IV kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 1930

w sprawie przewlekłości postępowań sądowych na przykładzie Sądu Pracy w Świdnicy

   Szanowny Panie Marszałku! W związku z interpelacją pani poseł Magdaleny Banaś w sprawie przewlekłości postępowania sądowego dotyczącego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na przykładzie Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Świdnicy uprzejmie informuję, że na podstawie wyjaśnień nadesłanych przez pana prezesa Sądu Okręgowego w Świdnicy zawierających wykaz spraw ponaddwuletnich stwierdzono, że w sądzie tym toczy się aktualnie 69 takich spraw dotyczących renty z tytułu niezdolności do pracy.

   Analiza zgłoszonych uchybień doprowadziła do uznania, iż bezzasadnie pominięto doręczenie osobie odwołującej się odpisu opinii biegłych sądowych z zakresu kardiologii, psychologii i neurologii. Odpisy tych opinii winny być doręczane ubezpieczonym niezwłocznie po ich sporządzeniu.

   W związku z powyższym polecono prezesowi Sądu Okręgowego w Świdnicy podjęcie działań zmierzających do wyeliminowania tego rodzaju uchybień. Rodzaj i zakres tych działań będzie monitorowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

   Natomiast w zakresie braku decyzji kończącej postępowanie w sprawie wyjaśniam, że po zebraniu materiału dowodowego - w tym przypadku po sporządzeniu opinii przez wszystkich wyznaczonych biegłych, sprawy kierowane są systematycznie na rozprawy stosownie do kolejności ich wpływu.

   Do Sądu Okręgowego w Świdnicy w pierwszym półroczu 2002 r. wpłynęło 5797 spraw ubezpieczeniowych i 4 sędziów tego sądu załatwiło w tym okresie 7291 spraw, tj. średnio po 1822,8 sprawy. Do załatwienia pozostało jednak jeszcze 7400 spraw. Średni czas trwania postępowania sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych w Świdnicy wynosi 7,7 miesiąca, podczas gdy w skali kraju wskaźnik ten kształtuje się na poziomie 7,5 miesiąca. Średnie załatwienie spraw ubezpieczeniowych przez sędziego w skali kraju wynosi 463 sprawy. Sędziowie świdniccy wykazali się zatem znacznym zaangażowaniem, kończąc postępowanie w 1882,8 sprawach każdy.

   W pierwszym półroczu 2002 r. odnotowano w sądach okręgowych w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych spadek wpływu z 239 027 spraw do 121 678 spraw, czyli o 117 349 spraw. Łączy się to ze zmianą właściwości sądów w stosunku do części spraw ubezpieczeniowych (do sądów rejonowych wpłynęło ponad 25 000 spraw). Realny spadek wpływu nastąpił zatem o 91 817 spraw i można go ocenić jako istotny - o 38,41%.

   Pozwala to na pozytywną prognozę co do poprawy okresu trwania postępowań w sprawach objętych interpelacją.

   Wskaźnik czasu trwania postępowania wyniósł 7,5 w skali kraju, przy czym najlepsze wyniki osiągnęły sądy:

   Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim - 1,6 (I płr., '01 - 2,6),

   Sąd Okręgowy w Olsztynie - 2,4 (I płr., '01 - 2,2),

   Sąd Okręgowy w Toruniu - 2,7 (I płr., '01 - 2,9),

   Sąd Okręgowy w Kaliszu - 2,8 (I płr., '01 - 3,0).

   Najgorsze wskaźniki osiągnęły sądy:

   Sąd Okręgowy w Lublinie - 25,3 (I płr., '01 - 14,8),

   Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - 17,9 (I płr., '01-12,8),

   Sąd Okręgowy w Poznaniu - 12,4 (I płr., '01 - 6,1),

   Sąd Okręgowy w Krakowie - 11,6 (I płr., '01 - 9,3).

   W zakresie podniesionych przez panią poseł zarzutów co do sytuacji ubezpieczonej pozbawionej prawa do renty wyjaśniam, iż przewlekłość postępowań sądowych wiąże się z ilością decyzji odmawiających prawa do renty wydawanych przez ZUS. Nadzór nad działalnością Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zgodnie z treścią art. 66 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych sprawuje minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego. W związku z powyższym ocena działalności ZUS, jak i lekarzy orzeczników pozostaje w kompetencji ministra pracy i polityki socjalnej. Procedura obowiązująca lekarza orzecznika ukształtowana jest przepisami rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 8 sierpnia 1997 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy do celów rentowych (DzU nr 99, poz. 612 z 1999 r.). Akt ten określa warunki, jakie spełniać ma lekarz orzecznik do objęcia stanowiska, a m.in. jest to posiadanie specjalizacji w zakresie następujących dziedzin medycyny: chorób wewnętrznych, chirurgii, neurologii, psychiatrii, medycyny pracy, medycyny społecznej (§ 1 pkt 2 rozp.). Bezpośredni nadzór nad prawidłową, zgodną z przepisami prawa i zasadami orzecznictwa o niezdolności do pracy, działalnością lekarzy orzeczników sprawuje główny lekarz orzecznik oddziału zakładu (§ 11 pkt 1 rozp.). Zauważyć należy, że lekarz orzecznik wyrabia sobie pogląd na stan zaawansowania chorób na podstawie posiadanych szczególnych wiadomości z zakresu medycyny, który to pogląd może różnić się od subiektywnych odczuć ubezpieczonego, szczególnie gdy warunki na rynku pracy ograniczają zdolność zarobkowania. Ubezpieczeni domagający się prawa do renty nagminnie stwierdzają, że gdyby mieli pracę, nie ubiegaliby się o to świadczenie. W miarę zmniejszania bezrobocia ilość spraw o rentę będzie się więc ograniczała. Orzeczenie niezdolności do pracy może zapaść po stwierdzeniu zaistnienia szeregu przesłanek, w tym medycznych takich, jak: charakter i przebieg procesów chorobowych oraz ich wpływ na stan czynnościowy organizmu, sprawność psychofizyczna organizmu oraz stopień przystosowania do ubytków anatomicznych, kalectwa, skutków choroby, posiadane kwalifikacje, wiek, zawód, wykonywane czynności i warunki pracy oraz możliwości dalszego wykonywania pracy zarobkowej, możliwość przywrócenia zdolności do pracy przez leczenie i rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe (§ 5 ww. rozporządzenia). Sądowa kontrola decyzji ZUS, a więc pośrednio i orzeczeń wydanych przez lekarza orzecznika ZUS zmierza do ustalenia, czy powyższe kryteria zostały zachowane oraz czy zastosowano je w sposób należyty. Decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dotyczące rent z tytułu niezdolności do pracy wydawane są m.in. w oparciu o orzeczenie lekarza orzecznika ZUS, albowiem niezdolność do pracy jest jedną z trzech przesłanek niezbędnych do nabycia prawa do renty.

   Pragnę dodać, że w Ministerstwie Sprawiedliwości trwają prace legislacyjne zmierzające do przywrócenia dwuinstancyjnego orzecznictwa lekarskiego na etapie postępowania przed ZUS. Doprowadzi to do zmniejszenia wpływu spraw rentowych do sądów, co wydatnie wpłynie na sprawność tych postępowań.

   Nadmieniam przy tym, iż w okresie po wygaśnięciu prawa do świadczenia rentowego ubezpieczony uprawniony jest do pobierania zasiłku dla bezrobotnych, który to zasiłek, w przypadku przywrócenia prawa do renty, zaliczany jest na poczet zaległego świadczenia i rozliczany między ZUS a urzędami pracy. Nadto w systemie opieki społecznej funkcjonują renty socjalne, przyznawane m.in. w przypadku, gdy ubezpieczony jest zdolny do pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami, jednak posiada co najmniej umiarkowany stopień niepełnosprawności. Odwołująca nie była zatem, w okresie trwania postępowania sądowego, pozbawiona możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych.

   Wyrażam nadzieję, że powyższe wyjaśnienia przybliżyły pani poseł obowiązujące przepisy prawne regulujące postępowanie w sprawach o renty z tytułu niezdolności do pracy, jak też działalność sądów pracy i ubezpieczeń społecznych związaną z tym zagadnieniem oraz wykazały, że postępowania sądowe w sprawach ubezpieczeniowych pozostają w ciągłym zainteresowaniu Ministerstwa Sprawiedliwości.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Marek Staszak

   Warszawa, dnia 23 września 2002 r.