IV kadencja

Odpowiedź ministra rolnictwa i rozwoju wsi - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -

na interpelację nr 5865

w sprawie niektórych aspektów działalności polskich służb weterynaryjnych

   Szanowny Panie Marszałku! W związku z interpelacją Pana Posła Szymona Giżyńskiego skierowaną do Prezesa Rady Ministrów w sprawie niektórych aspektów działalności polskich służb weterynaryjnych (nr 5865/03) - pozwalam sobie przekazać następujące informacje.

   Kompetencje organów Inspekcji Weterynaryjnej w zakresie nadzoru na przestrzeganiem humanitarnego sposobu uboju zwierząt rzeźnych wynikają z art. 35 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 roku o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 1999 r. Nr 66, poz. 752 z późn. zm.) oraz z art. 34a ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2003 r. Nr 106, poz. 1002). Zgodnie z tymi przepisami organy Inspekcji Weterynaryjnej sprawują nadzór nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt. W zakresie wykonywania ww. nadzoru pracownicy Inspekcji Weterynaryjnej oraz urzędowi lekarze weterynarii wyznaczeni przez organy Inspekcji mają w szczególności prawo wstępu do:

   a) wszelkich miejsc przebywania zwierząt,

   b) rzeźni i miejsc badania mięsa,

   c) wszelkich środków transportu używanych do przewozu zwierząt.

   Kompetencje organów Inspekcji Weterynaryjnej w dziedzinie humanitarnego uboju zwierząt rzeźnych ograniczone są do realizacji funkcji kontrolnych. Każde naruszenie przepisów ustawy o ochronie zwierząt w tym względzie stanowi bowiem, stosownie do jej art. 35 ust. 1 i 2, przestępstwo zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku, w przypadku zaś gdy sprawca działa ze szczególnym okrucieństwem karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch. W sytuacji naruszenia przepisów regulujących humanitarny ubój zwierząt urzędowi lekarze weterynarii - w myśl art. 304 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) mają obowiązek niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.

   W związku z nowelizacją ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt oraz wynikającą z niej zmianą upoważnienia ustawowego obligującego Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do określenia w drodze rozporządzenia (na podstawie art. 34 ust 6 ustawy o ochronie zwierząt) kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju, dopuszczalnych metod uboju i uśmiercania zwierząt stosownie do gatunku prowadzone są w resorcie prace legislacyjne zmierzające do możliwie szybkiego wydania rozporządzenia, które zastąpi dotychczas obowiązujące rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju, dopuszczalnych metod uśmiercania zwierząt stosownie do gatunku oraz organów uprawnionych do kontroli działalności osób, które zawodowo trudnią się ubojem zwierząt lub dokonują uboju w ramach działalności hodowlanej bądź gospodarczej ( Dz. U. Nr 47, poz. 469). W nowym rozporządzeniu zakłada się pełne przejęcie przepisów obowiązujących w tym zakresie w krajach Unii Europejskiej oraz stosowne rozszerzenie i uszczegółowienie przepisów krajowych w odniesieniu do kwalifikacji osób upoważnionych do dokonywania uboju wraz ze szczegółowym określeniem dopuszczalnych metod uboju i uśmiercania zwierząt. Przewiduje się zakończenie uzgodnień zewnętrznych do końca stycznia br. oraz wejście w życie rozporządzenia z końcem lutego br.

   W związku artykułem prasowym pt. ˝Krótki film o zabijaniu˝, który w dniu 13 listopada 2003 roku opublikowany został w ˝Gazecie Wyborczej˝, a także w świetle obrazów przedstawionych w materiale filmowym emitowanym w TV3 i TVN Główny Lekarz Weterynarii podjął następujące działania:

   1. W dniu ukazania się ww. artykułu, tj. 13 listopada 2003 roku, zwołał w trybie pilnym naradę wszystkich wojewódzkich lekarzy weterynarii, podczas której zobligował podległe mu służby inspekcyjne stopnia wojewódzkiego i powiatowego do przeprowadzenia na terenie całego kraju kontroli zakładów ubojowych. Kontrole te miały dotyczyć zagadnień związanych z przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt.

   2. W dniu 14 listopada 2003 roku pracownik Biura Kontroli Głównego Inspektoratu Weterynarii skontrolował działalność Powiatowych Lekarzy Weterynarii w Człuchowie oraz w Pucku, w tym wykonywania przez nich nadzoru w Zakładzie Mięsnym Prime Food w Przechlewie oraz rzeźni w Żelistrzewie.

   3. W dniu 20 listopada 2003 roku Główny Lekarz Weterynarii zwołał naradę wszystkich wojewódzkich inspektorów zajmujących się ochroną zwierząt, w czasie której przedstawiono wyniki dotychczas przeprowadzonych kontroli oraz polecono ich kontynuację.

   4. Z dniem 24 listopada 2003 roku rozpoczęła się kontrola wewnętrzna prowadzona przez Biuro Kontroli Głównego Inspektoratu Weterynarii. Jej celem było zbadanie sposobu wykonywania przez organy Inspekcji Weterynaryjnej nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt, a także skontrolowanie sposobu realizacji zadań przez osoby wyznaczone do wykonywania zadań urzędowych, ze szczególnym uwzględnieniem warunków przeprowadzania uboju zwierząt rzeźnych.

   5. W dniu 27 listopada 2003 roku Główny Lekarz Weterynarii wystosował pismo do dra n. wet. Bartosza Winieckiego - Prezesa Krajowej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej oraz do dra n. wet. Andrzeja Mazurkiewicza - Krajowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej z prośbą o wdrożenie wszelkich możliwych procedur i czynności, stosownie do przepisów ustawy z dnia 21 grudnia 1990 roku o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 187, poz. 1567 z późn. zm.) oraz Kodeksu Etyki i Deontologii Weterynarii z dnia 17 czerwca 2001 r., które powinny doprowadzić do ustalenia i wyjaśnienia roli lekarzy weterynarii związanych z przedmiotową sprawą.

   W związku z wymienionymi powyżej działaniami Wojewódzki Lekarz Weterynarii w Gdańsku poinformował, iż pismem z dnia 27 listopada 2003 roku powiadomił o sprawie Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Kujawsko-Pomorskiej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej, wnosząc jednocześnie o wszczęcie postępowania wyjaśniającego w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy weterynarii. Przekazał Prokuraturze Rejonowej w Słupsku dokumentację zebraną w przedmiotowej sprawie. Przyjął rezygnację Powiatowego Lekarza Weterynarii w Pucku z zajmowanego stanowiska. Jednocześnie jeden z wyznaczonych urzędowych lekarzy weterynarii został odsunięty od badań zwierząt rzeźnych i mięsa, wystawiania świadectw zdrowia zwierząt do obrotu w kraju oraz świadectw przydatności mięsa do spożycia w rzeźni w Żelistrzewie. W sprawie tej prowadzone są dwa niezależne postępowania prokuratorskie - jedno przez Prokuraturę Rejonową w Pucku, drugie przez Prokuraturę Rejonową w Słupsku. Terenowe organy Inspekcji Weterynaryjnej w województwie pomorskim w pełni współpracują w tej sprawie z organami ścigania.

   Pismem z dnia 12 grudnia 2003 r. znak KIL-W-14-130/03/III, dr n. wet. Andrzej Mazurkiewicz - Krajowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej Krajowej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej poinformował Głównego Lekarza Weterynarii, iż zwrócił uwagę okręgowym rzecznikom na konieczność badania ze szczególną starannością wszystkich informacji związanych z naruszeniem przez lekarzy weterynarii przepisów dotyczących humanitarnego postępowania ze zwierzętami. W piśmie tym przypomniano, iż przyjmując przepisy Kodeksu Etyki i Deontologii Weterynaryjnej lekarze weterynarii wyznaczyli sobie szczególną rolę w dziedzinie ochrony praw zwierząt oraz że zawód lekarza weterynarii jest zawodem zaufania publicznego, dlatego obowiązują go szczególne normy etyczne.

   Jednocześnie pragnę poinformować, że Zakład Mięsny Prime Food w Przechlewie oraz zakład w Żelistrzewie objęte są urzędowym nadzorem weterynaryjnym i w ramach tego nadzoru były wielokrotnie poddawane kontroli. Zgodnie z posiadanymi przez Główny Inspektorat Weterynarii dokumentami, zakłady te kontrolowane były w ostatnim czasie także przez służby weterynaryjne Unii Europejskiej oraz służby weterynaryjne Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Ta ostatnia kontrola, która miała miejsce w dniu 25 listopada 2003 roku, nie wykazała jakichkolwiek uchybień lub niezgodności, w tym również w procesie uboju świń. Według pisemnego oświadczenia Pomorskiego Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii w Gdańsku rzeźnia w Żelistrzewie znajduje się w chwili obecnej w okresie dostosowania do wymogów prawa wspólnotowego. Proces uboju jest także szczegółowo opracowany przez instrukcje stanowiskowe i przebiega zgodnie z obowiązującymi przepisami.

   Przedmiotem kontroli przeprowadzonych w dniach 24-29 listopada 2003 roku przez pracowników Biura Kontroli Głównego Inspektoratu Weterynarii były zagadnienia związane z nadzorem powiatowych lekarzy weterynarii nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt ze szczególnym uwzględnieniem warunków przeprowadzania ubojów zwierząt rzeźnych. Kontrolą objęto losowo wybrane powiaty:

   1) województwa łódzkiego: powiat łódzki, piotrkowsko-trybunalski, łowicki, poddębicki i sieradzki;

   2) województwa małopolskiego: powiat krakowski, wadowicki, nowotarski, bocheński i proszowicki;

   3) województwa mazowieckiego: powiat płocki.

   Skontrolowano także Wojewódzki Inspektorat Weterynarii w Siedlcach.

   W powiatowych inspektoratach weterynarii kontroli poddano:

   1) organizację powiatowych inspektoratów w aspekcie wykonywania zadań z zakresu nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt wraz z przydzieleniem obowiązków poszczególnym zespołom lub osobom na samodzielnych stanowiskach pracy,

   2) kontrolę dokumentacji prowadzonej przez powiatowych lekarzy weterynarii w zakresie działalności gospodarczej wykonywanej przez podmioty zajmujące się:

   - zarobkowym przewozem zwierząt, szczególnie zwierząt rzeźnych,

   - organizowaniem targów i spędów zwierząt,

   - skupem i sprzedażą zwierząt, szczególnie zwierząt rzeźnych,

   - prowadzeniem miejsc odpoczynku i gromadzenia zwierząt, szczególnie zwierząt rzeźnych,

   - ubojem zwierząt rzeźnych, z podziałem na kategorie zakładów prowadzących ubój,

   - dokumentację prowadzoną przez powiatowych lekarzy weterynarii w zakresie dopuszczenia środków transportu do przewozu drogowego zwierząt,

   - sposób ustalania terenowych obwodów badania zwierząt rzeźnych i mięsa dla poszczególnych rzeźni oraz wyznaczania dla nich lekarzy weterynarii i innych uprawnionych osób,

   - zakres uprawnień wyznaczonych lekarzy weterynarii i innych uprawnionych osób do wykonywania czynności urzędowych, ze szczególnym uwzględnieniem wykonywania nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt (kontrola upoważnień i decyzji o wyznaczeniu),

   - sposób prowadzenia szkoleń lekarzy wyznaczonych i innych uprawnionych osób,

   - sposób prowadzenia szkoleń podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w zakresie skupu, sprzedaży, transportu oraz uboju zwierząt,

   - zakres współpracy z wojewódzkimi ośrodkami doradztwa rolniczego, szczególnie odnośnie do upowszechniania znajomości ustawy o ochronie zwierząt wśród rolników.

   W wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdzono następujące uchybienia lub niedopatrzenia:

   - nie we wszystkich skontrolowanych powiatowych inspektoratach weterynarii zorganizowano samodzielne stanowiska pracy związane wyłącznie z nadzorem nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt;

   - w pojedynczych przypadkach dokumentacja dotycząca dopuszczenia środków transportu do przewozu drogowego zwierząt prowadzona była w sposób niewłaściwy, tj. na podstawie zaświadczeń;

   - w jednym przypadku stwierdzono brak decyzji administracyjnych powiatowego lekarza weterynarii do wykonywania urzędowych czynności w zakresie badania zwierząt rzeźnych i ich mięsa osobom przez niego wyznaczonym;

   - w zakresie upoważnień, uprawnień, a także wyznaczeń nie wskazano jako odrębnego zadania wykonywania nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt.

   Powyższe uchybienia lub niedopatrzenia mają charakter jedynie organizacyjny lub z zakresu procesowego prawa administracyjnego i jako takie nie mają bezpośredniego wpływu na przestrzeganie przepisów z zakresu ochrony zwierząt.

   W zakresie sprawdzenia wykonania nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt w obecności pracowników Biura Kontroli Głównego Inspektoratu Weterynarii przeprowadzono 20 kontroli rzeźni (w tym: rzeźni trzody chlewnej - 11; rzeźni wspólnych dla bydła i trzody - 4; rzeźni bydła - 1; rzeźni drobiu - 4).

   W zakładach tych w zakresie uboju zwierząt rzeźnych stwierdzono następujące uchybienia:

   - brak zapasowych urządzeń do ogłuszania zwierząt;

   - sprzęt do oszałamiania zwierząt nie zawsze był wyposażony w aktualne atesty i urządzenia do odczytywania aplikowanego prądu;

   - niedostateczne kwalifikacje osób zajmujących się ubojem zwierząt.

   Terenowe organy Inspekcji Weterynaryjnej do dnia dzisiejszego wykonały we wszystkich województwach około 2000 kontroli działających rzeźni. Obecnie przeprowadzana jest analiza wyników tych kontroli. Jednak już teraz można stwierdzić, iż część zakładów posiada pewne braki strukturalne i braki w zakresie wyposażenia w sprzęt. Mogą mieć one wpływ na dobrostan zwierząt przywożonych do rzeźni, rozładowywanych i przetrzymywanych w rzeźniach przed dokonaniem uboju oraz poddawanych ubojowi. Stwierdzono także potrzebę podniesienia kwalifikacji osób zajmujących się zwierzętami i dokonujących uboju.

   Po dokonaniu ostatecznej analizy wyników wszystkich wymienionych powyżej kontroli w Głównym Inspektoracie Weterynarii opracowany zostanie dalszy plan działania obejmujący:

   - konieczność prowadzenia dalszych kontroli w zakresie nadzoru nad ubojem zwierząt rzeźnych (zarówno kontroli wewnętrznej prowadzonej przez Biuro Kontroli Głównego Inspektoratu Weterynarii, jak i kontroli podmiotów gospodarczych prowadzonej przez terenowe organy Inspekcji Weterynaryjnej);

   - konieczność prowadzenia szkoleń urzędowych lekarzy weterynarii sprawujących nadzór nad ubojem zwierząt rzeźnych, osób zajmujących się ubojem tych zwierząt oraz właścicieli rzeźni;

   - sposób postępowania organów Inspekcji Weterynaryjnej w zakresie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt w celu ujednolicenia tego postępowania w skali całego kraju,

   - zasady współdziałania organów Inspekcji Weterynaryjnej z organizacjami, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt (mając na względzie, że zgodnie z art. 34a ust. 3 ustawy o ochronie zwierząt z inicjatywą współdziałania mogą wystąpić organizacje pozarządowe, a inspekcja jako organ upoważniony do sprawowania nadzoru decyduje o zakresie tego współdziałania zgodnie z obowiązującym prawem).

   Jeśli chodzi o pytanie Pana Posła odnoszące się do prywatnej praktyki lekarsko-weterynaryjnej, uprzejmie informuję, że zgodnie z art. 45 ustawy z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych (Dz.U. z 2002 r. Nr 187, poz. 1567) członkowie samorządu podlegają odpowiedzialności zawodowej przed sądami lekarsko-weterynaryjnymi za postępowanie sprzeczne z zasadami etyki i deontologii weterynaryjnej oraz za naruszenie przepisów o wykonywaniu zawodu lekarza weterynarii. Każda osoba, której dobro zostało naruszone lub zagrożone działaniem lub zaniechaniem lekarza weterynarii, ma prawo wnieść skargę do rzecznika odpowiedzialności zawodowej, który jest zobowiązany do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego. Jeżeli w jego toku zaistnieje podejrzenie popełnienia przewinienia przez lekarza weterynarii, wówczas sprawa zostaje przekazana do rozpatrzenia przez sąd lekarsko-weterynaryjny, który może orzekać następujące kary:

   1) upomnienia;

   2) nagany;

   3) zawieszenia prawa wykonywania zawodu lekarza weterynarii na okres od trzech miesięcy do trzech lat;

   4) pozbawienia prawa wykonywania zawodu.

   Należy podkreślić, że postępowanie przed sądem lekarsko-weterynaryjnym oraz rzecznikiem odpowiedzialności zawodowej ma charakter dwuinstancyjny. W przypadku rozpatrywania sprawy przez sąd II instancji rozprawa przeprowadzana jest z udziałem sędziego Sądu Najwyższego, jako przewodniczącym składu orzekającego.

   W myśl art. 59 cytowanej wyżej ustawy członkowie sądów lekarsko-weterynaryjnych w zakresie orzekania są niezawiśli i podlegają tylko ustawom oraz obowiązującym zasadom etyki i deontologii weterynaryjnej. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie posiada zatem żadnych środków prawnych, za pomocą których miałby możliwość wpływu na rezultaty spraw z zakresu odpowiedzialności zawodowej lekarzy weterynarii.

   Informuję także Pana Marszałka, że opóźnienie w udzieleniu odpowiedzi na interpelację wynikło z bardzo obszernej tematyki w niej poruszonej oraz było spowodowane koniecznością zgromadzenia dużej ilości informacji pochodzących z różnych źródeł.

   Minister

   Wojciech Olejniczak

   Warszawa, dnia 13 stycznia 2004 r.