zadań KRUS jest pobór należności od posiadających zaległości płatników składek z zastosowaniem dozwolonych prawem form, np. w drodze egzekucji administracyjnej. Należy podkreślić, że z tej formy dochodzenia należności KRUS korzysta tylko w wyjątkowych przypadkach, wówczas gdy dłużnik posiada źródła dochodu umożliwiające spłatę zaległości. W sytuacji gdy egzekucja nie jest możliwa, stosowane jest zabezpieczenie należności na hipotece nieruchomości rolnika. To działanie ma na celu wyłącznie zabezpieczenie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników, a nie przejęcie nieruchomości, na których zostały one zabezpieczone. KRUS nie występuje bowiem do organu prowadzącego egzekucję z wnioskiem o dochodzenie należności z nieruchomości dłużnika. Działanie to pozwala KRUS, w przypadku zbycia przez rolnika części lub całości nieruchomości, uzyskanie zabezpieczonej na nieruchomości należności.

   Odnosząc się do zgłoszonej propozycji zróżnicowania wysokości składek w zależności od rzeczywistego dochodu z gospodarstwa rolnego, uprzejmie wyjaśniam, iż podzielam pogląd, że system ubezpieczenia społecznego rolników wymaga zmian w zakresie zracjonalizowania udziału rolników w jego finansowaniu poprzez zróżnicowanie składek na ubezpieczenie. Obecnie brak jest jednak regulacji prawnych umożliwiających monitorowanie dochodów rolniczych, a tym samym powiązania składek na ubezpieczenie społeczne rolników z ich dochodami.

   Sekretarz stanu

   Czesław Siekierski

   Warszawa, dnia 22 marca 2003 r.