IV kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 2995

w sprawie nadmiernego obciążenia dłużnika opłatami egzekucyjnymi w przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację pana posła Jana Kubika, nr SPS-0202-2995/03, nadesłaną w dniu 4 marca 2003 r., a dotyczącą kosztów postępowania przy zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej, uprzejmie przedstawiam:

   Zarówno w egzekucji prowadzonej w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jak też na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. z 2002 r. nr 110, poz. 968, ze zm.) istnieje obowiązek dłużnika zapłaty kosztów postępowania egzekucyjnego. Tak to wynika z regulacji art. 770 K.p.c. i art. 64c ww. ustawy.

   W egzekucji sądowej dłużnik ma obowiązek poniesienia kosztów niezbędnych do celowego przeprowadzenia egzekucji.

   W przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej do tej samej rzeczy lub prawa majątkowego, właściwy sąd rejonowy rozstrzyga postanowieniem, który organ egzekucyjno-sądowy czy administracyjny ma dalej prowadzić łącznie obie egzekucje w trybie właściwym dla danego organu (art. 773 § 1 K.p.c.).

   Przepis art. 774 K.p.c. stanowi, że organ, który przejął dalsze łączne prowadzenie egzekucji administracyjnej i sądowej, postanowi w trybie dla niego właściwym również o kosztach czynności egzekucyjnych dokonanych przez drugi organ egzekucyjny przed postanowieniem sądu, chociażby te czynności nie zostały utrzymane w mocy.

   W razie postanowienia przez sąd, że obie egzekucje ma prowadzić łącznie administracyjny organ egzekucyjny, komornik sądowy przed przekazaniem akt administracyjnemu organowi egzekucyjnemu dokonuje rozliczenia pobranych w danej sprawie sum oraz zwróci wierzycielowi pozostałość niewykorzystanej zaliczki (§ 34 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników - DzU nr 10, poz. 52, ze zm.).

   Rozliczenie przez komornika sądowego kosztów powstałych do chwili wydania przez sąd postanowienia na podstawie art. 773 § 1 K.p.c. następuje na podstawie przepisów zamieszczonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (DzU nr 133, poz. 882, ze zm.).

   Administracyjny organ egzekucyjny w toku prowadzonego postępowania do chwili wydania postanowienia przez sąd na podstawie art. 773 § 1 K.p.c. pobiera opłaty za czynności egzekucyjne, jeżeli nie później niż po upływie 14 dni od dnia dokonania pierwszego zajęcia nieruchomości, ruchomości lub prawa majątkowego nadał w placówce pocztowej za pokwitowaniem lub doręczył zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego lub zawiadomienia o zajęciu (art. 64 § 2 i 64c § 1 powołanej ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r.).

   Opłaty egzekucyjne w egzekucji administracyjnej za poszczególne czynności egzekucyjne pobierane są tylko jeden raz, a ich wysokość jest ściśle określona (art. 64 § 1, 64a i 64d powołanej ustawy).

   Taka regulacja oznacza, że w dacie przekazania administracyjnego postępowania egzekucyjnego do łącznego prowadzenia komornikowi sądowemu istnieje już obowiązek zapłaty opłat związanych z administracyjnymi czynnościami egzekucyjnymi.

   Przepisy art. 64 powołanej ustawy z 17 czerwca 1966 r. nie przewidują opłat w dwóch częściach, jak to ma miejsce w regulacji ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, ani też nie stanowią, że obowiązek zapłaty należnych opłat istnieje dopiero po zakończeniu egzekucji.

   Jak wyżej zaznaczono, według art. 774 K.p.c. organ prowadzący łączne postępowanie wydaje postanowienie o kosztach czynności egzekucyjnych dokonanych przez drugi organ egzekucyjny przed postanowieniem sądu o wyznaczeniu go do łącznego prowadzenia egzekucji.

   Przepis art. 64 § 1 powołanej ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. zalicza do kosztów egzekucyjnych, o których mowa w art. 64 § 1 i 6 tejże ustawy, opłaty, jak też wydatki ponoszone przez organ egzekucyjny. Oznacza to, że komornik sądowy, postanawiając o kosztach czynności egzekucyjnych administracyjnego organu wykonawczego, uwzględnia tak wydatki, jak i opłaty, których obowiązek zapłaty istniał już w dacie postanowienia wydanego przez sąd na podstawie art. 773 § 1 K.p.c. Gdyby intencją ustawodawcy był tylko obowiązek zwrotu wydatków faktycznie poniesionych przez administracyjny organ, znalazłoby to odzwierciedlenie w treści przepisu art. 774 K.p.c., bądź w przepisach ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r.

   W aktualnym stanie prawnym komornicy sądowi, postanawiając o kosztach administracyjnego postępowania egzekucyjnego, powstałych od daty wydania przez sąd postanowienia na podstawie art. 773 § 1 K.p.c., mają obowiązek uwzględniać opłaty związane z dokonanymi przez organ administracyjny czynnościami w wysokości określonej przez powołane wyżej przepisy.

   Takie unormowanie powoduje obciążenie dłużnika tak opłatami przewidzianymi w egzekucji administracyjnej, jak też opłatami przewidzianymi w egzekucji sądowej. Istotnie ten podwójny obowiązek uiszczania kosztów w sposób znaczny podraża koszty egzekucji i zakres obciążenia stron zobowiązanych do ich poniesienia. Jednakże by przeciwdziałać takiej praktyce, ustawodawca wprowadził w art. 773 § 1 zdanie 3 K.p.c. zasadę, zgodnie z którą w przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej co do tej samej rzeczy lub prawa majątkowego sąd, rozstrzygając, który organ egzekucyjny - sądowy czy administracyjny - ma dalej prowadzić łącznie egzekucje w trybie właściwym dla danego organu, postanawia, jakie już dokonane czynności egzekucyjne pozostają w mocy.

   Utrzymanie w mocy czynności egzekucyjnych powoduje brak potrzeby dokonywania ich ponownie, a więc i pobierania dodatkowych opłat egzekucyjnych. Wysokość opłat egzekucyjnych od czynności w egzekucji administracyjnej jest ściśle określona, a tym samym nie może być przedmiotem uznania komornika bądź sądu, w przypadku rozpoznania skargi na postanowienie komornika o kosztach czynności dla administracyjnego organu egzekucyjnego - według zasad słuszności czy innych.

   Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie normuje w sposób odrębny kwestii wysokości opłat i daty wymagalności ich zapłaty w przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej z egzekucją sądową. W takiej sytuacji komornicy i sądy, orzekając o kosztach postępowania egzekucyjnego, muszą uwzględniać opłaty powstałe w ramach egzekucji administracyjnej w wysokości wynikającej z art. 64 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r.

   Każde postępowanie egzekucyjne jest spowodowane uchylaniem się dłużnika od dobrowolnego spełnienia obowiązku nałożonego tytułem wykonawczym. Skoro czynności egzekucyjne wywołane są zachowaniem dłużnika, obowiązany jest on do poniesienia powstałych kosztów.

   W ramach obowiązującego porządku prawnego i rozdziału kompetencji pomiędzy organami państwa, dłużnicy zobowiązani są do spełniania obowiązków na podstawie tytułów wykonawczych pochodzących od sądów i organów administracyjnych, a nie spełniając ich, dobrowolnie podlegają reżimowi egzekucji właściwemu dla tytułu wykonawczego.

   Wierzyciele, kierując egzekucję do właściwego organu, z reguły nie wiedzą o toczącym się innym postępowaniu egzekucyjnym przeciwko temu samemu dłużnikowi.

   W przypadku zbiegu egzekucji sądowych prowadzonych przeciwko temu samemu dłużnikowi na podstawie wniosków różnych wierzycieli, a skierowanych do tego samego składnika majątkowego, dłużnik obowiązany jest zwrócić każdemu z wierzycieli poniesione przez nich opłaty, mimo połączenia spraw do łącznego prowadzenia. Komornik zaś ustala opłaty właściwe dla kwoty łącznie egzekwowanej. Należy więc uznać, że zachodzi podobna sytuacja w przypadku zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej, w której dochodzi również do pobierania opłat związanych z obiema egzekucjami.

   Oceniając zasady obciążenia dłużników opłatami przy zbiegu egzekucji sądowych z zasadami obciążenia opłatami przy zbiegu egzekucji sądowych i administracyjnych, stwierdzić należy, że nie zachodzą w tym zakresie istotne różnice, a tym samym nie można uznać, że zachodzi nierówne traktowanie dłużników przy różnych zbiegach egzekucji. Dlatego też opłaty egzekucyjne naliczane przez organy egzekucji administracyjnej, w przypadku zbiegu tej egzekucji z egzekucją sądową, są w pełni uzasadnione.

   Pragnę nadmienić, że dotąd w ramach sprawowanego przeze mnie nadzoru nad działalnością administracyjną sądów powszechnych nie sygnalizowano mi konkretnych przypadków rozbieżności w orzecznictwie sądów w zakresie orzekania o kosztach egzekucyjnych w wypadku zbiegu egzekucji. O ile pan poseł posiada informacje o takich przypadkach, oczekuję ich wskazania, celem podjęcia czynności nadzorczych w tych sprawach.

   Wobec przedstawionego wyżej stanowiska nie widzę podstaw do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie stwierdzenia niezgodności z konstytucją wskazanych w interpretacji przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

   Wyrażam przekonanie, iż powyższe wyjaśnienia przybliżyły panu posłowi zakres uprawnień ministra sprawiedliwości do wykonywania nadzoru nad działalnością sądów powszechnych oraz zobrazowały problematykę rozliczania kosztów postępowań egzekucyjnych w przypadku zbiegu egzekucji.

   Z wyrazami szacunku

   Podsekretarz stanu

   Tadeusz Wołek

   Warszawa, dnia 21 marca 2003 r.